—၊ ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး) ေျဖၾကားသည္။ ၊—
Q. ကြၽန္ေတာ္တစ္ခုေလာက္ သိခ်င္လို႔ပါ။ မိန္းကေလးေျခေထာက္ေတြ၊ ဖိနပ္ေတြကို စြဲလန္းတာက စိတ္ေရာဂါလို႔ ေျပာလို႔ရပါသလား။ google မွာရွာၾကည့္တာက်ေတာ့ ပုံမွန္မဟုတ္တဲ့စိတ္လို႔ ေရးထားတာ ေတြ႕လို႔ပါ။ ဘယ္လိုလုပ္ရင္ ေပ်ာက္ႏိုင္မလဲ။ အဲ့လိုျဖစ္တဲ့သူေတြေရာ ရွိပါသလား။ ကြၽန္ေတာ္တစ္ေယာက္တည္း ျဖစ္ေနတာလား။ မိန္းကေလးေျခေထာက္ေတြကို လိုက္ၾကည့္မိၿပီး တခါတေလ နမ္းခ်င္တာ၊ သူတို႔ဖိနပ္ေတြကို ကိုင္ခ်င္တာ၊ နမ္းခ်င္တာတို႔ ျဖစ္လာလို႔ပါ။ အဲဒီစိတ္ကို ဘယ္လိုေျဖေဖ်ာက္ရမလဲ ဆရာ။ တခါတေလ စိတ္ဓာတ္ေတြလည္း က်မိပါတယ္။ ႀကိဳးစားၿပီး ေျဖေဖ်ာက္တယ္၊ တျခားဟာေတြ ေလွ်ာက္လုပ္တယ္။ မရပါဘူး။ ကူညီေပးပါဦး။
NN(FB)
A. ဒီေမးခြန္းကို ခ်င့္ခ်ိန္စဥ္းစားၾကည့္ေတာ့ “ အစြဲအလန္းႀကီး ထပ္တလဲလဲျပဳမူေရာဂါ” ( Obsessive Compulsive Disorder)(OCD)လို႔ ယူဆမိပါတယ္။ ရွင္းျပပါမယ္။ OCD ေရာဂါရဲ႕ အဓိကလကၡဏာကေတာ့ အေတြးတစ္ခုခုက စိတ္ထဲမွာ အလိုအေလ်ာက္ ထပ္တလဲလဲ ျဖစ္ေပၚေနျခင္းပါ။ OCD အေတြးမွာ ေတြ႕ရွိရတဲ့ သေကၤတလကၡဏာေတြ ရွိပါတယ္။
(က) အေတြးေတြက ကာယကံရွင္ လိုလိုလားလား စတင္ေတြးေတာလို႔ ေပၚေပါက္လာတာ မဟုတ္ဘူး။ ေထာင့္တစ္ေနရာက ထိုးထြင္းေပၚထြက္လာတာမ်ဳိး ျဖစ္တယ္။
(ခ) ကာယကံရွင္က မေတြးခ်င္ေပမယ့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အေတြးစိတ္က ကာယကံရွင္ရဲ႕စိတ္၊ ကာယကံရွင္ရဲ႕ အေတြးဆိုတာ သိတယ္။
(ဂ) အဲလိုအလိုအေလ်ာက္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အေတြးကို ကာယကံရွင္က လက္မခံခ်င္ဘူး။ ေဖ်ာက္ဖ်က္ပစ္ဖုိ႔ ႀကိဳးစားတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေအာင္ျမင္မႈမရွိဘူး။ အေတြးေတြက ပင္လယ္ျပင္ဘက္ကလာတဲ့ ေရလႈိင္းေတြလိုပဲ။ ေရွ႕ကအေတြးေပ်ာက္သြားရင္ အလားတူအေတြးက ေနာက္ကထပ္ၿပီး လိုက္လာမယ္။
(ဃ) OCD အေတြးလႈိင္းေတြ ႐ိုက္ခတ္ခံရေတာ့ ကာယကံရွင္က စိတ္ဖိစီးမႈ ခံစားရမယ္။ စိတ္တင္းက်ပ္လာမယ္။ အေနရအထိုင္ရ ခက္လာမယ္။ တစ္ခုခုလုပ္လိုက္ရမွ အေတြးက ေခတၱေပ်ာက္သြားၿပီး စိတ္ေပါ့ပါးသြားသလို ရွိတယ္။
