—–၊ ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး) ၊—–
စာေရးသူရဲ႕မိတ္ေဆြ ဂြၽန္ရဲ႕ဇနီးေမရီက စကားစပ္မိလို႔ ေမးျမန္းတယ္။
“ ဂြၽန္က အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာတဲ့အက်င့္ ရွိပါတယ္။ ကြၽန္မ အိပ္ေရးပ်က္ရတဲ့ ညေတြက မနည္းေတာ့ပါဘူး။ အဲဒါ စိတ္ေရာဂါလား”
“ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာျခင္း (Sleep Talking) ကို Somniloquy လို႔လည္းေခၚတယ္။ သာမန္လူေတြထဲမွာလည္း တခါတရံ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အသက္ ၃ ႏွစ္မွ ၁၀ ႏွစ္အတြင္း ကေလးသူငယ္ေတြထဲမွာ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက တခါတရံ အိပ္ေနရင္း စကားေျပာတတ္ပါတယ္။ အသက္အရြယ္ ေရာက္သူေတြထဲမွာေတာ့ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိပါတယ္။ စစ္ေဆးကုသဖို႔ လို၊ မလိုဆိုတာကေတာ့ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာျခင္း ဆိုးရြားမႈနဲ႔ ျဖစ္ပြားရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္”
“ ရွင္းျပပါ”
“ ငယ္တုန္းက အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာတဲ့အက်င့္ မရွိဘဲ အသက္ ၂၅ ႏွစ္ေက်ာ္မွ စတင္ျဖစ္ပြားလာရင္ ကုသဖို႔လိုတဲ့ အေၾကာင္းရင္းတစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာတာ ဆိုးရြားမႈ ရွိ၊ မရွိ ခန္႔မွန္းႏိုင္တဲ့ အဆင့္ ၃ ဆင့္ သတ္မွတ္ထားတယ္။ တစ္လမွာ တစ္ႀကိမ္ေလာက္သာ ျဖစ္ပြားၿပီး ေဘးက အိပ္ေနတဲ့လူကို အေႏွာင့္အယွက္မေပးရင္ မျပင္းထန္တဲ့အဆင့္လို႔ သတ္မွတ္တယ္။ ရက္သတၱပတ္တစ္ပတ္မွာ တစ္ႀကိမ္ျဖစ္ေပၚေပမယ့္ ေဘးကလူကို အေႏွာင့္အယွက္မေပးရင္ အေတာ္အတန္ ျပင္းထန္တဲ့အဆင့္လို႔ ယူဆတယ္။ ညစဥ္ညတိုင္း အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာတဲ့အက်င့္ရွိၿပီး ေဘးကလူကို အေႏွာင့္အယွက္ျဖစ္ေစရင္ ဆိုးရြားတဲ့အဆင့္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အသက္ ၃ ႏွစ္မွ ၁၀ ႏွစ္အတြင္း ကေလးေတြထဲမွာ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက ညတိုင္း အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာတတ္တာ ေတြ႕ရွိရတယ္”
ဂြၽန္က သူ႔ဘက္က ကာကြယ္ေပးတယ္။
“ ကြၽန္ေတာ္ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာတယ္ဆိုတာ တစ္ပတ္မွာ တစ္ခါေလာက္ပဲ ရွိမွာပါ”
“ စုိးရိမ္စရာ ရွိ၊ မရွိဆိုတာကေတာ့ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာျခင္းကို ျဖစ္ပြားေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္”
“ ဟုတ္ကဲ့ ေျပာျပပါ”
