Healthy Life Ad
Health Tips

“ခြဲခြာရမွာ ေၾကာက္လြန္းသူ”

—–၊ ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး) ၊—–

ဦးေႏွာက္လွ်ပ္စစ္လႈိင္း

အသက္ ၃ ႏွစ္မျပည့္မီ ကေလးငယ္က မိမိခ်စ္ခင္တြယ္တာ၊ သံေယာဇဥ္ရွိေနတဲ့သူ (မိဘ/အုပ္ထိန္းသူ)နဲ႔ ခြဲခြာၿပီး မေနႏိုင္ဘူး။ ခြဲခြာျခင္းခံရရင္လည္း ၀မ္းနည္းပက္လက္ျဖစ္မယ္၊ ငိုယိုကန္႔ကြက္မယ္၊ အဲဒီလို စိတ္ခံစားမႈ တံု႔ျပန္တတ္တာက ကေလးငယ္ရဲ႕ သဘာ၀ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေပမဲ့ အသက္ ၆ ႏွစ္ေက်ာ္တဲ့အထိ မိဘအုပ္ထိန္းသူနဲ႔ ေခတၱခဏေတာင္မွ မခြဲႏိုင္မခြာရက္ ျဖစ္လာရင္ သဘာ၀မက်ေတာ့ဘူး။ မူမမွန္ေတာ့ဘူး။ ေရာဂါဆန္လာပါတယ္။ မိမိခ်စ္ခင္တြယ္တာ သံေယာဇဥ္ရွိေနသူကို ေတာက္တဲ့ကပ္ကပ္ၿပီး ေနခ်င္တဲ့ေရာဂါကို “ခြဲခြာရမွာ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေရာဂါ” (Separation Anxiety Disorder) (SEPAD) လို႔ ေခၚပါတယ္။

SEPAD ေရာဂါမွာ ေတြ႕ရွိရတဲ့အျပဳအမူ လကၡဏာေတြကေတာ့-

(၁) မိမိသံေယာဇဥ္ရွိေနသူနဲ႔ ခြဲခြာရမွာကို အရြယ္နဲ႔မလိုက္ေအာင္ အလြန္အမင္း စိုးရိမ္ပူပင္စိတ္ရွိျခင္း၊

(၂) မိမိသံေယာဇဥ္ရွိသူနဲ႔ ခြဲခြာရမယ့္ အေျခအေနရွိလာရင္ ေၾကာက္ရြံ႕တုန္လႈပ္မႈရွိျခင္း၊

(၃) မိမိသံေယာဇဥ္ရွိသူ ဆံုး႐ႈံးရမွာကို ႀကိဳတင္စဥ္းစားၿပီး ပူပင္ေသာက ပြားမ်ားျခင္း၊

(၄) မိမိသံေယာဇဥ္ရွိသူ ေနထိုင္မေကာင္းျဖစ္မွာ၊ မေတာ္တဆဒဏ္ရာရမွာ၊ ေသဆံုးသြားမွာကို အေၾကာင္းမဲ့ ပူပင္ေနတတ္ျခင္း၊

(၅) မိမိသံေယာဇဥ္ရွိသူနဲ႔ ခြဲခြာရမယ့္ အျဖစ္အပ်က္ေတြ (ဥပမာ-လမ္းေပ်ာက္ေနျခင္း၊ ျပန္ေပးဆြဲခံရျခင္း)ကို ႀကိဳတင္စဥ္းစားၿပီး စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေနျခင္း၊

(၆) မိမိသံေယာဇဥ္ရွိသူနဲ႔ ခြဲခြာရမွာကို စိုးရိမ္ပူပင္မႈေၾကာင့္ ေနအိမ္အျပင္ မထြက္၀ံ့ျခင္း၊ ေက်ာင္းတက္ဖို႔ ျငင္းဆန္ျခင္း၊ အလုပ္မသြားလိုျခင္း၊

