—၊ ေဒါက္တာမိုးေအာင္ေက်ာ္ႏိုင္ (အေထြေထြေရာဂါအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး) ႏွင့္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျခင္း ၊—
Q. အူလမ္းေၾကာင္းလႈပ္ရွားမႈ မူမမွန္ေရာဂါ (IBS) ေရာဂါဆိုတာ ဘာကိုေခၚပါသလဲ ဆရာ။
A. အူလမ္းေၾကာင္းလႈပ္ရွားမႈ မူမမွန္ေရာဂါ (IBS-Irritable Bowel Syndrome)ဆိုတာက ၀မ္းပ်က္လိုက္၊ ၀မ္းခ်ဳပ္လိုက္၊ ဗိုက္ေအာင့္လိုက္ မၾကာခဏ ျဖစ္ေပၚေနတာကို IBS လို႔ေခၚပါတယ္။
Q. အူလမ္းေၾကာင္းလႈပ္ရွားမႈ မူမမွန္ေရာဂါ (IBS) ေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြကို သိပါရေစ ဆရာ။
A. IBS လကၡဏာေတြအေနနဲ႔ ၀မ္းသြားတယ္၊ ၀မ္းအရည္ေတြ ခဏခဏသြားတယ္၊ ေနာက္တစ္မ်ဳိးက ၀မ္းခ်ဳပ္တတ္တယ္။ ၀မ္းသြားလိုက္-၀မ္းခ်ဳပ္လိုက္ တလွည့္စီျဖစ္တာလည္း ရွိတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဗိုက္နာရင္ ဒီေရာဂါက ခ်က္ရဲ႕ေအာက္ပိုင္းမွာ နာတတ္ပါတယ္။ အစာစားၿပီးရင္ ဗိုက္နာလာၿပီး ၀မ္းသြားခ်င္စိတ္ ေပၚတတ္ပါတယ္။ ၀မ္းသြားၿပီးရင္ေတာ့ ဒီလကၡဏာက သက္သာသြားတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူတို႔က အိမ္သာကို ခဏခဏ သြားေနရပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ေတြမွာဆိုရင္ ဒီလိုအေျခအေနေၾကာင့္ ကိုယ့္လုပ္ငန္းခြင္မွာေတာင္ အခက္အခဲေတြ႕ရတဲ့အထိ ျဖစ္တတ္တယ္။ တခ်ဳိ႕ေတြက်ေတာ့ ေလပြတာ၊ ရင္ျပည့္တာေလာက္ပဲ ခံစားရတာ ရွိပါတယ္။
Q. အူလမ္းေၾကာင္းလႈပ္ရွားမႈ မူမမွန္ေရာဂါ (IBS) ေရာဂါက ဘာေၾကာင့္ ျဖစ္ရပါသလဲ ဆရာ။
A. IBS ေရာဂါ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရသလဲဆိုတာ တိတိက်က် မသိေသးပါဘူး။ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းကို ေလ့လာထားခ်က္အရ ေတြ႕ရတာကေတာ့ IBS ေရာဂါရွိသူရဲ႕ အူမႀကီးဟာ ပံုမွန္ထက္ တံု႔ျပန္မႈ လြန္ကဲေနတယ္၊ ဆိုလိုတာက သူ႔၀မ္းဗိုက္ထဲကို အစာေရာက္လာရင္ သာမန္အားျဖင့္ေတာ့ အူေတြက ပံုမွန္ညႇစ္ညႇစ္ၿပီး အစာကို အစာေဟာင္းအိမ္ဆီေရာက္ေအာင္ ေရႊ႕သြားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ IBS လူနာေတြမွာေတာ့ အပူအစပ္ေလးပါသြားရင္ အူက လႈပ္ရွားမႈျမန္ၿပီး ဗိုက္လည္းေအာင့္လာတယ္၊ ၀မ္းကလည္း လႈပ္ရွားမႈျမန္ေတာ့ စုပ္ယူခ်ိန္မရတဲ့အတြက္ ၀မ္းအရည္ေတြ သြားပါတယ္။
ေနာက္တစ္ခုက အူလႈပ္ရွားမႈကို ထိန္းသိမ္းတာက အာ႐ံုေၾကာစနစ္ေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္၊ အာ႐ံုေၾကာစနစ္နဲ႔ အူလႈပ္ရွားမႈရဲ႕ ၾကားထဲမွာ အခက္အခဲျပႆနာေလးေတြ၊ ဓာတုပစၥည္းဆိုင္ရာ ကူးလူးဆက္ႏြယ္မႈ အေျပာင္းအလဲေတြ ရွိတဲ့အခါ ၀မ္းသြားတာမမွန္ဘဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အစာေျခလမ္းေၾကာင္း ခ်ိတ္ဆက္ေနတဲ့ အာ႐ံုေၾကာမွာ ျပႆနာရွိရင္လည္း IBS ေရာဂါျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက အူေတြထဲမွာ သာမန္ေနတဲ့ ဘက္တီးရီးယားပိုးေတြက အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ မ်ားလာရင္လည္း အူလႈပ္ရွားမႈမမွန္တာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက IBS ေရာဂါဟာ အမ်ဳိးသားေတြထက္ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ပိုအျဖစ္မ်ားတယ္လို႔ ေတြ႕ရတာေၾကာင့္ ေဟာ္မုန္းေတြကလည္း IBS ေရာဂါနဲ႔ ဆက္စပ္မႈရွိႏိုင္တယ္လို႔ မွန္းဆထားၾကပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းရင္းေလးခုလံုးက သီအိုရီအေနနဲ႔ပဲရွိၿပီး ဘာေၾကာင့္ျဖစ္တယ္ဆိုတာ အခုထက္ထိ တိတိက်က် မေျပာႏိုင္ေသးပါဘူး။
Q. အူလမ္းေၾကာင္းလႈပ္ရွားမႈ မူမမွန္ေရာဂါ (IBS) ေရာဂါလို႔ ဘယ္လိုအေျခအေနမွာ သတ္မွတ္ေလ့ ရွိပါသလဲ ဆရာ။
A. IBS ေရာဂါက အသက္အႏၲရာယ္ကို ထိခိုက္ေစတဲ့ ေရာဂါမဟုတ္ဘူး၊ ဒါေပမဲ့ အလုပ္ပ်က္အကိုင္ပ်က္ျဖစ္ၿပီး ေန႔စဥ္ဘ၀မွာ အေႏွာင့္အယွက္ေပးတာေတာ့ ရွိပါတယ္။ IBS ေရာဂါလကၡဏာေတြကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ အႏၲရာယ္ရွိတဲ့ ေရာဂါေတြရဲ႕ လကၡဏာတခ်ဳိ႕နဲ႔ ဆင္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ IBS လို႔ သတ္မွတ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ သူနဲ႔လကၡဏာဆင္တူတဲ့ ေရာဂါေတြမဟုတ္ေၾကာင္းကို အရင္စစ္ေဆးဖို႔ လိုပါတယ္။ ဥပမာေျပာရရင္ ၀မ္းခဏခဏ သြားတယ္ဆိုရင္ ဒါက အစာနဲ႔ဓာတ္မတည့္တာ (Food Allergy)လား၊ တခ်ဳိ႕ဆိုရင္ ၾကက္သြန္စားၿပီးရင္ ဗိုက္ရစ္ရစ္ၿပီးနာတယ္၊ ၀မ္းသြားတယ္၊ အပူအစပ္စားၿပီးရင္ ဗိုက္ရစ္နာၿပီး ၀မ္း ၄-၅-၆ ခါ သြားတယ္။
တခ်ဳိ႕အစာအိမ္နဲ႔ဆုိင္တဲ့ ေဆးေတြစားၿပီးရင္ ၀မ္းသြားတတ္တဲ့ သူေတြကလည္း ေဆးေၾကာင့္ လားဆန္းစစ္ဖို႔ လိုတယ္။ တခါတေလ ၀မ္းသြားတာက အစာေျခအင္ဇိုင္းထုတ္လုပ္ မႈအားနည္းၿပီး ျဖစ္တာလား ဒါမွမဟုတ္ အူသိမ္နဲ႔ အူမႀကီး ေရာင္ရမ္းၿပီး ျဖစ္တာလား စစ္ေဆးေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒီေရာဂါေတြ မဟုတ္ဘူးဆိုရင္ ေနာက္ဆံုးအေနနဲ႔ IBS ေရာဂါေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုတာကို သတ္မွတ္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒီေရာဂါေတြ မဟုတ္ေၾကာင္း ျပသဖို႔ဆိုရင္ ေသြးစစ္ေဆးမႈခံယူဖို႔ လိုသလို ၀မ္းလည္း စစ္ေပးရပါမယ္။ အသက္အရြယ္ရတဲ့ သူေတြမွာ အစာအိမ္နဲ႔ အူမႀကီး မွန္ေျပာင္းၾကည့္႐ႈစစ္ေဆးတဲ့အထိ လုပ္ဖို႔လိုပါတယ္။ အားလံုးစစ္ၿပီးေတာ့ ဘာအေျခခံေရာဂါမွ မရွိဘူးဆိုရင္ IBS ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ သတ္မွတ္ၿပီး ကုသမႈကို ဆက္လက္စဥ္းစားရပါမယ္။
Q. IBS ေရာဂါျဖစ္ရင္ ဘယ္လိုကုသသင့္ပါသလဲ။ ဘာေဆးေသာက္ရမလဲ ဆရာ။
