———၊ ပါေမာကၡေဒၚသန္းသန္းေအး (ဆီးခ်ဳိႏွင့္ အေထြေထြေရာဂါအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး) ၊———
ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိ ထိန္းသိမ္းရာမွာ စိတ္နဲ႔ လူမႈေရးဟာ အေရးပါတဲ့က႑က ပါ၀င္ေနေၾကာင္းကို လူေတြပိုၿပီး သိရွိလာၾကပါၿပီ။
ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါဟာ ဆရာ၀န္နဲ႔ ေဆးကိုသာ အားကိုးရတာ မဟုတ္ဘဲ မိမိကိုယ္ကိုယ္ မိမိလည္း ေစာင့္ေရွာက္ရမယ့္ ေရာဂါတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ အကယ္၍ လူနာဟာ မိမိရဲ႕ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိကို ဒီလို ေန႔စဥ္ ျပဳျပင္တာ၊ ျပဳစုတာကို မလုပ္ခ်င္တာ၊ ဒါမွမဟုတ္ မလုပ္တတ္တာမ်ဳိး ရွိခဲ့ရင္ ကုထံုးေတြ၊ နည္းသစ္ေတြ ဘယ္ေလာက္ပဲေကာင္းေကာင္း ေနာက္ဆံုးရလဒ္မေကာင္းတာပဲ ရင္ဆိုင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါ ကုသရာမွာ ေကာင္းမြန္တဲ့ အျပဳအမူေတြ ေျပာင္းလဲႏိုင္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းရာမွာ စိတ္ပိုင္းနဲ႔ လူမႈေရးအပိုင္းေတြဟာ အဓိက အခန္းက႑က ပါ၀င္ပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါက စိတ္က်န္းမာေရးကို ဘယ္လိုထိခိုက္ႏိုင္သလဲ
ဆီးခ်ဳိလူနာေတြအဖို႔ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါေၾကာင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိခိုက္မႈေတြ၊ ဆုတ္ယုတ္မႈေတြ ရွိေနမယ္ဆိုတာ အားလံုးခန္႔မွန္းႏိုင္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိစျဖစ္ၿပီဆိုတာနဲ႔ လူေတြဟာ ေန႔စဥ္ စားေသာက္တဲ့ပံုစံ၊ ေန႔စဥ္သြားလာေနထိုင္မႈပံုစံ ေျပာင္းရတာနဲ႔အတူ အလုပ္အကိုင္မွာလည္း လိုက္ၿပီး အဆင္မေျပတာ၊ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရတာ၊ ေငြေရးေၾကးေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဆုတ္ယုတ္တာ၊ ကုန္က်တာ၊ ထိခိုက္နစ္နာတာေတြ ရွိၾကတာေၾကာင့္လည္း စိတ္ဆင္းရဲမႈေတြ ရွိၾကပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိရွိသူရဲ႕ဘ၀မွာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာသာမက လူမႈေရးဆိုးက်ဳိးေတြလည္း ဘက္ေပါင္းစံုမွ ရရွိၾကတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဥပမာ- မိသားစု သို႔မဟုတ္ မိတ္ေဆြေတြနဲ႔ ဆက္ဆံေရးမွာ မေခ်ာေမြ႕ေတာ့ျခင္း၊၊ ဆီးခ်ဳိေၾကာင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဆီးခ်ဳိကုသေနရျခင္းေၾကာင့္ေသာ္လည္းေကာင္း သာမန္လူေတြလို ေနထိုင္မႈဘ၀ ဆံုး႐ႈံးရႏိုင္ပါတယ္။ အင္ဆူလင္ထိုးေနရလို႔ အလုပ္မွာ စားေသာက္ခ်ိန္မမွန္တဲ့ ျပႆနာရွိႏိုင္ျခင္း၊ တခ်ဳိ႕အလုပ္ေတြမွာ ေသြးခ်ဳိက်လြန္တဲ့ ျပႆနာရွိႏိုင္တာေၾကာင့္ ဆီးခ်ဳိရွိသူေတြအတြက္ အခြင့္အေရး ပိုနည္းျခင္း စတာေတြေၾကာင့္ စိတ္ဆင္းရဲမႈေတြ ရွိပါတယ္။
DAWN2 ဆိုတဲ့ ေလ့လာစမ္းသပ္ခ်က္အရ ဆီးခ်ဳိလူနာေတြရဲ႕ ၁၃.၈% ဟာ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ ခံစားေနရၿပီး ၄၄.၆% ကေတာ့ (DRD or Diabetes related Distress) ဆီးခ်ဳိေၾကာင့္ စိတ္ဆင္းရဲမႈေတြ ခံစားေနၾကရလို႔ ၿခံဳၾကည့္ရင္ poor quality of life အရည္အခ်င္းမရွိတဲ့ ဘ၀မွာ ရွင္သန္ေနရပါတယ္။ စိတ္မခ်မ္းသာမႈေၾကာင့္ လူျဖစ္ရက်ဳိးမနပ္သလို ျဖစ္ေစပါတယ္။
“ ဆီးခ်ဳိလူနာေတြဟာ စိတ္၏ေစ့ေဆာ္မႈ၊ ဦးေဆာင္မႈရွိမွသာ ဆီးခ်ဳိအတြက္ ေကာင္းေသာအျပဳအမူ အေလ့အက်င့္ေတြကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲလို႔ ရသြားၾကပါတယ္။ စိတ္၏ဆႏၵစြမ္းအား (will-power) ဟာ အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။ အစြမ္းလည္း မ်ားစြာရွိပါတယ္” . . .
