———၊ ေဒါက္တာတင့္ေဆြ ၊———
ဆရာရွင္႔ သမီးမွာ ၃ လခဲြအရြယ္ သမီးတစ္ဦးရွိပါတယ္။ မိခင္ႏုိ႔တမ်ဳိးတည္းကိုပဲ တိုက္ပါတယ္။ သမီးက ဒီ ၆ ရက္အတြင္းမွာ ၀မ္း ၂ ႀကိမ္ပဲသြားပါတယ္။ ပထမ ၂ ရက္မွာ ၁ ႀကိမ္ ဒုတိယ ၂ ရက္မွာ ၁ ႀကိမ္ စုစုေပါင္း ၆ ရက္မွာ ၂ ႀကိမ္ပဲသြားပါတယ္။ ၀မ္းပံုမွန္ျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္္ရပါ့မလဲရွင့္ ဆရာ ကူညီေျဖၾကားေပးပါရွင္။
၀မ္းခ်ဳပ္တယ္ဆရာ။ ဆယ္ႏွစ္ေက်ာ္ၿပီ။ ၀မ္းေပ်ာ့ေဆးကို ပံုမွန္ေသာက္ေနရတယ္။ အရင္က လိပ္ေခါင္းရွိတာ ခြဲၿပီးသြားၿပီ။ ဒါေပမဲ့ ၀မ္းခ်ဳပ္ေနတုန္းပါပဲ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ဆိုလို႔ တေန႔လံုးေရပဲ ေသာက္ေနမိတယ္။ ၀မ္းကေတာ့ ခ်ဳပ္တာပါပဲ။ အသီးအရြက္ေတြကို မ်ားမ်ားစားပါဆိုလို႔ လံုး၀ကို အသားမစားဘဲ ေနပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ၀မ္းကခ်ဳပ္ေနတုန္းပါပဲ။ တက္စာေတြကိုလဲ ေရွာင္ပါတယ္ဆရာ။
၀မ္းခ်ဳပ္တာ အက်င့္ျဖစ္တယ္။ ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားေသာက္တာ၊ အသီးအရြက္ မ်ားမ်ားစားတာကေန ၀မ္းလြယ္ေစတာ မွန္တယ္။ မန္က်ီးမွည့္၊ သေဘာၤသီးမွည့္ေတြက ၀မ္းသက္ေစတာ မွန္တယ္။ Pur-gatives ၀မ္းႏုတ္ေဆးကို တခါတေလသာ အားကိုးပါ။ ဘယ္၀မ္းႏုတ္ေဆးမဆို ေသာက္ရင္ အက်င့္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ၀မ္းႏုတ္ေဆးတလြဲသံုးတယ္ Abuse of laxatives ဆိုတာရွိတယ္။ မလိုဘဲနဲ႔ ၀မ္းႏုတ္ေဆးေသာက္ေနရာကေန အူမႀကီးက “အပ်င္းေရာဂါ”ရၿပီး ေဆးမေသာက္ဘဲ ၀မ္းကမသြားခ်င္ေတာ့ဘူး ျဖစ္မယ္။
“ ကေလးငယ္ေတြ ၀မ္းခ်ဳပ္ရင္ ၀မ္းႏုတ္ေဆးမလိုပါ။ ေရပိုတိုက္ေပးပါ။ အရြယ္အရ အသီးေကြ်းပါ။ မန္က်ီးမွည့္ေဖ်ာ္ရည္ တိုက္ပါ။ ၀မ္းခ်ဴေတာင့္အေနေတာ္ ၀ယ္လို႔ရပါမယ္။ စအိုထဲထည့္ေပး႐ံုပါ။ ၀မ္းဆြဲဆရာ မရွိရင္ ၀မ္းခ်ဴေပးပါ။ ကိုယ္တိုင္လဲ ဆပ္ျပာေတာင့္ေလးေရဆြတ္ၿပီး အေနေတာ္ ထည့္ေပးႏိုင္ပါတယ္။”
ဆရာ၀န္ေတြ ၫႊန္တတ္တဲ့ Stimulant Laxatives ေတြက Cascara, Buckthorn, Senna extract (ေပြးကိုင္း)၊ Aloe vera, Phenolph-thalein, Dulcolax (Bisacodyl) ေဆးေတြ ျဖစ္တယ္။ Dulcolax (Bisacodyl) Suppository ေတြက ၀မ္းခ်ဴေတာင့္ျဖစ္တယ္။ Liquid Puraffin, Microlax enema နဲ႔ Castor Oil (ၾကက္ဆူဆီ) ေတြကလဲ ၀မ္းျခဴလို႔ရတယ္။ စားတဲ့အစားအေသာက္၊ အသက္အရြယ္၊ လႈပ္ရွားမႈေတြကေန ၀မ္းသြားတာကို သက္ေရာက္တယ္။ စိတ္ဖိအားမ်ားေနလို႔ ၀မ္းခ်ဳပ္ႏိုင္တယ္။ “၀မ္းနည္းရင္ ၀မ္းႏုတ္ေဆးတုိက္မယ္”ဆိုတာ ရီစရာေျပာၾကတာေပမယ့္ စိတ္ညစ္-စိတ္႐ႈပ္ရင္ ၀မ္းခ်ဳပ္ႏိုင္တယ္။ Narcotic-type pain killers (ကိုဒင္း) စတဲ့ မူးယစ္ေစတာပါတဲ့ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ၊ Iron supplements သံဓာတ္ေဆး၊ Blood pressure ေသြးက်ေဆးတခ်ိဳ႕ကေနလဲ ၀မ္းခ်ဳပ္ေစႏိုင္တယ္။
