—၊ ပါေမာကၡဦးကိုကို ဆီးခ်ဳိႏွင့္ အေထြေထြေရာဂါအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီးႏွင့္ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးျခင္း ၊—
Q. ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူက ဘယ္အခ်ိန္မွာ ေလျဖတ္ႏိုင္ပါသလဲ ဆရာ။
A. ဆီးခ်ဳိေရာဂါက ေသြးတိုးေရာဂါနဲ႔တြဲေနရင္၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါနဲ႔ အဆီမ်ားတာနဲ႔တြဲေနရင္၊ ေလျဖတ္တာနဲ႔ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္တာေတြ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါ၊ ေသြးတုိးေရာဂါ၊ ေလျဖတ္တာ၊ အဆီမ်ားတာနဲ႔ ေသြးေၾကာပိတ္တာေတြက တစ္တြဲတည္းပါပဲ။ ဒီအထဲက ေရာဂါတစ္ခု- ႏွစ္ခုျဖစ္ေနၿပီဆိုရင္ က်န္တဲ့ေရာဂါေတြလည္း ဆက္ဆက္ၿပီးျဖစ္လာႏုိင္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမား ေသြးတိုးရွိေနရင္၊ အဆီမ်ားေနရင္၊ ေသြးေၾကာပိတ္သလားဆုိတာေတြ စစ္ေပးရပါတယ္။ ထိုနည္းတူ တျခားေသြးတိုးေနသူဆိုရင္လည္း ဆီးခ်ဳိရွိသလား၊ အဆီမ်ားေနလား၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္ေနလားဆိုတာေတြ ျပန္စစ္ေပးရပါတယ္။ ဒီငါးခုက အၿမဲတမ္းတြဲေနပါတယ္။ ေလျဖတ္တာက အဓိကကေတာ့ ေသြးတိုးေရာဂါပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက ဆီးခ်ဳိေရာဂါ၊ ေနာက္တစ္ခုက အဆီမ်ားတာေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမား ေသြးတိုးရွိေနၿပီး ေသြးတိုးကုိ မထိန္းႏုိင္ရင္၊ အဆီမ်ားေနၿပီး အဆီကုိမေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္ဘူးဆိုရင္ ေလျဖတ္တတ္ပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိသမား ေလျဖတ္တာက တျခားလူေတြ ေလျဖတ္တာနဲ႔အတူတူပါပဲ။ သီးသန္႔လကၡဏာ မျပပါဘူး။ ေလျဖတ္တာက ႐ုတ္တရတ္ႀကီး ျဖတ္တာလည္း ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ႐ုတ္တရတ္ အေကာင္းႀကီးကေန မူးတယ္၊ မူးတယ္ဆိုၿပီး လဲက်သြားတယ္။ ၿပီးရင္ ပါးရြဲ႔သြားတာမ်ဳိး၊ ကုိယ္တစ္ျခမ္း၊ လက္တစ္ျခမ္းက ေလးတယ္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ လႈပ္မရေတာ့ဘူးေသာ္လည္းေကာင္း ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။ စကားမပီေတာ့တာ၊ သတိလစ္သြားတာေတြလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေမဂ်ာအဆင့္ဆို သတိလစ္သြားတတ္ပါတယ္။ မိုင္နာဆိုရင္ သတိမလစ္ပါဘူး။ မနက္ကုိ အေကာင္းႀကီး၊ ညေနကုိ ေလျဖတ္သြားတယ္ဆိုတာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ေလျဖတ္သြားတာကလည္း ႏွစ္မ်ဳိးရွိပါတယ္။ ေသြးေၾကာပိတ္သြားရင္လည္း