—၊ ပါေမာကၡဦးကိုကို (ဆီးခ်ဳိႏွင့္ အေထြေထြေရာဂါအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး)ႏွင့္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျခင္း ၊—
Q. ဖ်ားတယ္ဆိုတာ ဘာကိုဆိုလိုပါသလဲ ဆရာ။
A. ကိုယ္အပူခ်ိန္ ၃၉ ဒသမ ၆ ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္ေက်ာ္ရင္ အဖ်ားရွိတာပဲ။
Q. အဖ်ားကို ဘယ္လိုတိုင္းပါသလဲ ဆရာ။
A. အဖ်ားကို တိုင္းတာတဲ့နည္းေတြက မ်ဳိးစံုရွိတယ္။ စအိုထဲကိုတိုင္းတာ (Anal Temperature)၊ ပါးစပ္ထဲကိုတိုင္းတာ (Oral Temperature)၊ ခ်ဳိင္းၾကားမွာတိုင္းတာ(Axilliary Temperature) နဲ႔ နားရြက္ထဲတိုင္းတာ (Ear Temperature) ဆိုၿပီး ေလးမ်ဳိးရွိပါတယ္။ အမွန္ဆံုးက စအိုထဲကို တိုင္းတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယအမွန္ဆံုးက နားထဲတုိင္းတာျဖစ္ၿပီး ေနာက္ဆံုးက်မွ ပါးစပ္နဲ႔ခ်ဳိင္းၾကားမွာတိုင္းရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ စအိုထဲတိုင္းဖို႔ဆိုတာ အဆင္မေျပေတာ့ ပါးစပ္ထဲမွာ သာမိုမီတာထည့္တိုင္းတာ မ်ားတယ္။ ၿပီးေတာ့ ခ်ဳိင္းၾကားထဲမွာ ထည့္တိုင္းပါတယ္။ ပါးစပ္ထဲထည့္တိုင္းရင္ေတာ့ တစ္ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ ထည့္ေပါင္းရပါတယ္။ ဖာရင္ဟိုက္ဆိုရင္လည္း တစ္ဒီဂရီဖာရင္ဟိုက္ ထည့္ေပါင္းၿပီး ၉၈ ဒသမ ၆ ဆိုရင္ အဖ်ားရွိတယ္လို႔ သတ္မွတ္တယ္။
Q. အဖ်ားတိုင္းတဲ့ နည္းေတြကို သိပါရေစဆရာ။
A. တိုင္းတဲ့နည္းေတြက ျပဒါးတိုင္နဲ႔တိုင္းတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္း နားထဲတိုင္းတဲ့ ကိရိယာေပၚလာတယ္။ သူက ေလမႈတ္စက္လိုမ်ဳိး ထိပ္မွာအခြၽန္ေလးနဲ႔ နားအ၀ကိုေတ့လိုက္ရင္ ဂဏန္းေတြေပၚလာတယ္။ အဲဒါက ျပဒါးထက္ ပိုတိက်တယ္။ ႏိုင္ငံျခားမွာဆိုရင္ ဒီကိရိယာနဲ႔ပဲ တိုင္းေတာ့တယ္။ ဒီမွာလည္း ၀ယ္လို႔ရပါတယ္။ ဒီကိရိယာက ပိုတိက်ၿပီး ပိုေကာင္းတယ္။ တခ်ဳိ႕က်ေတာ့လည္း နဖူးကိုကပ္ၿပီး တိုင္းရတဲ့ Sensor ေလးနဲ႔ သံုးၾကတယ္။ ေနာက္တစ္ခ်က္က အဖ်ားတိုင္းတဲ့အခါ မနက္တိုင္းတာနဲ႔ ညေနတိုင္းတာ သိပ္မတူဘူး။ ညေနပိုင္း အဖ်ားတိုင္းရင္ နည္းနည္းေလး အဖ်ားတက္တယ္။
Q. ဖ်ားတဲ့ကာလနဲ႔ ကိုယ္အပူခ်ိန္သတ္မွတ္ခ်က္ေတြကိုလည္း သိပါရေစဆရာ။
