———၊ ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး) ၊———
ပီတာက အသက္ ၁၉ ႏွစ္အရြယ္၊ မိဘနဲ႔အတူ ေနထိုင္သူျဖစ္တယ္။ ၁၂ တန္းေအာင္ၿပီးေပမယ့္ အမွတ္မေကာင္းလို႔ အလုပ္သင္စက္ျပင္သင္တန္း တက္ေနပါတယ္။ အားလပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ ေဆးေျခာက္ရွဴတဲ့ အက်င့္ရွိတယ္။ တစ္ခါတရံ စိတ္ၾကြရူးသြပ္ေဆးအထိ သံုးစြဲလာတတ္တယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၂ ပတ္ေလာက္ကစၿပီး ပီတာရဲ ႔ အျပဳအမူနဲ႔ အေျပာအဆိုေတြက ေျပာင္းလဲလာတယ္။ သူ႔ဖခင္ကို အေၾကာင္းမဲ့ရန္လုပ္တယ္။ “အေဖ့အၾကံဥာဏ္ေတြကို ကၽြန္ေတာ္သိတယ္ေနာ္။ မေနညက ဟိုဘက္အိမ္က ေဂ်ာ့နဲ႔ ကၽြန္ေတာ့္အေၾကာင္း ဘာေတြေျပာေနသလဲ”လို႔ မဆီမဆိုင္ ေမးျမန္းတယ္။ အိပ္ခန္းထဲမွာ တစ္ေယာက္တည္း စကားေျပာေနသံကိုလည္း မိဘေတြၾကားရတယ္။ မေန႔ညကေတာ့ ပီတာက ၿမိဳ ႔ပတ္ၿပီး ကားေမာင္းေနတယ္။ ခြင့္ျပဳႏႈန္းေက်ာ္ၿပီး အရွိန္ျပင္းျပင္းေမာင္းေနတယ္။ ယာဥ္ထိန္းရဲကစစ္ေဆးေတာ့ ပီတာေဆးမူးလကၡဏာေတြ ျပေနတယ္။ “ကၽြန္ေတာ့္ကို ဒီလူေတြက ေနာက္ေယာင္ခံလိုက္ေနလို႔၊ သူတို႔မ်က္ေျချပတ္ေအာင္ ကားျမန္ျမန္ေမာင္းတာလို႔ေျပာတယ္။ မူးယစ္ေဆးမူးေနစဥ္ ကားေမာင္းမႈနဲ႔ ရဲက ပီတာကို အမႈဖြင့္လိုက္တယ္။ တရားရံုက ပီတာရဲ ႔ စိတ္အေျခအေနကို စစ္ေဆးေပးဖို႔ စိတ္က်န္းမာေရးဌာကို လႊဲေျပာင္းေပးလိုက္ပါတယ္။
ပီတာကို အတြင္းလူနာအျဖစ္ စစ္ေဆးၿပီး ေနာက္တစ္ေန႔မွာ သူ႔မိဘေတြကို စာေရးသူ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးပါတယ္။
“ပီတာဘာျဖစ္တာလဲေဒါက္တာ”လို႔ သူ႔မိခင္က ေမးျမန္းတယ္။
“စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါ (Schizophrenia) ျဖစ္ပြားစအေျခအေနလို႔ ကၽြန္ေတာ္ယူဆတယ္။
ပီတာရဲ ႔ဖခင္က သေဘာမတူဘူး။
“စိတ္ၾကြရူးသြပ္ေဆးသံုးစြဲလို႔ စိတ္ေဖာက္ျပန္တာ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလားေဒါက္တာ”
“ပီတာကို ေသေသခ်ာခ်ာ စစ္ေဆးၾကည့္ေတာ့ သူစိတၱဇေရာဂါလကၡဏာေတြ ခံစားေနရတာ ၆ လေက်ာ္ရွိၿပီ။ တစ္ခါတရံ နားထဲမွာ စကားေျပာသံၾကားတာမ်ဳိး။ ပတ္၀န္းက်င္က ထူးဆန္းေနသလို ျဗဳန္းကနဲ သိျမင္လိုက္တာမ်ိဳး။ လူေတြက သူ႔ကို ထူးျခားတဲ့အဓိပၸါယ္နဲ႔ အခ်က္ျပေနသလိုမ်ဳိး။ သူ႔ကိုရည္ညႊန္းေျပာဆိုေနၾကတာမ်ဳိး။ သူ႔ကို အႏၱရာယ္ျပဳဖို႔ အရိပ္အေရာင္ျပေနတာမ်ဳိးေတြကို ေတြ႔ၾကံဳခံစားေနရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အလိုလိုေနရင္း စိုးရိမ္စိတ္ ေၾကာက္စိတ္နဲ႔ ေဒါသစိတ္ေတြလည္း ျဖစ္ပြားေနတယ္။ ဒီလိုျဖစ္ေနတာကို ပီတာေျပာမျပဘူးလား”
ပီတာမိဘႏွစ္ေယာက္လံုးက ၿပိဳင္တူအေျဖေပးတယ္။
“ဘာမွေျပာမျပဘူးေဒါက္တာ”
“ဒါေၾကာင့္ ပီတာမူးယစ္ေဆးစတင္သံုးစြဲလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပီတာက မူးယစ္ေဆးသံုးစြဲလို႔ စိတ္ေဖာက္ျပန္တာ မဟုတ္ဘူး။ စိတၱဇေရာဂါရွိလာလို႔ မူးယစ္ေဆးသံုးစြဲလာတာ ျဖစ္ပါတယ္”