(င) ဒါေၾကာင့္ OCD အေတြးေပၚေပါက္လာတိုင္း စိတ္သက္သာမႈရရွိေအာင္ တစ္ခုခုလုပ္ေနတာက ထပ္တလဲလဲ ျဖစ္လာပါတယ္။
NN ခံစားေနရတဲ့ “ မိန္းကေလးေျခေထာက္ကို နမ္းခ်င္တာ၊ မိန္းကေလးဖိနပ္ကို ကိုင္ခ်င္နမ္းခ်င္တာ” က OCD လကၡဏာ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ OCD ေရာဂါမွာ ထပ္တလဲလဲ အလိုအေလ်ာက္ ေပၚေပါက္လာတဲ့ အေတြးအမ်ဳိးအစား (၄) မ်ဳိးရွိတယ္။
(၁) တစ္ခုခု အႏၲရာယ္ျဖစ္မွာေၾကာက္စိတ္ (Fear)။ ဥပမာ-လက္ေတြက မသန္႔ရွင္းဘူး၊ ညစ္ပတ္ေပက်ံေနတယ္။ ေရာဂါရေတာ့မယ္ဆိုတဲ့ အေတြးမ်ဳိး။ ဒါေၾကာင့္ မၾကာခဏ လက္ေဆးတဲ့အျပဳအမူ ျဖစ္ေပၚလာမယ္။
(၂) မေသခ်ာမေရရာစိတ္၊ မေ၀ခြဲႏိုင္စိတ္၊ လုပ္သင့္တာ မလုပ္မိခဲ့လို႔ အႏၲရာယ္ျဖစ္ေတာ့မယ္လို႔ ထင္ျမင္လာတဲ့ သံသယစိတ္ (Doubts)။ ဥပမာ- အိမ္တံခါးေသာ့ မခတ္မိဖူးလို႔ သံသယစိတ္၀င္လာတာမ်ဳိး။ ဒါေၾကာင့္ ေသာ့ခတ္ၿပီးေပမယ့္ စိတ္ထဲမွာ မေသခ်ာလို႔ အႀကိမ္ႀကိမ္ျပန္ၿပီး စစ္ေဆးရတာ ရွိမယ္။
(၃) စည္းကမ္းက်က်၊ အစီအစဥ္အတိုင္း တေသြမတိမ္း အေသးစိတ္လုပ္ျခင္း (Need For Oderliness)က တတိယအမ်ဳိးအစား OCD ပါ။ ဒါေၾကာင့္ ကာယကံရွင္ ဘာပဲလုပ္လုပ္ အလြန္ေႏွးေကြးမယ္။ အလုပ္မတြင္က်ယ္ေတာ့ဘူး။
(၄) စတုတၳ OCD လကၡဏာအမ်ဳိးအစားကေတာ့ တစ္ခုခုကို လုိက္လိုက္ခ်င္တဲ့ စိတ္ဆႏၵေစ့ေဆာ္မႈ A ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ-ဘာအေၾကာင္းမွမရွိဘဲ တစ္စံုတစ္ေယာက္ကို ႐ိုက္ခ်င္စိတ္၊ ဒါမွမဟုတ္ ဘုရားတရား ရဟန္းသူေတာ္စင္ကို ျပစ္မွားေျပာဆိုခ်င္တဲ့ ေစ့ေဆာ္မႈ၊ ဒါမွမဟုတ္ NN ခံစားေနရသလို လိင္သေဘာပါတဲ့ အျပဳအမူကို လုပ္ခ်င္စိတ္ စတာတို႔ပါ။
OCD ေရာဂါက တစ္သက္တာအတြင္း လူတစ္ရာမွာ ၂ ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္ပြားတယ္။ လိင္ကိစၥေစ့ေဆာ္မႈ လကၡဏာကို OCD ေရာဂါရွိသူ ၂၆ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔မွာ ေတြ႕ရွိရတယ္။ NN ရဲ႕ ေ၀ဒနာက လိင္ေသြဖည္ေရာဂါတစ္မ်ဳိးျဖစ္တဲ့ “ သက္မဲ့ပစၥည္းခ်စ္ေရာဂါ” (Fetishism)နဲ႔ မွားႏိုင္တယ္။ အဲဒီေရာဂါမွာ မိန္းမသံုးပစၥည္း (အတြင္းခံေဘာင္းဘီ၊ ဘရာစီယာ၊ ဖိနပ္) တစ္ခုခုက ကာယကံရွင္ကို လိင္ဆႏၵတက္ၾကြေစတယ္။ အဲဒီလိုပစၥည္းကို အသံုးျပဳၿပီး ကာယကံရွင္က မိမိဘာသာ လိင္စိတ္ေျဖေဖ်ာက္တတ္ပါတယ္။ မိန္းမဖိနပ္နမ္းခ်င္စိတ္ကို NN က လက္မခံဘူး။ လိင္ဆႏၵေျဖေဖ်ာက္ခ်င္တဲ့ စိတ္ဆႏၵနဲ႔ နမ္းခ်င္တာမဟုတ္ဘူး။ ဒီေတာ့ လိင္ေသြဖည္ေရာဂါေတာ့ ဟုတ္မယ္မထင္ပါဘူး။
OCD လကၡဏာက တျခားစိတ္ေရာဂါေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္တယ္။ ဥပမာ-စိတ္က်ေရာဂါ၊ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါေတြမွာ OCD လကၡဏာ ပူးတြဲျဖစ္ပြားတာ ေတြ႕ရမယ္။ ဥပမာ-စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါမွာ လူနာရဲ႕စိတ္ကို ျပင္ပတန္ခိုးရွင္ ဒါမွမဟုတ္ စြမ္းအင္တစ္ခုခုက လႊမ္းမိုးႀကိဳးကိုင္ထားတယ္လို႔ ခံစားရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူနာက မေတြးေပမယ့္ ေစ့ေဆာမႈတစ္ခုခု ခံစားရတယ္။ တစ္စံုတစ္ေယာက္ကို ထ႐ိုက္လုိတဲ့ ေစ့ေဆာ္မႈ၊ လမ္းမွာေတြ႕တဲ့ မိန္းကေလးကို ဗလကၠာရျပဳခ်င္တဲ့စိတ္ စတာေတြကို စြမ္းအင္ (Impulse) လို႔ေခၚတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီလို ေစ့ေဆာ္မႈကို လူနာက လက္ခံတယ္။ ေဖ်ာက္ဖ်က္ပစ္ဖို႔ မႀကိဳးစားဘူး။ NN စိတ္ဓာတ္က်လာတာက OCD ေရာဂါရဲ႕ဒဏ္ေၾကာင့္ ျဖစ္မယ္။ စိတ္က်ေရာဂါေၾကာင့္ OCD လကၡဏာရွိတာ ဟုတ္မယ္မထင္ဘူး။ ဒါေပမဲ့ ဘယ္ေရာဂါက ေရွးဦးျဖစ္ပြားတာျဖစ္ျဖစ္ စိတ္က်ေရာဂါ လကၡဏာေတြ ပိုမိုမ်ားျပားလာရင္ ပူးတြဲကုသဖို႔ေတာ့ လိုလိမ့္မယ္။
ဒီေတာ့ NN ဘာလုပ္သင့္သလဲ။ ပထမဆံုး လုပ္သင့္တာက ဆရာ၀န္နဲ႔ စစ္ေဆးရမယ္။ OCD ေရာဂါက ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါ တစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားႏုိင္တယ္။ ဥပမာ-အဆစ္ေရာင္ဖ်ားနာ (Rheumatic Fever)ေၾကာင့္ ဦးေႏွာက္ထိခိုက္ရင္ အေၾကာဆြဲေရာဂါတစ္မ်ဳိး (Sydenham’s Chorea) ျဖစ္ပြားတတ္တယ္။ အဲဒီေရာဂါမွာ OCD လကၡဏာ ေတြ႕ရွိရတယ္။
