ယခင္တစ္ပတ္မွအဆက္
—–၊ ပါေမာကၡေဒၚသန္းသန္းေအး (ဆီးခ်ဳိႏွင့္အေထြေထြေရာဂါအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး) ၊—–
ေဆးကုသူ၏စိတ္
လူနာရွင္ရဲ႕ စိတ္သာမက ဆီးခ်ဳိေရာဂါ ျပဳစုကုသေပးရသူေတြရဲ႕ စိတ္နဲ႔ စိတ္သေဘာထားေတြကလည္း အေရးပါေၾကာင္း ထပ္ေလာင္းေျပာၾကားလိုပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိ ထိန္းသိမ္းျခင္းအလုပ္မွာ လူနာေတြကိုယ္တိုင္ မိမိကိုယ္ကိုယ္မိမိ ျပဳစုျခင္း (selfcare) အလုပ္ေတြ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ဖို႔ သင္ၾကားေပးလိုစိတ္ ရွိရပါမယ္။ လူနာေတြ စိတ္ပါ၀င္စားေအာင္ ဆြဲေဆာင္ျခင္း၊ အားေပးျခင္း၊ ႀကိဳးစားမႈအေပၚ ခ်ီးက်ဴးျခင္း၊ အျပစ္မဖို႔ျခင္း၊ ၾကင္နာစိတ္၊ စာနာစိတ္ ထားရွိျခင္း စတာေတြကို ဂ႐ုစိုက္ဖို႔ လိုအပ္ေၾကာင္းကို ေဆးကုသသူေတြနဲ႔ ဆီးခ်ဳိေစာင့္ေရွာက္သူေတြ ခံယူၾကဖို႔ လိုပါတယ္။ သေဘာေပါက္ဖို႔ လိုပါတယ္။ လူနာေတြ ေနထိုင္စားေသာက္ပံု အေလ့အထေတြ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲလိုစိတ္ျဖစ္ေအာင္ motivation စိတ္ပါေအာင္ ဆြဲေဆာင္ေပးျခင္း၊ ေျပာဆိုတတ္ျခင္းေတြကိုလည္း ျပဳလုပ္ရပါမယ္။ လူနာေတြကို empowerment ဆိုတဲ့ လုပ္ပိုင္ခြင့္ေပးျခင္းျဖင့္ မိမိကိုယ္ကို မိမိေစာင့္ေရွာက္ေစရပါမယ္။ တိုက္တြန္းရပါမယ္။
စိတ္၏ ဆီးခ်ဳိအေပၚ သက္ေရာက္မႈမ်ား
ဆီးခ်ဳိရွိျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ စိတ္ခံစားမႈေတြကို လိုက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္ေအာင္ ျပင္ဆင္ညႇိႏႈိင္းတတ္ျခင္း (adaptations)ေတြ၊ ျပဳျပင္ျခင္းေတြ မလုပ္ႏိုင္ရင္ အၿမဲစိတ္ဆင္းရဲၿပီး စိတ္ဓာတ္က်၊ စိတ္ပူ၊ စိတ္ညစ္ေနရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္က ဆီးခ်ဳိေရာဂါနဲ႔ ေရာဂါရဲ႕ေ၀ဒနာေတြကို သက္ေရာက္မႈ ရွိႏိုင္ပါတယ္။
“ ဆီးခ်ဳိလူနာေတြဟာ Depression စိတ္ဓာတ္က်လြယ္ပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္က်ရင္ ဆီးခ်ဳိလူနာေတြရဲ႕ ေရာဂါခံစားမႈေတြ ပိုတိုးလာႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ အာ႐ံုေၾကာက်ဥ္ျခင္း၊ ပူျခင္းေတြ ပိုၿပီးျပင္းထန္ပါတယ္။ ေသြးတိုးေတြ၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါေတြ ပိုဆိုးသြားတတ္ပါတယ္။”
စိတ္ဓာတ္က်ျခင္း (Depression)ႏွင့္ ဆီးခ်ဳိ
ဆီးခ်ဳိလူနာေတြဟာ Depression စိတ္ဓာတ္က်လြယ္ပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္က်ရင္ ဆီးခ်ဳိလူနာေတြရဲ႕ ေရာဂါခံစားမႈေတြ ပိုတိုးလာႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ အာ႐ံုေၾကာက်ဥ္ျခင္း၊ ပူျခင္းေတြ ပိုၿပီးျပင္းထန္ပါတယ္။ ေသြးတိုးေတြ၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါေတြ ပိုဆိုးသြားတတ္ပါတယ္။ ေရာဂါဆိုးေတာ့ ေနာက္ဆံုးမွာ စိတ္ဓာတ္က်တာကလည္း ပိုဆိုးလာပါမယ္။ တဖန္ စိတ္ဓာတ္က်ရင္ စဥ္းစားဆင္ျခင္ဥာဏ္ေတြ က်ဆင္းလာမယ္။ မိမိကိုယ္ကိုယ္မိမိ ေစာင့္ေရွာက္မႈေတြ ေလ်ာ့ပါးလာပါမယ္။