A. ဖ်ားတဲ့ကာလက ႏွစ္ပတ္မတိုင္ခင္ဆိုရင္ Acute Fever (ကာလတိုအဖ်ား)လို႔ေခၚၿပီး ႏွစ္ပတ္ေက်ာ္သြားရင္ Chronic Fever (နာတာရွည္အဖ်ား)လို႔ ေခၚတယ္။ အပူခ်ိန္ေပၚမူတည္ၿပီး ခြဲျခားတာက်ေတာ့ ၁၀၈ ဒီဂရီဖာရင္ဟိုက္ဆိုရင္ အဖ်ားက အရမ္းႀကီးေနၿပီ (Severe Fever)၊ ၁၀၄ ေလာက္အထိကို အဖ်ားအသင့္အတင့္ (Moderate Fever)၊ ၁၀၀ ကေန ၁၀၂ ကို Mild လို႔ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။
Q. ဘာေၾကာင့္ ဖ်ားရတာပါလဲ ဆရာ။
A. ဖ်ားရတဲ့အေၾကာင္းက အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိပါတယ္။ နံပါတ္တစ္က ပိုး(Infection)၀င္လုိ႔ ဖ်ားတာပါ။ ဘက္တီးရီးယား၊ ဗိုင္းရပ္စ္နဲ႔ ပ႐ိုတိုဇြဆိုတဲ့ ကူးစက္ပိုးေတြေၾကာင့္ ဖ်ားႏိုင္ပါတယ္။
နံပါတ္ႏွစ္က ေရာင္ရမ္းမႈေၾကာင့္ဖ်ားႏိုင္ပါတယ္။
နံပါတ္သံုးက တြယ္ဆက္တစ္သွ်ဴးေတြ ထိခိုက္ ရင္လည္းဖ်ားတတ္ပါတယ္။
နံပါတ္ေလးက ကင္ဆာေၾကာင့္လည္း ဖ်ားတတ္ပါတယ္။
နံပါတ္ငါးက ေဆး၀ါးေတြေၾကာင့္ ဖ်ားတတ္ပါ တယ္။ ဥပမာေျပာရရင္ ေဂါက္အဆစ္အျမစ္ေရာင္ေရာဂါမွာသံုးတဲ့ Allpurinol ေဆးက မတည့္ရင္ ဖ်ားတတ္ပါတယ္။ ဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဆရာတစ္ခါႀကံဳဖူးပါတယ္။ လူနာတစ္ေယာက္က ဘယ္လိုမွအဖ်ားမက်ေတာ့ အေၾကာင္းရင္းလိုက္ရွာရင္း ရွာရင္း Allpurinol ေဆးေသာက္ေနတာေတြ႕ေတာ့ ျဖဳတ္ေပးလိုက္မွ အဖ်ားက်သြားပါတယ္။ ဖ်ားတယ္ဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္က တံု႔ျပန္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ပိုး ဒါမွမဟုတ္ ေရာင္ရမ္းမႈရွိရင္ Pyrogen ေတြေၾကာင့္ ကိုယ္အပူခ်ိန္ကို ထိန္းညႇိေပးတဲ့ Thermoregulatory Center က ပ်က္သြားၿပီး ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္လာတယ္။ Pyrogen ကို ဖယ္လိုက္ရင္ အဖ်ားက်သြားပါတယ္။
Q. ဖ်ားတဲ့လူနာ ေရာက္လာတဲ့အခါ အေၾကာင္းရင္းကို ဘယ္လိုရွာေဖြရပါသလဲ ဆရာ။