ဆရာ၀န္နဲ႔ စမ္းသပ္ကုသခံဖို႔ လိုတဲ့အေၾကာင္းရင္း တစ္ခုရွိေသးတယ္။ စိတ္ေရာဂါကုသေဆးေသာက္ဖို႔ လိုလို႔ပါ။ OCD ေရာဂါကို ကုသရင္ စိတ္က်ေရာဂါကုသေဆးနဲ႔ စိတ္ကုထံုး ပူးတြဲကုသေပးရတယ္။ Serotonin အာနိသင္မ်ားတဲ့ စိတ္က်ေရာဂါ ကုသေဆး (ဥပမာ-SSRI အႏႊယ္၀င္၊ Fluoxetine၊ Sertraline,Fluvoxamine ေဆးမ်ဳိးနဲ႔ Clomipramine ေဆး)ကို အသံုးျပဳတယ္။ ေဆးေၾကာင့္ OCD ေရာဂါလကၡဏာ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္း သက္သာေပ်ာက္ကင္းတာ ေတြ႕ရွိရတယ္။
စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္နဲ႔ ကုသဖို႔ လိုသလားလို႔ NN သိခ်င္လိမ့္မယ္။ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံမွာေတာ့ OCD ေရာဂါကို စိတ္က်န္းမာေရးဌာနမွာ ပမာဏ ကုသခံပါတယ္။ OCD နဲ႔ ပူးတြဲျဖစ္ပြားတဲ့ တျခားစိတ္ေရာဂါရွိ၊ မရွိကိုပါ စစ္ေဆးစမ္းသပ္ခြင့္ရမယ္။ OCD ေရာဂါရွိရင္ ၆၇ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ စိတ္က်ေရာဂါရွိတယ္။ ၂၅ ရာခုိင္ႏႈန္းက လူေၾကာက္လူေရွာင္ေရာဂါ (Social Phobia) ရွိတတ္တယ္။ စိတ္ကုထံုးနဲ႔ ကုသဖို႔အတြက္ စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္ ဒါမွမဟုတ္ စိတ္ပညာရွင္ရဲ႕ ၫႊန္ၾကားျပသမႈလည္း လိုအပ္ပါတယ္။ OCD ေရာဂါမွာ အသံုးျပဳတဲ့ စိတ္ကုထံုးကုနည္း တခ်ဳိ႕ကို ေျပာျပမယ္။
(က) Exposure and Response Prevention- OCD စိတ္ပြားမ်ားလာေအာင္လုပ္-ထပ္တလဲလဲ အျပဳအမူကို ထိန္းခ်ဳပ္ထား” ဆိုတဲ့ ကုထံုးရွိတယ္။ လက္ေတြ ညစ္ေပေနတယ္ထင္လို႔ မၾကာခဏ လက္ေဆးတဲ့ OCD ေရာဂါအတြက္ အသံုးျပဳတာမ်ားတယ္။ လက္ကို ပိုမိုညစ္ပတ္ေပက်ံလာေအာင္ မသန္႔ရွင္းတဲ့ အ၀တ္နဲ႔ ပြတ္တိုက္ေပးၿပီး လက္မေဆးဘဲ တင္းခံေနရတဲ့နည္း ျဖစ္ပါတယ္။ NN ခံစားေနရတဲ့ OCD လကၡဏာဆိုရင္ ဘာလုပ္ႏိုင္သလဲ။ NN ရဲ႕ ေ၀ဒနာမွာ ထပ္တလဲလဲျပဳလုပ္တဲ့ အျပဳအမူေတြေတာ့ မရွိဘူး။ အဲလိုဆိုေတာ့ ဘယ္လိုေလ့က်င့္မလဲ။ မိန္းကေလးဖိနပ္ကို စိုက္ၾကည့္ေန၊ နမ္းခ်င္တဲ့ ေစ့ေဆာ္မႈေတြ ေပၚလာလိမ့္မယ္။ ေရွာင္မေျပးနဲ႔။ စိတ္တင္းက်ပ္လာလိမ့္မယ္။ တျခားလႊဲၿပီး ဘာမွမလုပ္နဲ႔။ ဖိနပ္ကိုစိုက္ၾကည့္ၿပီး