(၇) မိမိသံေယာဇဥ္ရွိသူ အနီးအနားမွာသာ အိပ္စက္လိုျခင္း၊ မိမိသံေယာဇဥ္ရွိသူနဲ႔ ခြဲခြာရတဲ့ အိပ္မက္ဆိုးေတြ ျမင္မက္ျခင္း၊

(၈) မိမိသံေယာဇဥ္ရွိသူနဲ႔ ခြဲခြာရမယ့္ စိုးရိမ္စိတ္ေၾကာင့္ ေခါင္းမူးျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ၀မ္းဗုိက္နာျခင္း၊ ရင္က်ပ္ျခင္း စတဲ့ ခႏၶာကိုယ္လကၡဏာေတြ ခံစားရျခင္း စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

အဲဒီလိုမိမိသံေယာဇဥ္ရွိသူနဲ႔ ခြဲခြာရမွာကို စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲမႈလကၡဏာေတြ လနဲ႔ခ်ီၿပီး ၾကာရွည္လာရင္ “ခြဲခြာရမွာ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲ”ေရာဂါလို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။

“ ကေလးသူငယ္ေတြထဲမွာ ခြဲခြာရမွာ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေရာဂါ (SEPAD) ျဖစ္ပြားႏႈန္းက ၄ ရာခိုင္ႏႈန္းျဖစ္ပါတယ္။ မိန္းကေလးေတြထဲမွာ ေယာက်္ားေလးေတြထက္ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း ပိုမိုမ်ားျပားတယ္။ အသက္ ၆ ႏွစ္၊ ၇ႏွစ္အရြယ္နဲ႔ မူလတန္းအဆင့္ေအာင္ၿပီးစ အရြယ္ေတြမွာ ေရာဂါစတင္ျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္။ အရြယ္ေရာက္သူ လူႀကီးေတြထဲမွာလည္း” . . .

ေရာဂါျဖစ္ပြားႏႈန္း

ကေလးသူငယ္ေတြထဲမွာ ခြဲခြာရမွာ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေရာဂါ (SEPAD)ျဖစ္ပြားႏႈန္းက ၄ ရာခိုင္ႏႈန္း ျဖစ္ပါတယ္။ မိန္းကေလးေတြထဲမွာ ေယာက်္ားေလးေတြထက္ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း ပိုမိုမ်ားျပားတယ္။ အသက္ ၆ ႏွစ္၊ ၇ ႏွစ္အရြယ္နဲ႔ မူလတန္းအဆင့္ ေအာင္ၿပီးစ အရြယ္ေတြမွာ ေရာဂါစတင္ျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္။ အရြယ္ေရာက္သူ လူႀကီးေတြထဲမွာလည္း ေရာဂါရရွိႏိုင္ပါတယ္။ ကေလးသူငယ္ဘ၀မွာ SEPAD ေရာဂါရွိသူ သံုးပံုတစ္ပံုက အသက္ႀကီးလာရင္ SEPAD ေရာဂါဆက္လက္ခံစားရတယ္။ အရြယ္ေရာက္သူ SEPAD ေရာဂါရရွိရင္ အိမ္ေထာင္ဖက္ ဒါမွမဟုတ္ သားသမီးနဲ႔ခြဲခြာရမွာကို စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲမႈ ရွိပါတယ္။

ေရာဂါျဖစ္ပြားေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းမ်ား

မိသားစုထဲမွာ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေရာဂါရွိရင္ မိဘက အလိုလိုက္လြန္းျခင္း၊ ေနရာတိုင္းမွာ ကေလးကို အကာအကြယ္ေပးျခင္း၊ တိက်တဲ့ စည္းကမ္းထိန္းသိမ္းသင္ၾကားျပသေပးမႈ မရွိျခင္း၊ ေၾကာက္တတ္တဲ့ စိတ္ရွိတဲ့ ကေလးျဖစ္ျခင္း၊ တျခားကေလးေတြနဲ႔ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံမႈနည္းပါးျခင္း စတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြက SEPAD ေရာဂါျဖစ္ပြားဖို႔ အလားအလာမ်ားျပားေစတယ္။