ပီတာ့မိခင္က ေမးခြန္းထုတ္ပါတယ္။
“ကၽြန္မတို႔အမ်ဳိးေတြထဲမွာ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါရွိတဲ့ ရာဇ၀င္မရွိပါဘူး။ မ်ဳိးရိုးမရွိဘဲ ဒီေရာဂါမ်ဳိး ျဖစ္တတ္လို႔လား”
“ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ မ်ဳိးရိုးလိုက္ၿပီးစိတၱဇေရာဂါ ျဖစ္ပြားတတ္တာမွန္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ရာခိုင္ႏႈန္းျပည့္ မမွန္ကန္ဘူး”
“ရွင္းျပပါ”
“စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါက လူတစ္ရာမွာတစ္ေယာက္ႏႈန္းေလာက္ ျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္။ မိဘတစ္ဦးဦးမွာ ေရာဂါရွိရင္ သားသမီးေတြထဲမွာ ေရာဂါျဖစ္ပြားႏႈန္းက ၁၃ ရာခိုင္းႏႈန္းရွိတယ္။ ညီအကိုေမာင္ႏွမအရင္းမွာ ေရာဂါရွိရင္ က်န္ညီအကိုေမာင္ႏွမေတြထဲမွာ ၁၂ ရာခိုင္ႏႈန္း ေရာဂါရရွိႏိုင္တယ္။ ဗီဇမ်ဳိးေစ့ တေထရာတည္း တူညီတဲ့ သားဥတူအျမႊာပူး (Monozy Go Tic Twin) မွာေတာင္ တစ္ေယာက္ဒီေရာဂါရွိရင္ က်န္အျမႊာပူးထဲမွာ ၄၆ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္သာ ေရာဂါရရွိတာ ေတြ႔ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မ်ိဳးရိုးရွိတိုင္း ေရာဂါမရရွိဘူး။ ေနာက္ၿပီး စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါရွိသူ အမ်ားအျပား (၈၅ ရာခိုင္ႏႈန္း)ရဲ ႔ မိဘနဲ႔ ညီအကိုေမာင္ႏွမ အရင္းေတြထဲမွာ ဒီေရာဂါျဖစ္ပြားမႈမရွိတာ ေတြ႔ရွိရတယ္”
ပီတာရဲ ႔မိခင္က သူ႔အျမင္ကို ေျပာျပတယ္။
“ကၽြန္မတို႔က ေတာင္အေမရိကတိုက္သားဇာတိပါ။ ကၽြန္မအေမက တေစၦသရဲ မေကာင္းဆိုး၀ါးနဲ႔ စုန္းကေ၀ပညာေတြကို ယံုၾကည္တယ္။ သူ႔ေျမးက လူျပဳစားတာခံရတာလို႔ ေျပာေနပါတယ္”
“ဒီလိုရိုးရာအယူအဆမ်ဳိးကို ႏိုင္ငံတိုင္းမွာ လူမ်ဳိးဘာသာမေရြး ယံုၾကည္တတ္ၾကပါတယ္။ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ား ေရာဂါရွိသူ ၄၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္က ဒီေရာဂါက ျပင္ပပေယာဂတစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္တာလို႔ ယံုၾကည္တာ ေတြ႔ရွိရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပေယာဂကုထံုးအမ်ဳိးမ်ိဳးနဲ႔ စတင္ကုသေနၾကတာ ရွိပါတယ္။ ေရာဂါႏုစမွ ေခတ္သစ္ေဆးပညာကုထံုးနဲ႔ မကုသရင္ ေရာဂါပိုမိုဆိုးရြားလာမယ္။ ေရာဂါအျမစ္တြယ္လာမယ္။ ကုသရာခက္ခဲၿပီး၊ နာတာရွည္ မသန္စြမ္းမႈ ပိုမိုေတြ႔ရွိရမယ္”
ပီတာရဲ ႔မိခင္က ညည္းတြားပါတယ္။
“ကၽြန္မတို႔ သြန္သင္ဆံုးမတာမေကာင္းလို႔ ပီတာစိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါ ရရွိတာ ျဖစ္ႏိုင္သလားေဒါက္တာ”