တစ္နာရီေက်ာ္- ၂ နာရီၾကာတဲ့အထိ ေလ့က်င့္ရမယ္။ ၾကာလာရင္ ဘာျဖစ္လာမလဲ။ တင္းက်ပ္ေနတဲ့စိတ္ေတြ ေလ်ာ့က် သြားလိမ့္မယ္။ ဖိနပ္ကိုနမ္းခ်င္တဲ့ ေစ့ေဆာ္မႈ သက္သာလာလိမ့္မယ္။ ေလ့က်င့္ဖန္မ်ားရင္ ဖိနပ္ကိုနမ္းခ်င္တဲ့ စိတ္ေလ်ာ့နည္းလာႏိုင္ပါတယ္။ နည္းစနစ္မွန္ေအာင္ ပညာရွင္က ၾကပ္မတ္ေပးဖို႔ေတာ့ လိုလိမ့္မယ္။
(ခ) OCD အေတြး(Obessions)သာရွိၿပီး ထပ္တလဲလဲျပဳမူျခင္း (Compulsion) မရွိတဲ့ OCD ေရာဂါအတြက္ ကုသနည္းတစ္မ်ဳိးကို အေတြးရပ္ပစ္ေလ့က်င့္ခန္း (Thought Stopping)လို႔ေခၚတယ္။ အဲဒီနည္းက ဒီလိုပါ။ OCD အေတြးတစ္ခု ဒါမွမဟုတ္ စိတ္ဆႏၵေစ့ေဆာ္မႈ(ဖိနပ္ကိုနမ္းခ်င္စိတ္)ေပၚလာရင္ “ ရပ္လိုက္” လို႔ ပါးစပ္က ေအာ္ေျပာရမယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ လက္ေကာက္၀တ္မွာ ၀တ္ထားတဲ့ ရာဘာကြင္းကို ဆြဲဆန္႔ၿပီး ဖ်တ္ခနဲ႐ိုက္လိုက္ရတယ္။ အသားနာက်င္တာေၾကာင့္ OCD အေတြး ေခတၱေပ်ာက္ကြယ္သြားလိမ့္မယ္။ အက်င့္ရလာရင္ ရာဘာကြင္းမသံုးေတာ့ဘဲ OCD အေတြးေပၚလာတိုင္း ရပ္လိုက္လို႔ တိုးတိုးေလး ေျပာလိုက္တာနဲ႔ အေတြးရပ္သြားလိမ့္မယ္။ ပိုၿပီး က်င့္သားရလာရင္ ပါးစပ္က မေျပာဘဲ စိတ္ထဲမွာ ရပ္လိုက္လို႔ အမိန္႔ေပးလိုက္႐ံုနဲ႔ OCD အေတြးရပ္သြားတာ ေတြ႕ရမယ္။ ဒီလိုနည္းနဲ႔ OCD အေတြး ဒါမွမဟုတ္ စိတ္ဆႏၵေစ့ေဆာ္မႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္တယ္။ နည္းလမ္းမွန္ရမယ္။ ဇြဲရွိရွိနဲ႔ ေလ့က်င့္ဖို႔ေတာ့ လိုအပ္ပါတယ္။
(မွတ္ခ်က္။ တစ္ေယာက္တည္းထိုင္ၿပီး မိန္းမဖိနပ္ကို စိုက္ၾကည့္ေနရင္၊ ဒါမွမဟုတ္ တစ္ေယာက္တည္း “ ရပ္လိုက္” ၊ “ ရပ္လိုက္” လို႔ အႀကိမ္ႀကိမ္ ေအာ္ဟစ္ေနရင္ အိမ္သားေတြက စိတ္ေဖာက္ျပန္သြားၿပီလို႔ အထင္မလြဲမိေအာင္ ႀကိဳတင္ေဆြးေႏြးထားေပါ့)
(ဂ) သတိပဌာန္နဲ႔ တရားထိုင္နည္းနဲ႔ OCD စိတ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္တာလည္း ရွိပါတယ္။ တစ္စံုတစ္ခုကိုသာ အာ႐ံုစိုက္ၿပီး တရားထိုင္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ OCD အေတြးေတြက အေႏွာင့္အယွက္ေပးလိမ့္မယ္။ အဲဒါကို ရွိတယ္လို႔ သိလိုက္။