A. ဖ်ားၿပီဆိုရင္ တစ္ပတ္ေအာက္ေလာက္ဆို ဆရာတို႔ အမ်ားဆံုး စဥ္းစားတာက တုပ္ေကြးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ အဖ်ားဆိုရင္ ထူးျခားခ်က္က ခုနစ္ရက္ေလာက္ပဲ ဖ်ားတယ္။ အဖ်ားႀကီးတယ္။ ၿပီးေတာ့ ခ်မ္းတုန္ဖ်ား (Chilled Fever) တတ္တယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ဖ်ားတာမွာ ႏွစ္မ်ဳိးကြဲသြားတာက အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္း ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ဖ်ားရင္ လည္ေခ်ာင္းနာတယ္၊ ႏွာေစးတယ္၊ ေခ်ာင္းဆိုးတယ္။ ဒါက ပံုမွန္အေအးမိ၊ ႏွာေစး၊ ေခ်ာင္းဆိုးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက သိပ္ျပႆနာမရွိပါဘူး။ ေနာက္တစ္ခုက အဖ်ားတစ္ခုတည္းတက္ေနတယ္၊ က်န္တာ ဘာမွမျဖစ္ဘူးဆိုရင္ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးျဖစ္မွာ စိုးရိမ္ရတယ္။ ဒါဆိုရင္ ဖ်ားတာက ခုႏွစ္ရက္ေလာက္၊ ငါးရက္ေျမာက္ေန႔ေလာက္မွာ ဖ်ားရင္း အညိဳေရာင္အန္တာနဲ႔ ေရွာ့ခ္ရတာေတြ ျဖစ္တတ္တယ္။ တကယ္လို႔ ေရွာ့ခ္မရဘူးဆိုရင္ အနီစက္ေတြေပၚလာၿပီး ျပန္ေကာင္းသြားပါတယ္။
“ ဖ်ားရင္ ေရပတ္တိုက္လို႔ ရပါတယ္။ ေခြၽးမေအာင္းေစခ်င္ဘူး။ ေခြၽးထြက္ေစခ်င္တယ္၊ ဖ်ားတဲ့အခါ ေခြၽးထြက္တယ္ဆိုရင္ အပူေတြ အေငြ႕ျပန္ၿပီး အဖ်ားက်သြားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေခြၽးထြက္ေအာင္ ေနေစခ်င္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ လူတခ်ဳိ႕က ဘာလုပ္သလဲဆိုရင္ ဖ်ားေတာ့ ေလစိမ္းမတိုက္ေအာင္ ေစာင္ေတြတအားၿခံဳ၊ တံခါးေတြပိတ္လုပ္ေတာ့ ေခြၽးကမထြက္ေတာ့ဘူး၊ အေငြ႕မျပန္ႏုိင္ေတာ့ အဖ်ားက မက်ဘူး။”
တစ္ပတ္အတြင္းမွာဆိုရင္ တုပ္ေကြးျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ ေနာက္တစ္ခုက ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္တာေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အဲဒီအခါ ဆီးသြားရင္ ပူလား၊ ေအာင့္လားဆိုတာေတြ ေမးျမန္းရတယ္။ ေခ်ာင္းဆိုးၿပီးရင္ က်ပ္တယ္ဆိုရင္ နမိုးနီးယားျဖစ္ႏိုင္သလို အဆုတ္ေလႁပြန္ေရာင္တာလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဗိုက္ေအာင့္တယ္၊ ညာဘက္နံ႐ိုးေအာက္မွာ ေအာင့္တယ္ဆိုရင္ သည္းေျခအိတ္ေရာင္တာလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊RIF ဆိုတဲ့ ဗိုက္ေအာက္ပိုင္းေအာင့္တယ္ဆိုရင္ အူအတက္ေရာင္တာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒါေတြကေတာ့ ျဖစ္တဲ့လကၡဏာေတြေပၚ မူတည္ၿပီး လိုက္စဥ္းစားရတာပါ။ ၿပီးေတာ့ ခရီးကျပန္လာရင္ ငွက္ဖ်ားေရာဂါကို စဥ္းစားရပါတယ္။