“မိခင္က သားသမီးကို ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေပးပံုမွားလို႔ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါ ရရွိတယ္ဆိုတဲ့ အယူအဆ ရွိပါတယ္။ ျပင္ပေလာကမွာ ယံုၾကည္မႈလြဲသာတာမကဘဲ ေဆးပညာစာအုပ္ေတြထဲမွာလည္း ေဖာ္ျပေလ့ရွိတယ္။ “စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါ ျဖစ္ေစေသာမိခင္ (SchizoPhrenogenic Mother) လို႔ေခၚတယ္။ ၁၉၅၀ ဆယ္စုႏွစ္ပိုင္းမွာ ေျပာလာၾကတာပါ။ ဒါေပမဲ့ ၁၉၇၀ ခုေနာက္ပိုင္းမွာ၊ ဒီအယူအဆကို လက္မခံေတာ့ပါဘူး။ ဒီအတြက္ မိဘက ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ အျပစ္တင္မေနသင့္ဘူး”
ပီတာရဲ ႔ဖခင္က သူစိုးရိမ္ေနတဲ့ အခ်က္အလက္တစ္ခုကို ေမးျမန္းတယ္။
“ပီတာက ကၽြန္ေတာ့္္အေပၚမွာ မယံုသကၤာမႈမ်ားေနတယ္။ အဲဒါ ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ အၾကမ္းဖက္လာႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္ရွိမလားလို႔ သတိထားေနရတယ္”
“ လူငယ္ပိုင္းအရြယ္ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ား ျဖစ္ေပၚစအေျခအေနမွာ အၾကမ္းဖက္မႈျဖစ္ပြားႏိုင္ပါတယ္။ လူနာ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းက လူကိုျဖစ္ျဖစ္၊ ပစၥည္းကိုျဖစ္ျဖစ္ အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္ျခင္း ဖ်က္ဆီးျခင္း ျပဳတတ္တာ ေတြ႔ရွိရတယ္။ ဒါေပမဲ့ လူသတ္မႈက်ဴးလြန္တဲ့အထိ အၾကမ္းဖက္တာက နည္းပါတယ္။ လူသတ္မႈက်ဴးလြန္သူေတြထဲမွာ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းသာ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါ ရွိပါတယ္။ က်န္တဲ့လူသတ္မႈေတြကို လူဆိုးလူမိုက္န႔ဲ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ၊ မာနႀကီးသူေတြကသာ က်ဴးလြန္တာပါ။ ဒီေတာ့ ပီတာကို ေဆးကုေပးဖို႔ေတာ့ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါရွိတယ္ဆိုတာနဲ႔ အေၾကာက္လြန္းၿပီး ျပစ္ပယ္ဆက္ဆံတာေတြကို ေရွာင္ၾကဥ္သင့္တယ္”
ပီတာရဲ ႔ မိခင္က ပါ၀င္ေဆြးေႏြးတယ္။
“ေဆးကုေပးဖို႔ ကၽြန္မတို႔သေဘာတူပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါရွိရင္ ကုသလို႔မရဘူး။ နာတာရွည္ေရာဂါလို႔ ေျပာဆိုသံေတြကို ၾကားရပါတယ္။ ကၽြန္မသားေလးေနာင္ေရးအတြက္ ရင္ေလးမိပါတယ္”
“အဲဒီအယူအဆက ရာႏႈန္းျပည့္မမွန္ပါဘူး။ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားလူနာေတြကို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေရရွည္ေလ့လာထားတဲ့ သုေတသနအမ်ားအျပားရွိတယ္။ ျခံဳငံုၿပီးေျပာရရင္ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္း စည္းမ်ဥ္းအတိုင္းလို႔ ဆိုႏိုင္တယ္”
“ဘာကိုဆိုလိုတာလဲ ေဒါက္တာ”
“စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါ ရွိသူေတြကို ေရရွည္ေလ့လာၾကည့္တဲ့အခါ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းက ေရာဂါေပ်ာက္ကင္းသြားတာ ေတြ႔ရွိရတယ္။ ဒုတိယ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ မျပင္းထန္တဲ့ ေရာဂါလကၡဏာအနည္းငယ္သာ က်န္ရွိေနေပမယ့္ ပံုမွန္ဘ၀လမ္းကို ေလွ်ာက္လွမ္းႏိုင္ၾကတယ္။ တတိယ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းက ေရာဂါလကၡဏာလက္က်န္ အသင့္အတင့္ ခံစားရၿပီး မၾကာခဏ ေရာဂါျပန္လည္ဆိုးရြားလာတတ္တယ္။ က်န္တဲ့ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းကသာ ေရာဂါလကၡဏာ သိသိသာသာ သက္သာမႈမရွိဘဲ ေရရွည္စိတ္က်န္းမာေရး မသန္စြမ္းမႈရွိၾကပါတယ္။ အဲလိုလူနာမ်ဳိးကိုသာ ရပ္ကြက္ထဲမွာ လွည့္လည္သြားလာေနတာနဲ႔ စိတ္က်န္းမာေရးေဆးရံုေတြမွာ နာတာရွည္လူနာအျဖစ္ ကုသခံေနရတာကို လူေတြက ျမင္ေတြ႔ေနရတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါက ကုသလို႔မရႏိုင္တဲ့ေရာဂါလို႔ လူေတြက အယူလြဲေနၾကတာပါ။ ဒီေတာ့ ပီတာအတြက္ သိပ္ၿပီးစိတ္မပူပါနဲ႔”
ပီတာရဲ ႔မိခင္က ထပ္ဆင့္ညည္းတြားပါတယ္။
“ပီတာစက္ျပင္သင္တန္းၿပီးရင္ အလုပ္ရပါ့မလားလို႔ ပူပင္မိပါတယ္။ တစ္သက္လံုးေဆးပင္စင္နဲ႔ ဘ၀မဆံုးေစခ်င္ဘူး”
“အဲဒါလည္း အယူအဆလြဲမွားမႈတစ္ခုပါ။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ စိတ္ပညာရွင္းမ်ားအသင္းရဲ ႔ ေလ့လာမႈတစ္ခုရွိပါတယ္။ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါ ျဖစ္ပြားတဲ့ လူနာေတြထဲမွာ ၄၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔က ၂ ႏွစ္အတြင္း အလုပ္အကိုင္ရရွိတာ ေတြ႔ရွိရပါတယ္”
ပီတာရဲ ႔ဖခင္က လက္ေတြ႔က်တဲ့ ေမးခြန္းတစ္ခုကို ေမးပါတယ္။
“စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါရွိရင္ တစ္သက္လံုး ေဆးေသာက္ေနရမယ္ဆိုတာ မွန္ပါသလားေဒါက္တာ”
“ေရာဂါျဖစ္စမွာ ေဆးေသာက္ရမွာပါ။ လူနာက သူ႔ေရာဂါကို စိတ္ေရာဂါလို႔ လက္မခံႏိုင္ဘဲ ေဆးေသာက္ဖို႔ ျငင္းဆိုေနတာလည္း ရွိတတ္ပါတယ္။ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါရွိသူ ၇၄ ရာခိုင္ႏႈန္းက ၁၈ လအတြင္း မိမိဆႏၵအတိုင္း ေဆးေသာက္တာကို ရပ္ပစ္လိုက္ေၾကာင္း ေလ့လာမႈတစ္ခုမွာ ေတြ႔ရပါတယ္။ေရရွည္ေဆးေသာက္သင့္၊ မသင့္ဆိုတာက လူနာရဲ ႔ အေျခအေနေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ ခုနက ကၽြန္ေတာ္ေျပာခဲ့တဲ့ တတိယနဲ႔ စတုတၳ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းထဲမွာ ပါ၀င္ေနရင္ေတာ့ ႏွစ္ရွည္လမ်ား ေဆးေသာက္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ပထမနဲ႔ ဒုတိယ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းထဲမွာ ပါ၀င္ေနတဲ့ လူနာဆိုရင္ ၂ ႏွစ္ေလာက္အထိေတာ့ ေဆးဆက္ေသာက္ဖို႔ လိုအပ္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာ သက္သာေပ်ာက္ကင္းသြားေပမယ့္ ခ်က္ျခင္းေဆးျဖတ္ဖို႔ အားမေပးပါဘူး
