ပါေမာကၡေဒၚသန္းသန္းေအး (ဆီးခ်ဳိႏွင့္ အေထြေထြေရာဂါ အထူးကုဆရာ၀န္ႀကီး)
“ Vegetative State (VS)” ျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာက ဘာကိုေခၚတာလဲ
႐ုပ္တရားျဖစ္တဲ့ ခႏၶာကိုယ္က ရွင္သန္ေနေပမယ့္လည္း အသိတရားမရွိတဲ့ဘ၀မ်ဳိး (Intellectual Activity) ကိုဆိုလိုပါတယ္။ အပင္ေတြလို ႀကီးထြားရွင္သန္ေနေပမယ့္ ခံစားခ်က္၊ စဥ္းစားတာလည္းမရွိ၊ တံု႔ျပန္မႈလည္း မရွိသလိုပါပဲ။ ဒီလိုအျဖစ္မ်ဳိးနဲ႔ အသက္ရွင္ေနထိုင္ေနၾကရသူေတြဟာ ဘယ္ေတာ့မွ ျပန္မေကာင္းႏိုင္ေတာ့ ပါဘူး။ ဒီအတိုင္းႏွစ္ေတြအၾကာႀကီး ရွင္သန္ေနရတဲ့သူေတြရွိပါတယ္။
ျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းေတြကေတာ့ ဦးေႏွာက္ထိခိုက္ ဒဏ္ရာရတာ၊ ဦးေႏွာက္ေသြးမေလွ်ာက္တာ (ေလျဖတ္တာ)၊ ေအာက္ဆီဂ်င္မေရာက္တာ၊ ဦးေႏွာက္ေရာင္ေရာဂါျဖစ္တာေတြျဖစ္ၿပီး သတိလစ္သြားရာကေန ျပန္လည္ႏိုးၾကားလာေပမယ့္ ဘာမွအသိမရွိ ေတာ့တဲ့ သူေတြအျဖစ္ အၿမဲတမ္းရာသက္ပန္ ဒီအတိုင္းျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္၊ သူတို႔ကတံု႔ျပန္မႈမရွိဘဲ ႏိုးၾကား လာသူေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒါကို VS လို႔ ေခၚတာျဖစ္ပါတယ္။
Permanent Vegetative State (PVS) ဆိုတာက ဒီလိုအေျခအေနမ်ဳိးမွာ၊ အထူးသျဖင့္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ရသူ ေတြမွာ ဘာမွမတိုးတက္ဘဲ တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ၾကာတဲ့အထိ ရွိေနသူေတြ ဒါမွမဟုတ္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာေၾကာင့္ မဟုတ္သူေတြဆိုရင္ ဘာမွမတိုးတက္ဘဲ ေျခာက္လေက်ာ္ၾကာတဲ့အထိ ရွိေနသူေတြကို ေခၚတာျဖစ္ပါတယ္။ အၿမဲတမ္း အသိမရွိဘဲ ႏိုးေနသူကို PVS လို႔ သတ္မွတ္တာျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလို ျပန္မေကာင္းႏိုင္ေတာ့တဲ့ Vegetative State ကို တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ ျပန္ေကာင္းလာႏိုင္တဲ့ သတိအနည္းဆံုး ရွိေနေသးသူေတြ (Minimally Conscious State) နဲ႔မွားယြင္းႏိုင္ပါတယ္။ MCS က ျပန္ေကာင္းႏိုင္တဲ့ အလားအလာရွိပါတယ္။ ဒီ PVS နဲ႔ MCS ကို ဒီေန႔ေခတ္မီ သိပၸံနည္းပညာနဲ႔ေတာင္ တိတိက်က်မခြဲျခားႏိုင္ေသးပါဘူး။ မွန္ကန္ေအာင္ ခြဲျခားႏိုင္ဖို႔ အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။
PVS က ဦးေႏွာက္ ေသဆံုးတဲ့ အေျခအေန (Brain Death) နဲ႔ မတူပါဘူး။ ဒါကို ဥပေဒအရ ေသဆံုးျခင္းလို႔ မသတ္မွတ္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ လူ႔က်င့္၀တ္အရ အသိမရွိဘဲ ရွင္သန္ေနတဲ့ ခႏၶာကိုယ္ကို တရား႐ံုးကခြင့္ျပဳခ်က္နဲ႔ အသက္ဆက္ရွင္ေစမယ့္ အေထာက္အပံ့ေတြ ဖယ္ရွားလိုက္ၿပီး ေသဆံုးေစဖို႔ တရား၀င္ခြင့္ျပဳတာကို ျပဳလုပ္ႏိုင္ . . .
PVS က ဦးေႏွာက္ေသဆံုးတဲ့ အေျခအေန (Brain Death) နဲ႔ မတူပါဘူး။ ဒါကို ဥပေဒအရ ေသဆံုးျခင္းလို႔ မသတ္မွတ္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ လူ႔က်င့္၀တ္အရ အသိမရွိဘဲရွင္သန္ေနတဲ့ ခႏၶာကိုယ္ကို တရား႐ံုးကခြင့္ျပဳခ်က္နဲ႔ အသက္ ဆက္ရွင္ေစမယ့္ အေထာက္အပံ့ေတြ ဖယ္ရွားလိုက္ၿပီး ေသဆံုးေစဖို႔ တရား၀င္ ခြင့္ျပဳတာကို ျပဳလုပ္ ႏိုင္ပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြကေတာ့ ဒီလိုျပဳလုပ္ရမွာ သေဘာတူေလ့သိပ္မရွိပါဘူး။
ဒါေပမဲ့ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈစရိတ္၊ ျပဳစုဖို႔ လူအင္အားသံုးစြဲရတာေတြ၊ မိသားစုရဲ႕ ၀န္ထုပ္၀န္ပိုး . . ဒါေတြအားလံုးကို ထည့္စဥ္းစားၿပီး “ die in diginity” ဂုဏ္သိကၡာရွိစြာ ေသဆံုးမႈကိုရရွိေစပါတယ္။ တရား႐ံုးက ေသေသခ်ာခ်ာ ၾကားနာစစ္ေဆးၿပီးမွ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ရပါမယ္။ ဒီလို VS အေျခအေနနဲ႔အခ်ိန္အၾကာဆံုး ရွင္သန္ေနခဲ့ရဖူးသူ ကေတာ့ အိႏၵိယႏိုင္ငံက Aruna Shanbaug လို႔ ေခၚတဲ့ သူနာျပဳဆရာမျဖစ္ၿပီး ၁၉၇၃ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အထိ ႏွစ္ေပါင္း ၄၂ႏွစ္ၾကာရွင္သန္ေနခဲ့ရသူ ျဖစ္ပါတယ္။
၁၉၈၉ မွ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္အထိ ႏွစ္တိုင္း PVS အေနနဲ႔ ရွင္သန္ခဲ့ သူ Tony Bland ဟာ ယူေကႏိုင္ငံရဲ႕ ပထမဦးဆံုးေသာ တရား႐ံုးမွ အစာေရစာျဖတ္ၿပီး ေသဆံုးေစခဲ့သူတစ္ဦး ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီတိုင္းျပည္မွာ ဒီလို အျဖစ္အပ်က္မ်ဳိး မႀကံဳရဖူးေသးေပမယ့္ တျခားႏိုင္ငံ ေတြမွာေတာ့ရွိေနတဲ့ အေၾကာင္းအရာ ဗဟုသုတေတြအျဖစ္ ေဖာ္ျပလိုက္တာျဖစ္ပါတယ္။