A. IBS ေရာဂါျဖစ္ေနလို႔ ဒီေဆးေသာက္၊ ေပ်ာက္မယ္ဆိုတဲ့ ေဆးမ်ဳိး မရွိပါဘူး။ ေရာဂါလကၡဏာနဲ႔ ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ အေၾကာင္းတရားေတြေပၚ မူတည္ၿပီး ကုသမႈေပးရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆရာ၀န္တစ္ေယာက္တည္း ကုသလို႔ မရပါဘူး။ ဆရာ၀န္နဲ႔ လူနာပူးေပါင္းၿပီး ေပၚလာတဲ့ လကၡဏာေတြက ဘယ္အေၾကာင္းအရာေတြေၾကာင့္လဲ၊ ဘယ္အစားအေသာက္ေတြေၾကာင့္လဲဆိုတာ ဆန္းစစ္ၿပီး ေရွာင္ရွားမွသာ သက္သာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
Q. အူလမ္းေၾကာင္းလႈပ္ရွားမႈ မူမမွန္ေရာဂါ (IBS) ေရာဂါျဖစ္ရင္ ဘယ္လိုအစားအေသာက္ေတြ စားၿပီး ဘယ္လိုအစားအေသာက္ေတြကို ေရွာင္သင့္ပါသလဲ ဆရာ။
A. အထူးသျဖင့္ အစားအေသာက္ေတြထဲမွာဆိုရင္ ကဖင္း (ေကာ္ဖီ၊ လက္ဖက္ရည္၊ ကိုလာ)က အူလႈပ္ရွားမႈ ျမန္ေစဖို႔ ဆင္ျခင္ရမယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း၊ အရက္ေသာက္ျခင္းကိုလည္း ေရွာင္သင့္ပါတယ္။ ႏို႔နဲ႔ ႏို႔ထြက္ပစၥည္းေတြကို ေလွ်ာ့ခ်သင့္ပါတယ္။ င႐ုတ္ေကာင္း၊ ၾကက္သြန္နီ၊ ၀ိုင္နီ၊ ဂ်ဳံ၊ ႏြားႏို႔ေတြက IBS ေရာဂါရွိသူ အေတာ္မ်ားမ်ားကို ပိုဆိုးေစလို႔ သတိထားရပါမယ္။ စားေသာက္သင့္တာေတြကေတာ့ အသီးအရြက္၊ အသီးအႏွံ၊ အေစ့အဆန္၊ အခြံမာသီး စားေပးသင့္ပါတယ္။ ပန္းေဂၚဖီ၊ ပန္းေဂၚဖီစိမ္း၊ ဟင္းႏုနယ္၊ တိုဟူး၊ ဒိန္ခ်ဥ္၊ ေပါင္မုန္႔ေတြကို စားလို႔ရပါတယ္။
ေရကို တစ္ေန႔ဖန္ခြက္နဲ႔ ေလးခြက္ေလာက္ ေသာက္ေပးသင့္ပါတယ္။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားဖို႔နဲ႔ စိတ္ေအးေအးထားဖို႔ လိုပါတယ္။ အားကစားတစ္ခုခု လုပ္တာက စိတ္ဖိစီးမႈ ေလ်ာ့က်ေစလို႔ လိုက္နာသင့္ပါတယ္။ ေဆး၀ါးအေနနဲ႔ ကိုယ္ခံစားရတဲ့ လကၡဏာအလိုက္ ဥပမာ-၀မ္းေလွ်ာတဲ့လကၡဏာ အျဖစ္မ်ားရင္ အူလႈပ္ရွားမႈ နည္းေစမယ့္ေဆးေတြ၊ ၀မ္းေလွ်ာသက္သာေစမယ့္ ေဆးေတြ ေပးၿပီး ကုသပါတယ္။ ဗိုက္ေအာင့္ရင္လည္း အူညႇစ္တာကို သက္သာေစတဲ့ ေဆးေတြ၊ အူလႈပ္ရွားမႈေလ်ာ့ေစတဲ့ ေဆးေတြအျပင္ စိတ္က်ေရာဂါမွာေပးတဲ့ ေဆးတခ်ဳိ႕ကိုလည္း ေပးရပါတယ္။ သက္ဆိုင္ရာ ကိုယ္ခံစားရတဲ့ လကၡဏာေတြအလိုက္ ေဆးေတြကို ေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
Q. IBS ေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ထပ္မံေျပာၾကားလိုတာရွိရင္ ေျပာျပေပးပါ ဆရာ။
A. IBS ေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဘာေၾကာင့္ျဖစ္လဲရွာၿပီး အဲဒါကို ေရွာင္ရပါမယ္။ ကိုယ္၀မ္းတစ္ခါ သြားတာနဲ႔ ဘာေဆးေသာက္ရမလဲဆိုတာကို မစဥ္းစားဘဲနဲ႔ ဘာေၾကာင့္ ၀မ္းသြားတာလဲ၊ ဘာစားမိလို႔လဲဆိုတာ ဆန္းစစ္ၿပီး ဆင္ျခင္ရပါမယ္။ ဆရာ၀န္နဲ႔ တိုင္ပင္ၿပီး ေရာဂါသတ္မွတ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