စိတ္လႈပ္ရွားျခင္း၊ စိတ္ခံစားလြယ္ျခင္း (Emotion)
စိတ္ခံစားမႈ ျပင္းျပျခင္း အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိရာမွာ တခ်ဳိ႕က ေကာင္းက်ဳိးေတြရွိသလို တခ်ဳိ႕မွာလည္း ဆိုးက်ဳိးေတြလည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။
ေကာင္းက်ဳိးျဖစ္ေစေသာ စိတ္လႈပ္ရွားျခင္းမ်ား (Positive emotions)
စိတ္ခံစားမႈေတြထဲမွာ ေနာင္ျဖစ္လာမယ့္ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရဲ႕ ဆိုးက်ဳိးေတြအေပၚ စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကျခင္း၊ စိတ္ပူျခင္း၊ ဆက္စပ္ၿပီး လူမႈေရးဆိုင္ရာႏွင့္ မိသားစုအတြက္ စိတ္မခ်ျခင္း စတဲ့ စိတ္ခံစားခ်က္ေတြေၾကာင့္ ေကာင္းေအာင္ျပဳျပင္လိုတဲ့ ဆႏၵျပင္းျပျခင္း၊ ေအာင္ျမင္မႈရရွိတာကို လိုလားျခင္း၊ ဇြဲရွိျခင္း၊ မရရေအာင္ ႀကိဳးစားလိုျခင္း၊ ေအာင္ျမင္မႈအေပၚ ၀မ္းေျမာက္ျခင္း၊ ေက်နပ္အားရျခင္း၊ ဆက္၍ေကာင္းေအာင္၊ ပို၍ေကာင္းေအာင္ ဆက္လုပ္လိုျခင္း၊ ဆႏၵတက္ႂကြျခင္း စတဲ့ စိတ္ခံစားမႈေတြဟာ ဆီးခ်ိဳထိန္းရာမွာ ေအာင္ျမင္မႈကို ေပးစြမ္းႏိုင္တဲ့စိတ္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ကုထံုးေတြကို စြဲစြဲၿမဲၿမဲ လိုက္နာမႈေတြ ပိုမ်ားလာေစပါတယ္။ စိတ္တက္ႂကြျခင္း၊ အားမန္ရွိျခင္း၊ အားတက္ျခင္းေတြဟာ စိတ္ပိုင္းသာမက ခႏၶာကိုယ္ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ (Physical health) က်န္းမာေရးအတြက္လည္း ထပ္ဆင့္ေကာင္းက်ဳိးေတြ ရရွိႏိုင္ပါေသးတယ္။ စိတ္ေၾကာင့္ ဇီ၀ျဖစ္စဥ္ေျပာင္းလဲမႈေတြ ရွိပါတယ္။
ဆိုးက်ဳိးျဖစ္ႏိုင္ေသာ စိတ္လႈပ္ရွားျခင္းမ်ား (Negative emotions)
တစ္ဖက္မွာ စိတ္လႈပ္ရွားျခင္းဟာ လူနာေတြအတြက္ မေကာင္းတဲ့လားရာကို ဦးတည္ႏိုင္တဲ့ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ၊ စိတ္ခံစားမႈေတြ ရွိလာတတ္ပါတယ္။ဥပမာ- စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲျခင္းျဖစ္ၿပီး အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း၊ အလုပ္အကိုင္ပ်က္ျခင္း၊ စိတ္ပ်က္ျခင္း၊ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္း၊ ႀကိဳးစားလိုစိတ္မရွိျခင္း၊ သည္းခံႏိုင္စြမ္းေလ်ာ့ျခင္း၊ ဇြဲမရွိျခင္း၊ ၀မ္းနည္းစိတ္ပ်က္ေနျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္တစ္ပတ္ ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။