ေနအိမ္ေျပာင္းျခင္း၊ ေက်ာင္းေျပာင္းျခင္း မိသားစု၀င္တစ္ဦးဦးေသဆံုးျခင္း၊ မိဘေတြလင္မယား ကြာရွင္းမႈျဖစ္ျခင္း စတဲ့ဘ၀အေတြ႕အႀကံဳက SEPAD ေရာဂါ စတင္ျဖစ္ပြားေစပါတယ္။

ခြဲခြာရမွာ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေရာဂါအေၾကာင္း ေရးသားေနေတာ့ အသက္ ၁၁ ႏွစ္အရြယ္ ဂ်ဳိးဆက္ကို သတိရမိတယ္။ ဂ်ဳိးဆက္ ၅ တန္းေအာင္တဲ့ႏွစ္မွာ သူ႔မိဘေတြ အိမ္ေထာင္ေရးပ်က္စီးသြားတယ္။ ဂ်ဳိးဆက္က သူ႔အေမရွီလာနဲ႔အတူ ေနထိုင္ၿပီး ရပ္ကြက္အသစ္တစ္ခုမွာ ေျပာင္းေရႊ႕ေနတယ္။ ၆ တန္းစတက္ေတာ့ ေက်ာင္းသစ္မွာ ေျပာင္းလဲၿပီး ေက်ာင္းတက္ရတယ္။ ေက်ာင္းစတက္ၿပီး တစ္လေလာက္ၾကာေတာ့ ဂ်ဳိးဆက္က ေက်ာင္းတက္ဖို႔ ျငင္းဆန္လာတယ္။ ေက်ာင္းတက္ခ်ိန္ေရာက္လာရင္ ၀မ္းဗိုက္နာတာ၊ ေခါင္းကိုက္တာ၊ ရင္ဘတ္နာတာေတြ ခံစားရတယ္။

သူ႔အေမ အျပင္ထြက္ရင္လည္း အိမ္ထဲမွာ တစ္ေယာက္တည္း မက်န္ရစ္ခဲ့ခ်င္ဘူး။ သူ႔အေမေနာက္က တေကာက္ေကာက္လိုက္ေနတယ္။ ေက်ာင္းပ်က္ရက္ေတြမ်ားလာေတာ့ အတန္းပိုင္ဆရာမက ရွီလာနဲ႔ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးပါတယ္။ ဂ်ီပီဆရာ၀န္နဲ႔ ေဆးစစ္ၾကည့္ဖို႔ သေဘာတူၾကတယ္။ ဂ်ီပီဆရာ၀န္က ဂ်ဳိးဆက္ရဲ႕ အျပဳအမူေတြက ေက်ာင္းေၾကာက္ေရာဂါ (School Phobia or School Refusal) လို႔ထင္ျမင္ယူဆၿပီး စာေရးသူရဲ႕ေဆးခန္းကို လႊဲေျပာင္းေပးလိုက္တာပါ”

ဂ်ဳိးဆက္ကို လိုအပ္သလို စစ္ေဆးစမ္းသပ္ၿပီး စာေရးသူက ေရာဂါသတ္မွတ္ေပးပါတယ္။

“ရွီလာရဲ႕သား ဂ်ဳိးဆက္ေရာဂါက ခြဲခြာရမွာ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေရာဂါ (SEPAD)လို႔ ကြၽန္ေတာ္မွတ္ခ်က္ခ်ႏိုင္ပါတယ္။ ေက်ာင္းတက္ဖို႔ ျငင္းဆန္တဲ့ အျပဳအမူက SEPAD ေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာတစ္ခုပါ။ ေက်ာင္းေၾကာက္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ ေနအိမ္က ခြဲခြာရမွာကို ေၾကာက္ေနတာပါ။ မိခင္နဲ႔ ခြဲခြာရမွာကို ေၾကာက္ေနတဲ့ ေရာဂါပါ”