ေလျဖတ္တတ္ပါတယ္။ ေသြးေၾကာေပါက္သြားရင္လည္း ေလျဖတ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါေၾကာင့္ ေလျဖတ္တာဆိုရင္ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္တတ္ပါတယ္။ ေသြးတိုးေၾကာင့္ ေလျဖတ္တာဆိုရင္ ေသြးေၾကာေပါက္တာ ပုိျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါနဲ႔ ေသြးတိုးေရာဂါ တြဲေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ေလျဖတ္တယ္ဆိုရင္ ေသြးေၾကာပိတ္သြားတာဆိုရင္ ဆီးခ်ဳိေရာဂါေၾကာင့္ ဆီးခ်ဳိမႏုိင္လုိ႔ ေလျဖတ္သြားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေသြးေၾကာေပါက္သြားတာဆိုရင္ေတာ့ ေသြးတိုးကုိ ေကာင္းေကာင္းမထိန္းႏုိင္လို႔ ေလျဖတ္သြားတာ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိက ေသြးေၾကာေတြကုိထိတယ္။ ေသြးေၾကာအႀကီးကုိလည္း က်ဥ္းေစသလို အေသးကုိလည္း ပုိက်ဥ္းလာေစပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားေတြက အဆီေတြပုိမ်ားေနတတ္ပါတယ္။ ေသြးေၾကာထဲမွာ အဆီေတြစုပံုဖို႔အတြက္ အခြင့္အလမ္းပုိမ်ားပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားကုိယ္တုိင္က ေသြးကုိပုိခဲေစတတ္ပါတယ္။ ေသြးေၾကာကလည္းက်ဥ္းမယ္၊ အဆီေတြလည္း ပုိမ်ားလာမယ္၊ ေသြးေတြကလည္း ပိုျပစ္လာတဲ့အတြက္ ေသြးေၾကာပိတ္သြားၿပီး ေလျဖတ္ဖို႔အခြင့္အလမ္း အရမ္းမ်ားပါတယ္။
“ ဆီးခ်ဳိသမားေလျဖတ္တာက တျခားလူေတြ ေလျဖတ္တာနဲ႔ အတူတူပါပဲ။ သီးသန္႔လကၡဏာ မျပပါဘူး။ ေလျဖတ္တာက ႐ုတ္တရတ္ႀကီးျဖတ္တာလည္း ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ႐ုတ္တရတ္ အေကာင္းႀကီးကေန မူးတယ္၊ မူးတယ္ဆိုၿပီး လဲက်သြားတယ္။ ၿပီးရင္ ပါးရြဲ႔သြားတာမ်ဳိး၊ ကုိယ္တစ္ျခမ္း၊ လက္တစ္ျခမ္းက ေလးတယ္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ လႈပ္မရေတာ့ဘူးေသာ္လည္းေကာင္း ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။”
ေလျဖတ္ဖို႔ကုိ မ်ားေသာအားျဖင့္ သတိေပးလကၡဏာမရွိပါဘူး။ တခ်ဳိ ႔မွာေတာ့ ေလျဖန္းတယ္ဆိုၿပီး လကၡဏာျပတတ္ပါတယ္။ ေလျဖန္းတာက ေလမျဖတ္ခင္ဆက္ၾကားမွာ ႐ုတ္တရက္ႀကီး စကားေျပာမပီဘူး၊ ဒါေပမဲ့ ခ်က္ခ်င္းပဲ ျပန္ေကာင္းသြားတယ္။ ႐ုတ္တရတ္ႀကီး လက္တစ္ျခမ္းလႈပ္မရေတာ့ဘူး၊ ခ်က္ခ်င္းျပန္ေကာင္းသြားတယ္။ ႐ုတ္တရက္ႀကီး မ်က္လံုးက မျမင္ရေတာ့ဘူး ေမွာင္သြားတယ္၊ ခ်က္ခ်င္းျပန္ေကာင္းသြားတယ္ဆိုရင္ ေလျဖန္းတာ (TIA) လို႔ေခၚပါတယ္။ ေလျဖန္းတာက ေလျဖတ္ဖို႔အႀကိဳလို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိရွိတဲ့သူ ေလျဖတ္ၿပီဆိုရင္ လူနာရွင္အေနနဲ႔ ေဆး႐ံု၊ ေဆးခန္းကုိ အျမန္ဆံုးျပၿပီးေတာ့ သက္ဆုိင္ရာဆရာ၀န္န႔ဲျပသဖို႔လိုပါတယ္။ သိပ္ဆိုးရင္ေတာ့ ေဆး႐ံုတက္ဖို႔လိုပါတယ္။ ေဆး႐ံုေရာက္ရင္ ဆီးခ်ဳိကုိထိန္းေပးရပါတယ္။ ေသြးတိုးနဲ႔ အဆီမ်ားေနရင္လည္း ထိန္းေပးရပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားေလျဖတ္ရင္ အသက္အႏၲရာယ္လည္း စိုးရိမ္ရပါတယ္။ ေလျဖတ္တာကုိလည္း ပုိဆိုးတတ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားေတြရဲ ႔ အဓိကအခ်က္သံုးခ်က္ျဖစ္တဲ့ ဆီးခ်ဳိကုိႏုိင္ေအာင္ထိန္းပါ၊ ေသြးတိုးကုိထိန္းပါ၊ အဆီကုိထိန္းပါ. . ဒါဆို ေလျဖတ္ဖို႔ ကာကြယ္ၿပီးသားျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားေလျဖတ္ရင္ ဆီးခ်ဳိကုိထိန္းမယ္၊ ေသြးတိုးနဲ႔အဆီမ်ားတာကိုပါ ထိန္းေပးရတာက တစ္ပုိင္းပါ။ တဆက္တည္းမွာပဲ ေလျဖတ္တာကုိ ကုသမႈက တစ္ပုိင္းပါ။ အသက္အႏၲရာယ္ရွိသလို ဒုကၡိတျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။ အဲဒီအခါမွာေတာ့ ေလ့က်င့္ခန္းေတြလုပ္ေပးရပါတယ္။ လက္ေတြ၊ ေျခေထာက္ေတြကုိ ေလ့က်င့္ခန္းေတြ ျပန္လုပ္ေပးရပါတယ္။ ေနာက္တစ္ေခါက္ျပန္မျဖစ္ေအာင္လည္း တားဖို႔အေရးႀကီးပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိသမားတစ္ေယာက္က ဆီးခ်ဳိေရာဂါမရွိသူေတြထက္ ေလျဖတ္ႏုိင္ေျခက ၂ ဆကေန ၄ ဆအထိ ပုိမ်ားပါတယ္။
Q. ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူ ေလမျဖတ္ေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္လုိ႔ရပါသလဲ ဆရာ။
ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူေတြ ေလမျဖတ္ေအာင္ ကာကြယ္ဖို႔ကေတာ့ ဆီးခ်ဳိကိုႏုိင္ေအာင္ထိန္းပါ၊ ေသြးတိုးေရာဂါပါတြဲရွိရင္ ေသြးတိုးကုိႏုိင္ေအာင္ထိန္းပါ။ အ၀မလြန္ပါေစနဲ႔။ အဆီနည္းေအာင္ေနပါ။ ေနာက္တစ္ခုက အက္စပရင္ကုိ အစာအိမ္ေရာဂါမရွိရင္ ပံုမွန္ေသာက္ေပးသင့္ပါတယ္။ အစာအိမ္ေရာဂါမရွိရင္ အက္စပရင္က ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါကုိ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္၊ အလားတူ ေလျဖတ္တာကုိလည္း ကာကြယ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အစာအိမ္ေရာဂါေတြ ျဖစ္ေနရင္ေတာ့ မေသာက္သင့္ပါဘူး။ ဆီးခ်ဳိသမားတစ္ေယာက္ ေလျဖတ္ၿပီးသြားရင္ အက္စပရင္ကို တစ္သက္လံုးေသာက္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ အစာအိမ္ေရာဂါရွိရင္ Clopidogrel ေဆးကုိ ေသာက္ေပးရပါမယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူ ေလမျဖတ္ေအာင္ ကာကြယ္တဲ့အပိုင္းက ႏွစ္ခုရွိပါတယ္။