Persistent, chronic constipation ရက္ရွည္ ၀မ္းခ်ဳပ္ေနရင္ ေဆးစစ္ဖို႔ လိုႏိုင္တယ္။ Irritable bowel syndrome အူေရာဂါ၊ Colorectal cancer အူ-ကင္ဆာ၊ Diabetes ဆီးခ်ဳိ၊ Parkinson’s disease (ပါကင္ဆန္) ေရာဂါ၊ Multiple sclerosis (စကယ္လ္႐ိုးဆစ္)ေရာဂါ၊ Under-active thyroid gland လည္ပင္းႀကီးေရာဂါ တမ်ိဳးနဲ႔ Depression စိတ္က်ေရာဂါေတြျဖစ္မလား သိေအာင္လုပ္သင့္တယ္။Chronic constipation ရက္ရွည္၀မ္းခ်ဳပ္ရင္ အလုပ္ပ်က္၊ စိတ္ပ်က္၊ အစားပ်က္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဗိုက္ကယ္ေနမယ္။ ၀မ္းညႇစ္ရလို႔ စအိုကြဲနာ၊ လိပ္ေခါင္းဆက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ၇ ရက္တပတ္မွာ ၀မ္း ၃ ခါမသြားသူ ၃၀% ရွိတယ္။ ဗမာျပည္မွာ ၀မ္းႏုတ္ေဆး ေရာင္းေကာင္းသလို အေမရိကန္ေတြလဲ တႏွစ္မွာ ေဒၚလာသန္း ၇၀၀ ဘိုးမက ေရာင္းရတယ္။
Constipation ၀မ္းခ်ဳပ္တယ္ဆိုတာ အူမႀကီးကေန ေရကို ပိုစုပ္ယူလိုက္လို႔ ၀မ္းကမာသြားရၿပီး ေအာက္ဆက္ဆင္းရမွာကို တားသလိုျဖစ္လို႔ ျဖစ္တယ္။ ၀မ္းမသြားတာ ၾကာေလေလ ၀မ္းက ပိုမာေလေလျဖစ္မယ္။ High-fiber foods (ဖိုင္ဘာ) မ်ားတဲ့ အစားအစာေတြ စားခိုင္းတယ္။ Fruit အသီးအႏွံ၊ Vegetables အသီးအရြက္၊ Whole grain bread အခြံမခြၽတ္ဘဲ အႏွံေတြနဲ႔လုပ္တဲ့ ေပါင္မုန္႔၊ Meat အသား၊ Cheese ဒိန္ခဲ၊ Eggs ဥေတြျဖစ္တယ္။ တေန႔ကို ဖိုင္ဘာ 30g စားသင့္တယ္။ တေန႔ ေရ ဂ ခြက္ေသာက္ပါ။ Fizzy drinks အခ်ဳိရည္ေတြ၊ (ေကဖင္း)ပါတာေတြ မေသာက္ပါနဲ႔။ နာတာရွည္ ၀မ္းခ်ဳပ္တာကို Functional constipation လို႔ေခၚတယ္။ Biofeedback training နည္းနဲ႔ ကုသေပးႏိုင္တယ္။ Sensors ေတြ၊ Electrodes ေတြ တပ္ဆင္ေပးထားမယ္။ ကိုယ္အပူခ်ိန္၊ ဦးေႏွာက္အလုပ္၊ ႏွလံုးခုန္တာ၊ ၾကြက္သားအလုပ္ စတာေတြကို Feedback ေပးေနမယ္။ ဒါေတြကိုၾကည့္ၿပီး လူနာဟာ ျပင္စရာေတြ သိလာၿပီး Lifestyle လူေနမႈပံုစံကို ျပင္ေပးရမယ္။
ကေလးငယ္ေတြ၀မ္းခ်ဳပ္ရင္ ၀မ္းႏုတ္ေဆးမလိုပါ။ ေရပိုတိုက္ေပးပါ။ အရြယ္အရ အသီးေကြ်းပါ။ မန္က်ီးမွည့္ေဖ်ာ္ရည္ တိုက္ပါ။ ၀မ္းခ်ဴေတာင့္ အေနေတာ္ ၀ယ္လို႔ရပါမယ္။ စအိုထဲထည့္ေပး႐ံုပါ။ ၀မ္းဆြဲဆရာမရွိရင္ ၀မ္းခ်ဴေပးပါ။ ကိုယ္တိုင္လဲ ဆပ္ျပာေတာင့္ေလးေရဆြတ္ျပီး အေနေတာ္ ထည့္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ Ducolax for children ဆိုတာ ၀ယ္ရပါတယ္။ ဆီတခုခု Liguid paraffin ကိုလည္း ေဆးထိုးပိုက္နဲ႔ ဆီးျခဴပိုက္သံုးၿပီး ၀မ္းျခဴေပးႏိုင္ပါတယ္။ အဆင္သင့္၀ယ္လို႔ရတဲ့ Sodium phosphates enema လဲရွိတယ္။ အရြယ္အရ အနည္း-အမ်ားခ်ိန္ဆၿပီး သြင္းေပးပါ။