စာေရးသူနဲ႔အတူ တြဲဖက္ထားတဲ့ အလုပ္သင္ဆရာ၀န္က ၾကားျဖတ္ေမးျမန္းပါတယ္။

“ဂ်ဳိးဆက္ ေက်ာင္းမတက္ခ်င္တာကို ေက်ာင္းေျပးေရာဂါ (Trauncy)လို႔ ေခၚဆိုႏိုင္သလား ေဒါက္တာအုန္း”

“ဂ်ဳိးဆက္ေက်ာင္းတက္ဖို႔ ျငင္းဆန္တာကို ေက်ာင္းေျပးေရာဂါလို႔ မေခၚႏိုင္ဘူး။ ေက်ာင္းေျပးေရာဂါမွာ ေက်ာင္းသားက ေက်ာင္းတက္ေတာ့မလိုနဲ႔ အိမ္ကထြက္သြားမယ္။ ဒါေပမဲ့ ေက်ာင္းကိုေရာက္ေအာင္မသြားဘူး။ တစ္ေနရာရာသြားၿပီး ႀကိဳက္သလို အခ်ိန္ျဖဳန္းေနတာပါ။ ေက်ာင္းေျပးတဲ့ေက်ာင္းသားက တျခားဆိုးသြမ္းလူငယ္အျပဳအမူေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဂ်ဳိးဆက္ေက်ာင္းမတက္ခ်င္တာကို သူ႔အေမကသိတယ္။ သူက အိမ္ကမခြဲဘဲ အိမ္မွာကပ္ေနတာ ျဖစ္ပါတယ္”

ရွီလာက သူ႔အျမင္ကို ေျပာျပပါတယ္။

“ဂ်ဳိးဆက္က လိမၼာပါတယ္။ အေမကို ကူညီလုပ္ကိုင္ေပးေလ့ရွိပါတယ္။ ေက်ာင္းစာလည္း ေတာ္တဲ့ကေလးပါ။ ေဒါက္တာေျပာသလို အေမကို အားကိုးစိတ္၊ တြယ္တာစိတ္ေတာ့မ်ားျပားပါတယ္။ အရင္တုန္းက ဒီလိုမျဖစ္ဖူးပါဘူး”

“အေျခအေနအရေပါ့ ရွီလာ၊ အခုအေတာအတြင္းမွာ စိတ္ဖိစီးမႈျဖစ္ေစတဲ့ အေတြ႕အႀကံဳေတြ ရွိခဲ့တယ္မဟုတ္လား”

“ဂ်ဳိးဆက္ကို ေဆးကုေပးဖို႔ လိုပါသလား”

“SEPAD ေရာဂါေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ဳိးရွိလာေတာ့ ဒီေရာဂါကို ကုသေပးဖို႔ လိုအပ္လာပါတယ္”

“ကြၽန္မဘာလုပ္သင့္သလဲ”

“ဂ်ဳိးဆက္က သူ႔စိတ္ခံစားမႈကို ေျပာျပႏိုင္တဲ့အရြယ္၊ မိခင္ရွင္းျပရင္ နားလည္ႏိုင္တဲ့အရြယ္ ေရာက္ေနပါၿပီ”

“ဒီလိုဆိုေတာ့ . . .”