Q. ေသြးစစ္ေဆးမႈေကာ လုပ္ပါသလား ဆရာ။
A. ေသြးေဖာက္စစ္လိုက္လို႔ CP ရလဒ္မွာ ေသြးျဖဴဥေတြ တက္ေနတယ္ဆိုရင္ ဘက္တီးရီးယားပိုး၀င္တာေၾကာင့္ ဖ်ားတာပါ။ ဒါဆိုရင္ ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္ေဆး ေကာင္းေကာင္းေပးလိုက္ရင္ သက္သာသြားပါတယ္။ ေသြးျဖဴဥေတြ သိပ္က်ေနတယ္ဆိုရင္ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ျဖစ္တာပါ။ ဒါဆိုရင္ေတာ့ ေဆးေပးလည္း သိပ္မထူးပါဘူး၊ သူ႔ဘာသာသူ ေပ်ာက္သြားတတ္ပါတယ္။ တစ္ပတ္ေက်ာ္သြားရင္ တိုက္ဖြိဳက္ကို စဥ္းစားရပါတယ္။ တီဘီေရာဂါကို စဥ္းစားရပါတယ္။ အဖ်ားက သံုးပတ္ေက်ာ္သြားၿပီ၊ ဘာအေၾကာင္းရင္းကိုမွ ရွာလို႔မေတြ႕ဘူးဆိုရင္ သတိထားရပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာမသိတဲ့ (POU) အဆင့္မွာဆိုရင္ ဆရာ၀န္ေတြ လိုလာပါၿပီ။
Q. ဖ်ားရင္ ဘယ္သူေတြက စိုးရိမ္ရပါသလဲ ဆရာ။
A. ကေလးေတြဆိုရင္ ဖ်ားတဲ့ဒဏ္ကို မခံႏိုင္တဲ့အတြက္ တက္တတ္ပါတယ္။ လူႀကီးေတြကေတာ့ ဖ်ားရင္ မတက္တတ္ပါဘူး။ ကေလးေတြက အပူခ်ိန္အတက္၊ အက်ကို မခံႏိုင္တာေၾကာင့္ တက္တတ္ပါတယ္။ ကေလးေတြ ဖ်ားတဲ့အခါ ကေလးကတက္ရင္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ မွိန္းေနရင္ပဲျဖစ္ျဖစ္ နီးစပ္ရာဆရာ၀န္နဲ႔ အျမန္ဆံုး ျပသင့္ပါတယ္။ ဖ်ားေတာ့ဖ်ားေပမယ့္ လန္းလန္းဆန္းဆန္းရွိရင္ ကိစၥမရွိပါဘူး။ လူႀကီးလည္း အဖ်ားက ၁၀၄-၁၀၅ ျဖစ္ၿပီး သတိလစ္ေနရင္ အဖ်ားက ရက္ရွည္ေနရင္ ဆရာ၀န္နဲ႔ျပသင့္ပါတယ္။ ဖ်ားရင္ အသက္ႀကီးႀကီးလူေတြ၊ အသက္ငယ္တဲ့ ကေလးေတြနဲ႔ နာတာရွည္ေရာဂါရွိသူေတြ(ဆီးခ်ဳိသမား၊ နာတာရွည္ပန္းနာရင္က်ပ္ေရာဂါသည္၊ ေက်ာက္ကပ္၊ ႏွလံုးအားနည္းတဲ့သူေတြ၊ HIV ရွိသူ)ေတြက စိုးရိမ္ရပါတယ္။
Q. ဖ်ားတဲ့အခါ ျပည္သူလူထုအေနနဲ႔ မိမိဘာသာ ဘယ္လိုေစာင့္ေရွာက္သင့္ပါသလဲ ဆရာ။
