———၊ ေဒါက္တာတင့္ေဆြ ၊———
ကြၽန္မအမ်ဳိးသားက အသက္ ၃၃ ႏွစ္ရွိပါၿပီ။ သူရဲ ႔ေအာက္ႏႈတ္ခမ္းအတြင္းဖက္မွာ အဖုေလးတဖုေပါက္လာတာ ၂ လ ေလာက္ရွိပါၿပီ။ အဲဒီအဖုက အေအးေသာက္ရင္ မသိသာေပမယ့္ အပူနဲ႔ထိမိရင္ စေတာ္ပဲေစ့ေလာက္ႀကီးလာပါတယ္။ အရည္အိတ္လိုပံုစံမ်ိဳးပါပဲ။ တခါလည္း အရည္ေပါက္ထြက္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ အက်ိတ္ျပန္ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးခန္းေတာ့ မျပျဖစ္ေသးပါဘူးဆရာ။ အသိဆရာ၀န္တေယာက္ကို ေမးၾကည့္ေတာ့ ကင္ဆာလကၡဏာနဲ႔ တူတယ္ဆိုလို႔ ကြၽန္မတ္ို႔ႏွစ္ေယာက္လံုး စိုးရိမ္မိပါတယ္ဆရာ။ နာတာက်င္တာေတာ့ မရွိဘူးလို႔ေျပာပါတယ္။ ေဆးစစ္ဖို႔က ေနာက္လေလာက္မွ လုပ္ျဖစ္မွာမို႔ ေလာေလာဆယ္ ဆရာ့ဆီကို စာေရးအကူအညီေတာင္းရတာပါ။ ဘာေရာဂါျဖစ္ႏိုင္လဲ သိခ်င္ပါတယ္ရွင္။
ပါးစပ္-ခံတြင္းထဲမွာ အမ်ားဆံုးျဖစ္တတ္တဲ့ ေရာဂါအေျခအေန (၁၂) ခုကို ေရြးေရးပါမယ္။ တျခားဟာေတြလည္း ရွိေသးတယ္။
1. Leukoplakiaအျဖဴကြက္
2. Palatal or Mandibular Torus အ႐ိုးဘုမ်ား
3. Inflammation or irritation ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္နဲ႔ မသင့္တာနဲ႔ ထိေတြ႔ျခင္း
4. Irritation fibroma ခဏခဏထိမိရာကေန အတြင္းထဲမွာ အသားမာလိုျဖစ္ျခင္း
5. Fordyce’s granules ေခြၽးထြက္(ဂလင္း)ေတြက ပါးစပ္ထဲေရာက္ေနျခင္း
6. Hemangioma ေသြးေၾကာအပိုပြားျခင္း
7. Inflammatory ulcer ေရာင္ရမ္းအနာမ်ား
8. Papillomas (ပက္ပလိုမား) အသားပို
9. Epulis fissurata (အိျပဴလစ္)
10. Varicosities ေသြးျပန္ေၾကာ ေဖာင္းေနျခင္း
11. Thrush မွကၡရုနာ
12. Angular stomatitis က်ီးကန္းပါးစပ္နာ
1. Leukoplakia အျဖဴကြက္
ျဖဴေနတဲ့အကြက္ကို ပိတ္က်ဲစနဲ႔ပြတ္ေပးလည္း ေပ်ာက္မသြားဘူး။ ကင္ဆာနဲ႔ ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ အနာမ်ဳိးနဲ႔လည္း မဆိုင္ဘူး။ ေဆးလိပ္ေသာက္သူ၊ အရက္ေသာက္သူ၊ ခံတြင္းပိုး၀င္ခံရသူ၊ ေနရာတခုမွာကြက္ၿပီး ကိုယ္နဲ႔မသင့္တာနဲ႔ ေတြ႔ထားသူ၊ (ဆစ္ဖလစ္)၊ ဗီတာမင္(ေအ)နည္းျခင္း၊ ေဟာ္မုန္းအေျပာင္းအလဲ၊ ဓာတ္ေရာင္ျခည္သင့္ျခင္း၊ လွ်ပ္စစ္စီးေၾကာင္းေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္။ အသက္ႀကီးသူေတြမွာ (၄၀ ေက်ာ္) အျဖစ္မ်ားတယ္။ ေယာက်္ားေတြက မိန္းမေတြထက္ ပိုျဖစ္တယ္။ လွ်ာ၊ ပါးေစာင္၊ အထက္-ေအာက္ ပါးေစာင္အခ်ဳိင့္ေနရာေတြမွာ လူတ၀က္ေလာက္ျဖစ္တယ္။ က်န္တဲ့ေနရာေတြက အာေခါင္၊ ေအာက္ႏုပ္ခမ္း၊ လွ်ာေအာက္ေနရာေတြမွာျဖစ္တယ္။ ျဖဴၿပီး နည္းနည္းၾကည္ေနမယ္၊ ထူမယ္၊ စဥ္းေၾကာင္းေတြရွိႏိုင္တယ္၊ အသီးလိုလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ မာတင္းေနတာလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မ်က္ႏွာျပင္ ေခ်ာတာ၊ ၾကမ္းတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အျဖဴ၊ ၀ါစိမ္းစိမ္း၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သူဆိုရင္ ညိဳတိုတိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မိႈေၾကာင့္ျဖစ္တာ၊ (အက္စ္ပရင္) ေသာက္လို႔ျဖစ္တာေတြက အဲလိုလုပ္ေပးရင္ ရွင္းသြားႏိုင္တယ္။ မေသခ်ာရင္ အသားစျဖတ္ယူစစ္ေဆးရမယ္။ ၄- ၆% မွာ ကင္ဆာျဖစ္တယ္။ Erythroplakia နီေနတာမ်ဳိးက ဆိုးတယ္။ ကိုက္မိ-ထိခိုက္မိတာ၊ သြားအတြက္ အပိုပစၥည္းထည့္တာက အဆင္မေျပတာ၊ သြားအဆင္မေျပ ေပါက္ေနတာေတြကို စစ္ရ-ျပင္ရမယ္။
2. Palatal or Mandibular Torus အ႐ိုးဘုမ်ား
ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ အ႐ိုးကေနျဖစ္တဲ့ မာေနတဲ့ ဘုေတြကိုေခၚတယ္။ ေျဖးေျဖးႀကီးလာမယ္။ အေနရလည္း မခက္လွပါ။ အေပၚယံအဖံုးလႊာ အနာျဖစ္တတ္တယ္။ Palatal torus အာေခါင္ကျဖစ္တာဆိုရင္ အမာပိုင္းအလယ္မ်ဥ္းမွာ ျဖစ္တတ္တယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။ Mandibular torus ေမး႐ိုးကေနျဖစ္တာဆိုရင္ ေရွ ႔ပိုင္းအံသြားေဘးမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ၈၀% ဘယ္-ညာျဖစ္တာမ်ားတယ္။ အသက္၃၀ ေအာက္မ်ားတယ္။ ကုသစရာမလိုပါ။ ခြဲလိုက္ရင္လဲရတယ္။
“ ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္နဲ႔ မသင့္တာနဲ႔ ထိေတြ႔တာမ်ဳိးေတြက ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ကာကြယ္တဲ့သေဘာကေန ျဖစ္လာတယ္။ ပါးေစာင္မွာ အထက္သြားတန္းနဲ႔ ေအာက္သြားတန္းၾကား မ်ဥ္းေၾကာင္းအျဖဴေရာင္လိုလည္း ျဖစ္တတ္တယ္။ လိုအပ္ရင္ ခြဲစိတ္ထုတ္ပစ္ႏိုင္တယ္။ မေသခ်ာရင္ အသားစျဖတ္ယူစစ္ေဆးရမယ္။ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းကို ဖယ္ရွား-ကုသလိုက္ရင္ အလိုလိုေပ်ာက္မယ္။”
3. Inflammation or irritation ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္နဲ႔ မသင့္တာနဲ႔ ထိေတြ႔ျခင္း
ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္နဲ႔ မသင့္တာနဲ႔ ထိေတြ႔တာမ်ဳိးေတြက ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ကာကြယ္တဲ့ သေဘာကေန ျဖစ္လာတယ္။ ပါးေစာင္မွာ အထက္သြားတန္းနဲ႔ ေအာက္သြားတန္းၾကား မ်ဥ္းေၾကာင္းအျဖဴေရာင္လိုလည္း ျဖစ္တတ္တယ္။ လိုအပ္ရင္ ခြဲစိတ္ထုတ္ပစ္ႏိုင္တယ္။ မေသခ်ာရင္ အသားစျဖတ္ယူ စစ္ေဆးရမယ္။ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းကို ဖယ္ရွား-ကုသလိုက္ရင္ အလိုလိုေပ်ာက္မယ္။ Denture stomatitis သြားအတုက အဆင္မေျပလို႔ျဖစ္တယ္။ အသက္ႀကီးၿပီး Complete maxillary dentures သြားအတုတပ္ထားသူေတြထဲက ၆၅% ျဖစ္တယ္။ Nystatin suspension or cream ေဆးလိမ္းေပးႏိုင္တယ္။
