———၊ ဇြန္ခိုင္ဦး (ေဆး၀ါးတကၠသိုလ္) ၊———
“ကင္ဆာျဖစ္ေနၿပီ”
ဒီစကားက ဘယ္သူမွ မၾကားခ်င္တဲ့ စကားပါ။ ဒီေရာဂါအမည္တပ္ခံရလိုက္ရတာဟာ သင့္ဘ၀ကို စကၠန္႔ပိုင္းအတြင္း ေျပာင္းလဲသြားေစႏိုင္ပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္စာရင္းေတြအရ ကင္ဆာျဖစ္ပြားသူ ၆၉၅၅၄ ဦးရွိခဲ့ၿပီး ၅၁၀၅၉ ဦး ေသဆံုးခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ကင္ဆာျဖစ္သူေတြအတြက္ မိဘေတြ၊ မိတ္ေဆြအေပါင္းအသင္းေတြနဲ႔ မိသားစုေတြက ၀ိုင္း၀န္းပံ့ပိုး ကူညီအားေပးတာေၾကာင့္ အေကာင္းဆံုး ရင္ဆိုင္ေက်ာ္လႊားႏိုင္ေစပါတယ္။ ဒီလိုအခ်ိန္မွာ လူနာအတြက္ စိတ္ခြန္အားရွိဖို႔နဲ႔ အေကာင္းဆံုး ရင္ဆိုင္ေက်ာ္လႊားႏိုင္ဖို႔ရာ သိသင့္တဲ့ အခ်က္ေတြကို ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။
သင္က ကာယကံရွင္ လူနာျဖစ္လွ်င္
အထိတ္တလန္႔နဲ႔ တုန္လႈပ္ေျခာက္ျခားမႈ မျဖစ္ဖို႔ဆိုတဲ့ စကားက အေျပာလြယ္သေလာက္ လုိက္နာရတာ ခက္ပါတယ္။ “ကင္ဆာ”လို႔ ၾကားလိုက္တာနဲ႔ လူအမ်ားမွာ ေၾကာက္ရြံ႕စိတ္ေတြ ၀င္သြားလို႔ပါ၊ စိုးရိမ္စိတ္၊ အားငယ္စိတ္ေတြ ၀င္သြားလို႔ပါ။ ဒါေပမဲ့ ဒီေန႔ေခတ္မွာ ကင္ဆာအေစာပိုင္းအဆင့္ လူနာေတြဟာ ေရာဂါကုသမႈ ရလဒ္အလြန္ေကာင္းၿပီး သင့္ေတာ္လံုေလာက္တဲ့ ကုသမႈရရင္ ပံုမွန္က်န္းမာတဲ့ဘ၀မွာ ေနႏိုင္ေစပါတယ္။ ဥပမာ – ရင္သားကင္ဆာကို ရင္သားဓာတ္မွန္နဲ႔ စစ္ေဆးေတြ႔ရွိရင္ အလြန္ေသးငယ္ၿပီး ခြဲစိတ္ကုသလို႔ ရပါတယ္။ အူမႀကီးကင္ဆာကို ႀကိဳတင္စစ္ေဆးေတြ႔ရွိတာေၾကာင့္ ေသဆံုးမႈႏႈန္းကို ေလ်ာ့က်ေစႏိုင္ပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ ျပင္းထန္တဲ့ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါတို႔လို ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ ေရာဂါေ၀ဒနာ အမ်ားစုဟာ ကင္ဆာနဲ႔စာရင္ ေရာဂါအေျခအေန ပိုဆိုးပါတယ္။ ကင္ဆာေၾကာင့္ အသက္ရွင္ႏႈန္းက အခုအခါမွာ ပိုမိုျမင့္တက္လာၿပီျဖစ္ၿပီး ဒီေန႔ေခတ္မွာ ကင္ဆာေတြ႔ရွိသူေတြက အသက္ရွင္ႏိုင္ေျခ ပိုမ်ားလာၿပီျဖစ္ပါတယ္။ ကင္ဆာလူနာ ၆၅ ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ေနာင္ငါးႏွစ္ အသက္ရွင္ႏိုင္ေျခမ်ားၿပီး အဲဒီလို အသက္ရွင္ႏိုင္ေျခဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၂၀ အတြင္း ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ျမင့္တက္လာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
ကင္ဆာဆိုတာ တစ္ရက္တည္း ဒါမွမဟုတ္ တစ္ပတ္တည္းနဲ႔ ႀကီးထြားလာတာ မဟုတ္ပါဘူး။ လေပါင္းမ်ားစြာၾကာမွ ျဖစ္ေပၚတာပါ။ တခ်ဳိ႕ ကင္ဆာဆိုရင္ ႏွစ္နဲ႔ခ်ီၾကာၿပီးမွ ျဖစ္လာတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ေသခ်ာတိုင္ပင္ေဆြးေႏြးမႈမလုပ္ဘဲ ေရာဂါသိၿပီး ေနာက္တစ္ရက္မွာ ကုသမႈခ်က္ခ်င္းခံယူတာမ်ဳိးကို ေရွာင္သင့္ပါတယ္။ ေဆးကုထံုးေတြထဲက . . .