ဆီးခ်ဳိလူနာ၏ စိတ္
ေရာဂါေၾကာင့္ ဆီးခ်ဳိလူနာေတြဟာ စိုးရိမ္တာ၊ စိတ္ညစ္တာ၊ စိတ္ဓာတ္က်တာေတြ ပိုအျဖစ္မ်ားပါတယ္။ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခံစားမႈမ်ဳိးစံု ရွိတဲ့အနက္ ႀကီးစြာေသာ စိတ္လႈပ္ရွားျခင္း၊ စိုးရိမ္ျခင္း၊ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္းေတြဟာ ကိုယ္လက္မသန္စြမ္း ဒုကၡိတျဖစ္လာသူေတြ၊ က်န္းမာေရးအေျခအေန ဆုတ္ယုတ္လာသူေတြ၊ အသက္ေဘးနီးကပ္လာသူေတြ၊ ေငြကုန္ေၾကးက်မ်ားမယ့္ ေရာဂါေတြ ၀င္ေရာက္လာသူေတြ ဥပမာ-ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီးျခင္း ရွိလာသူေတြမွာ ပိုၿပီး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိေရာဂါေၾကာင့္ သာမန္လူေတြကဲ့သို႔ စိတ္ပိုင္းခံစားမႈ၊ ေျပာင္းလဲမႈေတြ ရွိသလို တခ်ဳိ႕မွာ (Mental illness) စိတ္ေရာဂါေတြ ပူးတြဲၿပီး ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိ ရွိသူေတြမွာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ မူမမွန္တဲ့ရာဂါေတြ ပိုျဖစ္လြယ္ပါတယ္။ ေသြးခ်ဳိထိန္းတာ မေကာင္းရင္ ပိုျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္လႈပ္ရွားျခင္း၊ (Anxiety)၊ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားျခင္း(Stress)၊ စိတ္ဆင္းရဲျခင္း၊ စိတ္ေသာကေရာက္ျခင္း(Distress)ေတြ စတဲ့ သာမန္လူေတြ အနည္းနဲ႔အမ်ား ျဖစ္တတ္တဲ့ စိတ္ေရာဂါ အေသးစားေတြကို ပိုခံစားရတတ္ပါတယ္။ ဒီ့အျပင္ စိတ္ေရာဂါႀကီးေတြျဖစ္တဲ့ စိတ္က်ေရာဂါ (depressive psychosis)၊ စိတ္ပူပန္မႈ လြန္ကဲတဲ့ေရာဂါ(Anxiety Neurosis)၊ စကစ္ဇိုဖရီးနီးယားေရာဂါ(Schizophrenia)၊ အယ္လ္ဇိုင္းမားေရာဂါ(Alzheimer’s disease)၊ အရက္ေၾကာင့္ စိတ္ေၾကာင္တဲ့ေရာဂါ (alcoholic psychosis) စတဲ့ စိတ္ေရာဂါေတြနဲ႔ ဒြန္တြဲၿပီးလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေဖာ္ထုတ္ၿပီး ဆီးခ်ဳိေရာဂါနဲ႔ တပါတည္း ကုသေပးရပါမယ္။ Psychotherapy (စိတ္ခံစားခ်က္ စိတ္ေ၀ဒနာကို နားလည္ေအာင္ ေဆြးေႏြးၿပီး ကုသျခင္း)၊ စိတ္ကို ေဆး၀ါးအကူျဖင့္ ျပဳျပင္ေပးျခင္း၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အထူးကုထံ လႊဲေျပာင္းကုသေပးျခင္းေတြ လိုအပ္ပါတယ္။
ေနာက္တစ္ဖက္မွာ ဆီးခ်ဳိလူနာေတြဟာ စိတ္ရဲ႕ ေစ့ေဆာ္မႈ၊ ဦးေဆာင္မႈရွိမွသာ ဆီးခ်ဳိအတြက္ ေကာင္းေသာ အျပဳအမူ အေလ့အက်င့္ေတြကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲလို႔ ရသြားၾကပါတယ္။ စိတ္၏ဆႏၵစြမ္းအား(will-power) ဟာ အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္။ အစြမ္းလည္း မ်ားစြာရွိပါတယ္။ မိမိေရာဂါကို စိတ္၀င္စားျခင္း၊ ေရာဂါအေၾကာင္းကို သိလိုစိတ္ရွိျခင္း၊ အခုေနေကာင္းေနေသာ္လည္း ေနာင္ျဖစ္လာမယ့္ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ စိတ္ပူျခင္း၊ ေပါ့ဆမေနျခင္း၊ စိတ္လႈပ္ရွားမႈရွိျခင္း၊ ႀကိဳးစားလိုျခင္း၊ ဇြဲရွိျခင္း၊ မျဖစ္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ႏိုင္စြမ္း(will power)ရွိျခင္း၊ မေကာင္းတဲ့ အျပဳအမူေတြ ေျပာင္းလဲခ်င္စိတ္ရွိျခင္း စတဲ့ ေကာင္းက်ဳိးေပးတဲ့ “စိတ္”ေတြဟာ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရဲ႕ အနီးပတ္၀န္းက်င္မွာ အၿမဲတမ္း ဒြန္တြဲလ်က္ရွိေနရင္ အလြန္ေကာင္းပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆီးခ်ဳိေနာက္ဆက္တြဲ ေရာဂါနဲ႔ ဆီးခ်ဳိကုသမႈေတြမွာ စိတ္ပိုင္းနဲ႔ လူမႈေရးပိုင္းေတြကို လ်စ္လ်ဴမ႐ႈထားသင့္ပါဘူး။
ေနာက္တစ္ပတ္ ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။