4. Irritation fibroma ခဏခဏ ထိမိရာကေန အတြင္းထဲမွာ အသားမာလိုျဖစ္ျခင္း
ေမးတဲ့သူမွာျဖစ္တာ ဒါျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ခဏခဏထိမိရာကေန အတြင္းထဲမွာ အသားမာလိုျဖစ္တာ။ ပါးေစာင္၊ လွ်ာေဘးအနား၊ ေအာက္ႏႈတ္ခမ္းေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ မနာဘူး။ ခပ္တင္းတင္းေရာ ပြစိစိပါ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ျဖစ္တဲ့အဖုက ေဘးေနရာထက္ အေရာင္ေပ်ာ့တယ္။ ၾကာရင္အနာျဖစ္လာႏိုင္ေသးတယ္။ ၁ စင္တီမီတာထက္ မႀကီးဘူး။ အသက္အရြယ္မေရြးျဖစ္တယ္။ သူ႔အလိုလိုမေပ်ာက္ရင္ ခြဲထုတ္ရမယ္။ ျပန္ျဖစ္တာလဲရွိမယ္။ လွ်ာေပၚမွာျဖစ္တာဆိုရင္ေတာ့ Neurofibroma, Neurilemmoma or Granular cell tumor ေတြမဟုတ္တာ ေသခ်ာေအာင္ လုပ္ရမယ္။ ပါးစပ္၊ ေအာက္ႏႈတ္ခမ္းနဲ႔ ပါးေစာင္မွာဆိုရင္ Lipoma, Mucocele or Salivary gland tumor ေတြမဟုတ္တာ ေသခ်ာေစရမယ္။ ရွားပါးတဲ့ Benign neoplasms of Mesenchymal origin ကိုလည္း ဖယ္ထုတ္ရမယ္။ ခြဲထုတ္ၿပီး စစ္ေဆးဖို႔လိုတာေတြျဖစ္တယ္။
5. Fordyce’s granules ေခြၽးထြက္(ဂလင္း)ေတြက ပါးစပ္ထဲေရာက္ေနျခင္း
ေခြၽးထြက္ (ဂလင္း) ေတြက ပါးစပ္ထဲ ေနရာလြဲေရာက္ေနတာျဖစ္တယ္။ အစုလိုက္မ်ားတယ္။ တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု ေရာေထြးေနတာလည္းျဖစ္တယ္။ အံဆံုးေတြေဘးမွာျဖစ္တယ္။ ဘယ္-ညာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေအာက္ႏႈတ္ခမ္း၊ လွ်ာ၊ သြားဖံုး၊ အာေခါင္ေတြမွာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အသက္ ၂၀-၃၀ မွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ Candida albicans မိႈေၾကာင့္ျဖစ္တာက ဂြမ္းစနဲ႔ ရွင္းေပးတာေပ်ာက္မယ္။ ဒါေတြကေတာ့ မေပ်ာက္ဘူး။ ေဆးကုသဖို႔လည္း မလိုပါ။
6. Hemangioma ေသြးေၾကာအပိုပြားျခင္း
ေသြးေၾကာေတြ အပိုပြားျခင္းက ေမြးရာပါျဖစ္တယ္။ ျပားခ်ပ္ခ်ပ္ေနတယ္၊ မဟုတ္ရင္ နည္းနည္းေဖာင္းေနမယ္။ အနီေရာင္ ဒါမွမဟုတ္ နီျပာျပာျဖစ္တယ္။ အနားသတ္မတိက်ဘူး။ ႏႈပ္ခမ္း၊ လွ်ာ၊ ပါးေစာင္၊ အာေခါင္ေတြမွာျဖစ္တယ္။ သူ႔ကိုခိုက္မိတတ္တယ္။ အနာျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ပိုး၀င္လာႏိုင္တယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။ သူ႔အလိုလို ေပ်ာက္တာမ်ားတယ္။ Surgery, Sclerosing agents, Cryotherapy နည္းေတြနဲ႔ ကုႏိုင္တယ္။ ကင္ဆာမဟုတ္ပါ။ ကုသလိုက္ရင္ ျပန္မေပၚပါ။