ဆရာ၀န္ႏွင့္ ဆက္ဆံေရးကို တည္ေဆာက္ျခင္း
ကင္ဆာလူနာတစ္ဦးဟာ ဂ်ီပီဆရာ၀န္၊ ကင္ဆာအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး၊ ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္ႀကီးနဲ႔ ဓာတ္ေရာင္ျခည္အထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီးအပါအ၀င္ ဆရာ၀န္မ်ဳိးစံုနဲ႔ ေတြ႕ဆံုရတတ္ပါတယ္။ ဒီအထဲမွာ ဂ်ီပီဆရာ၀န္နဲ႔ ကင္ဆာအထူးကု ဆရာ၀န္တို႔နဲ႔ ဆက္ဆံေရးဟာ ကင္ဆာေ၀ဒနာရွင္ အမ်ားစုအတြက္ အၾကာဆံုးပါပဲ။ ေတာ္ၿပီး စိတ္ရွည္တဲ့ ဂ်ီပီဆရာ၀န္က သင့္ေဆးကုသမႈအေၾကာင္း ေသခ်ာနားလည္ေအာင္ ရွင္းျပၿပီး သက္ဆိုင္ရာ တကယ္တတ္ကြၽမ္းနားလည္တဲ့ အထူးကုဆရာ၀န္ထံ လႊဲေပးမွာျဖစ္ပါတယ္။
ကင္ဆာဆိုတာ တစ္ရက္တည္း ဒါမွမဟုတ္ တစ္ပတ္တည္းနဲ႔ ႀကီးထြားလာတာ မဟုတ္ပါဘူး။ လေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာမွ ျဖစ္ေပၚတာပါ။ တခ်ဳိ႕ကင္ဆာဆိုရင္ ႏွစ္နဲ႔ခ်ီၾကာၿပီးမွ ျဖစ္လာတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ေသခ်ာတိုင္ပင္ေဆြးေႏြးမႈ မလုပ္ဘဲ ေရာဂါသိၿပီး ေနာက္တစ္ရက္မွာ ကုသမႈ ခ်က္ခ်င္းခံယူတာမ်ဳိးကို ေရွာင္သင့္ပါတယ္။ ေဆးကုထံုးေတြထဲက ဘယ္အမ်ဳိးအစား သင့္ေတာ္မလဲ၊ ျပဳလုပ္မယ့္ေဆးကုထံုးရဲ႕ ဆိုးက်ဳိး/ေကာင္းက်ဳိး၊ သင့္ခႏၶာကိုယ္အေျခအေန၊ စိတ္ခံစားမႈနဲ႔ သင့္ေတာ္မႈ ရွိ/မရွိ စတာေတြကို အရင္ဆန္းစစ္ၿပီး ကုသမႈခံယူသင့္ပါတယ္။ ကင္ဆာကုထံုးက ႐ႈပ္ေထြးက်ယ္ျပန္႔တာေၾကာင့္ ကင္ဆာအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီးနဲ႔ ေသခ်ာတိုင္ပင္ေဆြးေႏြးၿပီး အျပန္အလွန္ ေလးစားမႈနဲ႔ နားလည္မႈတို႔ရွိေအာင္ တည္ေဆာက္ကာ ကုသမႈခံယူသင့္ပါတယ္။
သင္က ကင္ဆာလူနာ၏ အိမ္ေထာင္ဖက္ သို႔မဟုတ္ ခ်စ္သူျဖစ္လွ်င္