“အဲဒီေတာ့ ဂ်ဳိးဆက္နဲ႔ထိုင္ၿပီး စကားေျပာရမယ္။ သူ႔အေမနဲ႔ ခြဲခြာရမွာကို ဘာေၾကာင့္ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေနရသလဲဆိုတာကို ေမးၾကည့္။ သူ႔စိတ္ခံစားမႈေတြကို ရင္ဖြင့္ခိုင္း။ ေနာက္ၿပီး သူႀကိဳတင္စဥ္းစား စိုးရိမ္ေနတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကို ေခ်ပ၊ ရွင္းလင္းျပ။ သူထင္သလိုျဖစ္လာႏိုင္ဖို႔ အလားအလာက မရွိသေလာက္နည္းပါးတယ္ဆိုတာကို ေထာက္ျပ။ ဥပမာ-အေမက သူ႔ကိုစြန္႔ခြာသြားမွာလား၊ သူ႔အိမ္မွာမရွိတုန္း အေမျဗဳန္းကနဲ ေသဆံုးသြားမွာလားဆိုတဲ့ အေတြးမ်ဳိးေတြကို လက္မခံဖို႔ ရွင္းျပႏိုင္ပါတယ္။ ဒါက အေတြးကို ေျပာင္းလဲေပးႏိုင္တဲ့ နည္းပရိယာယ္ပါ။ Cognitive Therapy နည္းေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒါအျပင္ အျပဳအမူကုထံုး(Behaviour Therapy) မွာ အသံုးျပဳ တဲ့နည္းပရိယာယ္လည္း ရွိေသးတယ္”

“ရွင္းျပပါ ေဒါက္တာ”

“ဂ်ဳိးဆက္က ရွီလာနဲ႔ ခြဲခြာရရင္ ေၾကာက္တဲ့စိတ္ကို ႐ိုးသြားေအာင္ လုပ္ရမယ္။ ဥပမာ-ဂ်ဳိးဆက္ကို အိမ္ထဲမွာ ေဆြမ်ဳိးမိတ္ေဆြတစ္ေယာက္နဲ႔အတူ ထားခဲ့။ ရွီလာက ခဏေလာက္ အျပင္ထြက္သြား။ ျပန္လာမယ့္အခ်ိန္ကို ေျပာထား။ အဲဒီအခ်ိန္အတြင္း အိမ္ျပန္လာခဲ့။ ဒီလိုနည္းနဲ႔ အခ်ိန္ၾကာၾကာ ခြဲႏိုင္ေအာင္ တျဖည္းျဖည္း ေလ့က်င့္ရမယ္။

အလားတူပဲ။ ဂ်ဳိးဆက္ကို အိမ္နားက ကစားကြင္းမွာ သူ႔သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ ကစားခိုင္း။ ဂ်ဳိးဆက္က ရွီလာနဲ႔ခြဲခြာမသြားခ်င္ရင္ ရွီလာပါလိုက္သြား။ ဂ်ဳိးဆက္က သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ စတင္ကစားေနရင္ ရွီလာက အိမ္ကိုျပန္ခဲ့”

“ေက်ာင္းသြားတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေလ့က်င့္ေပးႏိုင္တယ္။ ရွီလာက ဂ်ဳိးဆက္နဲ႔အတူ ေက်ာင္းကိုလိုက္သြား။ ေက်ာင္းတက္တဲ့အထိေစာင္ေ့န၊ စာသင္ခန္းထဲအထိလိုက္ပို႔၊ အတန္းပိုင္ဆရာမက စာစသင္မွ ရွီလာအိမ္ျပန္ခဲ့။ အဲဒီလိုနည္းေတြနဲ႔ ေလ့က်င့္ေပးလို႔ ေအာင္ျမင္ရင္ ဂ်ဳးဆက္ကို ခ်ီးက်ဴးအားေပး။ သူထင္သလို အႏၲရာယ္ေတြျဖစ္ေပၚမလာတာကို ေထာက္ျပ၊ ရွင္းျပ”

“ေျပာသေလာက္ လက္ေတြ႕မွာ မလြယ္ဘူးလို႔ ထင္ပါတယ္”

“ကြၽန္ေတာ္တို႔က ၀ိုင္း၀န္းကူညီျပသေပးမွာပါ”

Most Popular

Healthy Life Ad
To Top