7. Inflammatory ulcer ေရာင္ရမ္းအနာမ်ား
(က) Aphthous (အက္ဖ္သပ္စ္-အာလ္ဆာ)
အေတာ္နာတယ္။ ျပန္ျပန္ျဖစ္တယ္။ တခုမကလဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ၂၀-၆၀% ေသာလူေတြမွာ ျဖစ္ၾကတယ္။ ဘာလို႔ျဖစ္တယ္ဆိုတာ အတိအက်မသိရဘူး။ Immunologic, Microbiologic and Nutritional factors ေတြကို စဥ္းစားၾကတယ္။ (၃) မ်ဳိးခြဲႏိုင္တယ္။
(၁) သာမန္အနာ = ခံတြင္းမွာေနရာတကာျဖစ္တယ္။ ၁၀ ရက္အတြင္းေပ်ာက္သြားမယ္။ ျပန္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
(၂) Major aphthous ulcers က ပိုႀကီးတယ္။ ၂ စင္တီမီတာေလာက္အထိ ရွိမယ္။ ေပ်ာက္ေအာင္ အခ်ိန္ ၆ ပတ္ယူတယ္။
(၃) Herpetiform ulcers အမ်ဳိးအစားကေတာ့ ၁-၂ ပတ္ၾကာရင္ ေပ်ာက္တယ္။ အရည္ၾကည္အဖုေလးကေန စျဖစ္ၿပီးမွ အနာျဖစ္လာတယ္။ Crohn’s disease, Neutropenia and Sprue ေရာဂါေတြကိုလည္း စစ္ေဆးသင့္တယ္။
ေပ်ာက္ေဆးဆိုတာမရွိပါ။ ဒါေပမဲ့ သက္သာေအာင္ Topical steroids (0.5% Hydrocortisone) (စတီးရြိဳက္)ေဆးလိမ္းေပးႏိုင္တယ္။ သိပ္ဆိုးသူေတြကို(စတီးရြိဳက္)ေဆး ပါးစပ္ကေန ေသာက္ခိုင္းတယ္။ Tetracycline mouth wash (Achromycin V Oral Suspension) ေဆးနဲ႔ ပါးစပ္ကိုေဆးတာလဲ အက်ိဳးရွိတယ္။ Chlorhexidine gluconate oral rinse (Peridex) ေဆးသံုးတာလည္း သက္သာတယ္။
ဒီအနာကို ျမန္မာလူမ်ိဳး အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေတြ႔ဖူးတယ္။ ေရေသာက္တာေတာင္ နာတယ္။ အားနည္းေနခ်ိန္၊ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားေနခ်ိန္၊ ခရီးထြက္ရလို႔ အစား၊ ၀မ္းသြားမမွန္သူေတြ၊ ၀မ္းခ်ဳပ္သူေတြမွာ ျဖစ္တယ္လို႔ ယူဆတယ္။ ထံုေဆး လိမ္းေဆးေလးလိမ္းရင္ ခဏနဲ႔ထံုသြားၿပီး စားလို႔ရတယ္။ တနပ္တခါ ထပ္လိမ္းရတယ္။
(ခ) Traumatic ulcers ထိခိုက္ရာက အနာျဖစ္ျခင္း
ကိုက္မိတာ၊ သြားအတုအဆင္မေျပတာ၊ သြားတိုက္တံနဲ႔ခိုက္မိတာ၊ သြားအခြ်န္နဲ႔ထိခိုက္မိတာ၊ မသင့္တာကို စားမိ-ေသာက္မိတာေတြက ေနျဖစ္ေစတယ္။ သူ႔အလိုလိုေပ်ာက္တယ္။ ျမန္တယ္။ မေပ်ာက္ႏိုင္ရင္ ကင္ဆာကိုစစ္ေဆးပါ။
၈. Papillomas (ပက္ပလိုမား) အသားပို
တခ်ဳိ ႔ခံတြင္းအသားပိုက ၾကြက္ႏို႔ျဖစ္ေစတဲ့ Papillomavirus (ဗိုင္းရပ္စ္)မ်ဳိးကြဲကေန ျဖစ္ေစတယ္။ ျဖစ္ေနေပမယ့္ ဘာမွမခံစားရဘူး။ ၁ စင္တီမီတာေလာက္သာႀကီးတယ္။ တခုတည္းျဖစ္တာမ်ားတယ္။ ပါးစပ္ထဲ ဘယ္ေနရာမွာျဖစ္ျဖစ္ ျဖစ္ႏိုင္ေပမယ့္ အာေခါင္အေပ်ာ့ေနရာမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။