ကင္ဆာဟာ လူနာတစ္ဦးတည္းကိုသာမက မိသားစုတစ္စုလံုးကိုပါ ထိခိုက္ေစတဲ့ ေရာဂါပါ။ အိမ္ေထာင္ဖက္မွာ ေရာဂါရွိေနရင္ လူနာကို ကူညီႏိုင္ဖို႔ ကိုယ့္စိတ္ခံစားခ်က္ကို အရင္ဆံုးထိန္းခ်ဳပ္ရပါမယ္။ လူနာကို ေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ထိတ္လန္႔တုန္လႈပ္မႈမျဖစ္ေအာင္ သတိထားပါ။ လူနာအမ်ားစုဟာ သူတို႔အတြက္ ကိုယ္ခ်စ္ရတဲ့သူေတြ စိုးရိမ္ေသာကမ်ားမွာကို မလိုလားတတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ သင္ကအရင္ဆံုး စိတ္ထားတတ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ လူနာရဲ႕ ေရာဂါအေၾကာင္း သိနားလည္မႈရွိေအာင္ ႀကိဳးစားပါ။ လူနာထံ လာေမးၾကတိုင္း ဘာလုပ္ပါ၊ ဘာမလုပ္နဲ႔စသျဖင့္ အႀကံေပးေလ့ရွိတတ္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ သင့္ခ်စ္သူကို သင္ေပးသင့္တဲ့ အေကာင္းဆံုးလက္ေဆာင္က တိတ္ဆိတ္ၿငိမ္သက္စြာ သူ႔ေဘးမွာေနၿပီး လက္ကိုဆုပ္ကိုင္အားေပးဖို႔၊ အစာ၀င္ေအာင္ေကြၽးဖို႔နဲ႔ သူရင္ဖြင့္သမွ် နားေထာင္ေပးဖို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
သင္က ကင္ဆာေ၀ဒနာရွင္၏ မိတ္ေဆြသူငယ္ခ်င္းျဖစ္လွ်င္
သင့္မိတ္ေဆြတစ္ဦးမွာ ကင္ဆာျဖစ္ေနေၾကာင္း သိလိုက္ရရင္ ၀မ္းနည္းစိတ္ျဖစ္ေပၚမွာ အေသအခ်ာပါ။ ဘယ္သူမွ ကိုယ့္မိတ္ေဆြရဲ႕ သတင္းဆိုးကို မၾကားလိုၾကပါဘူး။ နာမက်န္းမႈျဖစ္ေနတဲ့ လူနာထံ သတင္းသြားေမးတာက မိတ္ေဆြေကာင္းေတြရဲ႕ လုပ္ရပ္ပါ။ သူငယ္ခ်င္းထံေရာက္တဲ့အခါ သင္လုပ္ေပးႏိုင္တဲ့အရာကို မၾကာခဏ ေမးျမန္းၿပီး လုပ္ေဆာင္ေပးပါ။ လူနာအတြက္ ေသးငယ္ေပမယ့္ ပံုမွန္ ၾကင္နာဂ႐ုစိုက္မႈ ေပးႏိုင္တာက အထိေရာက္ဆံုး ေစာင့္ေရွာက္မႈပါ။ ဥပမာ- ကင္ဆာေ၀ဒနာရွင္ရဲ႕ ကေလးေတြကို ေက်ာင္းႀကိဳပို႔ေပးတာမ်ဳိး၊ အိမ္သန္႔ရွင္းေရး လုပ္ေပးတာမ်ဳိး၊ ထမင္းဟင္းခ်က္ေပးတာမ်ဳိးေတြဟာ မိတ္ေဆြေကာင္းတစ္ဦး လုပ္ေပးႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေခတ္မီေဆး၀ါးေတြေၾကာင့္ အနာဂတ္ကာလမွာ ကင္ဆာလူနာေတြဟာ အသက္ရွည္ရွည္ ေနလာရပါတယ္။ ဒါကို သိနားလည္ေအာင္ သင့္မိတ္ေဆြကို ရွင္းျပၿပီး အားေပးႏွစ္သိမ့္ေပးသင့္ပါတယ္။
“ကင္ဆာေ၀ဒနာရွင္အားလံုး ကင္ဆာခေယာင္းလမ္း ျဖတ္သန္းေအာင္ျမင္ၾကပါေစ။”