(၁) Primary Prevention ဆိုတာ ဆီးခ်ဳိသမားတစ္ေယာက္ ေလမျဖတ္ခင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္တာကို ဆိုလိုပါတယ္။ (2) Secondary Prevention ဆိုတာ ဆီးခ်ဳိသမားတစ္ေယာက္ ေလျဖတ္သြားၿပီး ေနာက္တစ္ေခါက္ ျပန္မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္တာကို ဆိုလိုပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားတစ္ေယာက္ ေလျဖတ္ၿပီးရင္ အက္စပရင္ကုိ တစ္သက္လံုးေသာက္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ အက္စပရင္ေဆးနဲ႔ မတည့္တဲ့သူေတြနဲ႔ အစာအိမ္ေရာဂါရွိသူေတြကေတာ့ Clopidogrel တစ္ေန႔တစ္လံုးကို တစ္သက္လံုးေသာက္ေပးဖို႔လိုပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိသမားတစ္ေယာက္ ေလမျဖတ္ေအာင္ ကာကြယ္ဖို႔ဆိုရင္ တစ္သက္လံုး ေသြးေပါင္ရယ္၊ ေသြးခ်ဳိရယ္၊ အဆီရယ္ကုိ အၿမဲထိန္းထားဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိသမားက ေလမျဖတ္ေသးဘူး၊ Primary Prevention အေနနဲ႔ ႀကိဳတင္ကာကြယ္မယ္ဆိုရင္ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိေပမယ့္ အက္စပရင္ စေသာက္သင့္ပါဘူး။ အသက္ ၄၀ ေက်ာ္ရင္၊ ၿပီးေတာ့ ဆီးခ်ဳိသမားက တျခားေသြးတိုးေရာဂါ၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါနဲ႔ အဆီမ်ားတာေတြျဖစ္ေနရင္ေတာ့ အက္စပရင္ေဆးကို ေသာက္ရပါမယ္။
ဆီးခ်ဳိသက္တမ္းရင့္လာရင္ လူနာအမ်ားစုက ဆီးခ်ဳိထိန္းတာ မေကာင္းတတ္ၾကေတာ့ပါဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ ဆီးခ်ဳိသက္တမ္းရင့္လာတဲ့အခါမွာေရာ ဆီးခ်ဳိကိုထိန္းတာ မေကာင္းတဲ့အခါမွာေရာ ေလျဖတ္ႏိုင္ေျခမ်ားတတ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါနဲ႔တြဲၿပီး ေသြးတိုးေရာဂါ၊ အဆီမ်ားတာေတြ တြဲေနရင္ေတာ့ ေလျဖတ္ႏုိင္ေျခက ပိုၿပီးမ်ားပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါမရွိဘဲနဲ႔ စိတ္ဖိစီးမႈေၾကာင့္ ခဏတာ ဆီးခ်ဳိတက္တာမ်ဳိးလည္း ရွိပါတယ္။ ေလျဖတ္လိုက္တဲ့အခါမ်ဳိးမွာလည္း စိတ္ဖိစီးၿပီး ဆီးခ်ဳိမရွိဘဲနဲ႔ ဆီးခ်ဳိေတြတက္သြားတာမ်ဳိးရွိပါတယ္။ ေလျဖတ္ၿပီး ေလး-ငါး-ေျခာက္ရက္ေလာက္မွာ ဆီးခ်ဳိျပန္က်သြားတယ္ဆိုရင္ ကိစၥမရွိပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ေလျဖတ္တဲ့သူတစ္ေယာက္ကုိ ေသြးခ်ဳိဆီးခ်ဳိတိုင္းလိုက္လို႔ ၂၀၀ ေက်ာ္ေနရင္ ကုကုိ ကုသမႈေပးရပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္က ၂၀၀ ေက်ာ္ေနရင္ ကုကုိကုရပါတယ္။ ေလျဖတ္တဲ့လူနာက အစကတည္းက ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိလုိ႔ျဖစ္ျဖစ္၊ အခုမွ စိတ္ဖိစီးလို႔ ဆီးခ်ဳိတက္သြားတာျဖစ္ျဖစ္ ကုဖို႔လိုပါတယ္။ မကုရင္ အသက္အႏၲရာယ္ရွိသလို ကုိယ္အဂၤါဆံုးရႈံးမႈေတြလည္း ျဖစ္သြားႏုိင္ပါတယ္။