9. Epulis fissurata (အိျပဴလစ္)
သြားအတုကေန ျဖစ္ေစတယ္။ (ဖိုက္ဘရပ္ -တစ္ရွဴး)ေတြ အပိုျဖစ္တာ။ သြားအတုအသစ္လဲဖို႔လိုမယ္။ ခြဲစိတ္တာလည္း လိုႏိုင္တယ္။
10. Varicosities ေသြးျပန္ေၾကာ ေဖာင္းေနျခင္း
ေသြးျပန္ေၾကာေတြေဖာင္းေနတာ။ လွ်ာေအာက္မွာ ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ ပါးေစာင္နဲ႔ ပါးစပ္ႏႈတ္ခမ္းမွာလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ျပာေနတယ္။ ဖိလိုက္ရင္ ေသြးစီးေလွ်ာက္တာျမင္ရမယ္။ ေဆးကုစရာမလိုပါ။
11. မွကၡရုနာ Thrush(Oral candidiasis)
Moniliasis လို႔လည္းေခၚတယ္။ ေရးခဲ့တဲ့ (၁၀) မ်ဳိးက လူႀကီးေတြမွာျဖစ္ၿပီး မွကၡ႐ုနာက ကေလးမွာသာျဖစ္တယ္။ ကေလးမွာေတာင္ ႏို႔တိုက္အရြယ္ ကေလးငယ္ေတြ။ လွ်ာ၊ အာေခါင္၊ ပါးေစာင္ေတြမယ္ အျဖဴဖတ္ေတြျဖစ္ၿပီး၊ ေဘးကနီေနတယ္။ နာတယ္၊ ႏို႔စို႔ရ၊ အစာစားရခက္တယ္။ ကေလးရဲ ႔လွ်ာကို အ၀တ္သန္႔သန္႔ေလးကို လက္ညႇဳိးမွာပတ္ၿပီး အျဖဴဖတ္ေတြ ရွင္းေပးပါ။ မိခင္ႏို႔ကို အၿမဲသန္႔ေနပါေစ။ လိုအပ္ရင္ Nystatin Oral Suspension 4-6 mL တစ္ေန႔ ၄ ႀကိမ္တိုက္ပါ။
12. Angular stomatitis က်ီးကန္းပါးစပ္နာ
က်ီးကန္းပါးစပ္နာကို Angular stomatitis (Cheilosis or Angular cheilitis) လို႔ေခၚတယ္။ ပါးစပ္-ေဒါင့္စြန္း ႏွစ္ဖက္လံုးမွာ ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ ကြဲေၾကာင္းေလးေတြ ဖ်ာထြက္လာမယ္။ ေသြးထြက္တတ္တယ္။ အနာအထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အနာကေန မိႈပိုး၀င္လာရင္ Candida albicans (Thrush) ျဖစ္မယ္။ ဗက္တီးရီးယားလည္း ၀င္ႏိုင္တယ္။
• Vitamin B 2, Gßiboflavin ဗီတာမင္ ဘီ (၂)၊ ေဆးေသာက္ပါ။ ၾကြယ္၀စာစားပါ။ ႏို႔ႏွင့္ ႏို႔ထြက္အစာမ်ား၊ ဥ၊ အသဲ၊ အသီးအရြက္၊ ဆန္၊ ဂ်ံဳ၊ ရိစ္။ Vitamin C ရေအာင္ စိမ္းတဲ့အသီးအရြက္-အသီးအႏွံေတြလည္း စားပါ။
• မိႈေၾကာင့္ျဖစ္ရင္ Antifungal creams မိႈအတြက္လိမ္းေဆး Nystatin, Imidazoles, Bifonazole, Clotrimazole, Econazole, Ketoconazole, Nizoral®, Miconazole, Tioconazole တခုခုသံုးႏိုင္တယ္။ Antifungal drug မိႈအတြက္စားေဆး Imidazoles, Allylamines
• Clotrimazole and Betamethasone, Nystatin and Triamcinolone Acetonide စတီးရြိဳက္နဲ႔ ေရာထားတဲ့ ေဆးသံုးႏိုင္တယ္။ ၁% Hydrocortisone လည္းလိမ္းႏိုင္တယ္။ ေရယံုဆိုရင္ မသံုးပါနဲ႔။