A. ျပည္သူလူထု ဖ်ားတယ္ဆိုရင္ စိတ္ခ်လက္ခ် လုပ္ႏိုင္တာက အစာစားၿပီးတဲ့အခါ ပါရာစီတေမာ ၅၀၀ မီလီဂရမ္ကို တစ္ေန႔ေလးႀကိမ္ ေသာက္လို႔ရပါတယ္။ ႏွာေစးတယ္ဆိုရင္ အဲဒါေတြ သက္သာေအာင္ တျခားေဆးေတြ တြဲေသာက္လို႔ရတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက ေရပတ္တိုက္လို႔ရပါတယ္။ ေခြၽးမေအာင္းေစခ်င္ဘူး။ ေခြၽးထြက္ေစခ်င္တယ္၊ ဖ်ားတဲ့အခါ ေခြၽးထြက္တယ္ဆိုရင္ အပူေတြ အေငြ႕ျပန္ၿပီး အဖ်ားက်သြားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေခြၽးထြက္ေအာင္ ေနေစခ်င္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ လူတခ်ဳိ႕က ဘာလုပ္သလဲဆိုရင္ ဖ်ားေတာ့ ေလစိမ္းမတိုက္ေအာင္ ေစာင္ေတြတအားၿခံဳ၊ တံခါးေတြပိတ္လုပ္ေတာ့ ေခြၽးကမထြက္ေတာ့ဘူး၊ အေငြ႕မျပန္ႏုိင္ေတာ့ အဖ်ားကမက်ဘူး။ ဥပမာ ေျပာရရင္ ေကာ္ဖီတစ္ခြက္ကိုပူခ်င္ရင္ အဖံုးအုပ္ထားရတယ္၊ ေအးခ်င္ရင္ အဖံုးဖြင့္ၿပီး ေလနဲ႔မႈတ္ေပးရတယ္။ ဒီသေဘာပဲ ဖ်ားရင္ ေႏြးေႏြးေထြးေထြးေနလို႔ ရေပမယ့္ အခန္းထဲ ပိတ္ေလွာင္ေနရင္ အေငြ႕မပ်ံေတာ့ အထဲမွာပဲ အပူခ်ိန္တက္ၿပီး အဖ်ားပိုႀကီးပါတယ္။ ေလ၀င္ေလထြက္ ေကာင္းတဲ့ေနရာမွာေနပါ၊ ေႏြးေႏြးေထြးေထြးေနပါ။ ဖ်ားရင္ ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္ေဆး ေသာက္သင့္၊ မသင့္ဆိုတာေတာ့ ဆရာ၀န္နဲ႔ တိုင္ပင္သင့္ပါတယ္။ ဖ်ားတာက အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိတဲ့အတြက္ ႏွစ္ရက္-သံုးရက္ၾကာလုိ႔မွ မေပ်ာက္ရင္ သက္ဆုိင္ရာ ဆရာ၀န္နဲ႔ျပၿပီး ကုသမႈခံယူသင့္ပါတယ္။ ေရခဲေရနဲ႔ ေရပတ္တိုက္တာကို လက္မခံပါဘူး။ ေရခဲေရနဲ႔ ေရပတ္တိုက္ရင္ ေသြးေၾကာက်ဳံ႕သြားတဲ့အတြက္ ျပန္ဖ်ားႏိုင္လို႔ပါ။ ႐ိုး႐ိုးေရနဲ႔ ေရပတ္တိုက္မွသာ ေသြးေၾကာေတြက်ယ္လာၿပီး အဖ်ားက်သြားမွာပါ။
ဖ်ားလို႔ ထမင္းမစားရဘူးဆိုတာမရွိပါဘူး။ ႁခြင္းခ်က္ေနနဲ႔ တိုက္ဖြိဳက္မွာပဲရွိပါတယ္။ ေရကို မ်ားမ်ားေသာက္သင့္ပါတယ္။ ဖ်ားတဲ့အခ်ိန္မွာ အဖ်ားက်ေအာင္ဆိုၿပီး ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္စရာေတာ့ မလိုပါဘူး။ လုပ္ႏိုင္ရင္ အသင့္အတင့္ေလာက္ပဲ လုပ္ေပးပါ။ ေနာက္တစ္ခုက ဖ်ားရင္ မက္ကေလာင္ျခစ္တယ္ဆိုတာကလည္း သိပၸံနည္းက် ထိေရာက္တယ္ဆိုတဲ့ ေလ့လာမႈ မရွိပါဘူး။ မသန္႔ရွင္းတဲ့ အရာေတြနဲ႔ ျခစ္ရင္ေတာ့ အႏၲရာယ္ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီလုိ ျခစ္လိုက္ရင္ သက္သာတယ္လုိ႔ ထင္ေနၾကတယ္။ တကယ့္လက္ေတြ႕မွာေတာ့ ထိေရာက္မႈ မရွိပါဘူး။