“ အိပ္စက္ျခင္းအဆင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိတာ ခင္ဗ်ားတို႔ သိတယ္မဟုတ္လား။ အိပ္မက္ျမင္မက္တဲ့ အိပ္စက္ျခင္းအဆင့္ (REM Sleep)နဲ႔ အိပ္မက္ျမင္မက္ျခင္း မရွိတဲ့ အိပ္စက္ျခင္းအဆင့္ (Non-REM Sleep) တို႔ ျဖစ္တယ္။ အိပ္မက္ျမင္မက္ျခင္းမရွိတဲ့ အိပ္စက္ျခင္းမွာ အနည္းငယ္ ေပါ့ေပါ့ေလး အိပ္ေပ်ာ္ျခင္း (Light Sleep)နဲ႔ ႏွစ္ႏွစ္ၿခိဳက္ၿခိဳက္ အိပ္ေပ်ာ္ျခင္းဆိုတာ ရွိပါတယ္။ အိပ္ေပ်ာ္ေနစဥ္ စကားေျပာျခင္းကို အဲဒီအိပ္စက္ျခင္းအဆင့္ အားလံုးမွာ ေတြ႕ရွိႏိုင္ပါတယ္”
“ ခြဲျခား သိရွိႏိုင္သလား”
“ အၾကမ္းအားျဖင့္ ေျပာရရင္ အိပ္ေပ်ာ္ေနစဥ္ စကားေျပာပံုေျပာနည္းကို ၾကည့္ၿပီး ခြဲျခားထားတာ ရွိတယ္။ အိပ္မက္ျမင္မက္တဲ့ အိပ္ေပ်ာ္ျခင္းအဆင့္ (ဒါမွမဟုတ္) မ်က္လံုးလႈပ္ရွားမႈျမန္အိပ္ေပ်ာ္ျခင္းအဆင့္ (Rapid Eye Movement (REM) Sleep)မွာ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း ေျပာတဲ့စကားက ရွည္တယ္။ ေဘးကလူ နားလည္လြယ္တယ္။ တစ္ေယာက္တည္း ေျပာေနသလို တျခားသူနဲ႔ အေျခအတင္ ေျပာေနသလို ၾကားရမယ္။ ႏွစ္ႏွစ္ၿခိဳက္ၿခိဳက္ အိပ္ေပ်ာ္တဲ့အဆင့္ (Deep Sleep)မွာ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း ေျပာတဲ့စကားက ဗလံုးဗေထြးရွိမယ္။ ေယာင္၀ါး၀ါး ေအာ္လိုက္တာ၊ ဆဲဆိုေရရြတ္လိုက္တာနဲ႔ “ မဟုတ္ဘူး” “ မသိဘူး” စတဲ့ ေအာ္ဟစ္ေျပာဆိုသံမ်ဳိးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာတာက စကၠန္႔အနည္းငယ္သာ ၾကာရွည္တတ္တယ္။ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာၿပီးရင္ ျပန္ၿပီးအိပ္ေပ်ာ္သြားတာ မ်ားတယ္။ ႏိုးလာရင္လည္း ကာယကံရွင္က မိမိအိပ္ေပ်ာ္ေနတုန္း စကားေျပာတယ္ဆိုတာ မသိဘူး။ ဘာေျပာတယ္ဆိုတာကိုလည္း မသိရွိ၊ မမွတ္မိပါဘူး”
ေမရီက ဂြၽန္ကို ၿပံဳးစိစိအမူအရာနဲ႔ ၾကည့္ၿပီး ေမးတယ္။
“ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာရင္ လွ်ဳိ႕၀ွက္ခ်က္ေတြ ပါလာတတ္လား”
“ အရက္မူးရင္ ကြၽဲခိုးေပၚဆိုသလိုလား၊ မဟုတ္ပါဘူး။ အသိစိတ္နဲ႔ လွ်ဳိ႕၀ွက္ထားခ်င္တဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကို အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း ဖြင့္ေျပာေနတယ္လို႔ မယူဆပါဘူး။ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း ေျပာတဲ့စကားကို အဓိပၸာယ္ေကာက္ၿပီး အေရးမယူသင့္ဘူး။ နမိတ္မဖတ္သင့္ဘူး”
ဂြၽန္က ၾကားျဖတ္ေျပာတယ္။
“ အိပ္ေနရင္း မိန္းမနာမည္ေခၚေနတာ ၾကားတယ္။ ဘယ္သူလဲလို႔ ေမရီက ေမးတတ္တယ္ဗ်ာ”
“ ဒီကိစၥေၾကာင့္ လင္မယားအဆင္မေျပ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ သတိထားၾကေပါ့။ ပိုၿပီး သတိထားရမွာက အိပ္ေနရင္း စကားေျပာတဲ့အက်င့္နဲ႔ ပူးတြဲျဖစ္ပြားတတ္တဲ့ ေရာဂါေတြပဲဗ်။ အဲဒီေရာဂါေတြ ရွိရင္ေတာ့ ကုသဖို႔လုိတယ္”
“ ရွင္းျပပါ”
“ (က) အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း အၾကမ္းဖက္ေရာဂါ (REM Sleep Behaviour Disorder) (RBD)။ ဒီေရာဂါက REM Sleep အဆင့္မွာ ျဖစ္ေပၚတာ။ အိပ္မက္ျမင္မက္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ကာယကံရွင္က အၾကမ္းဖက္တဲ့ လႈပ္ရွားမႈေတြ ျပဳလုပ္မယ္။ ႐ိုက္ႏွက္တဲ့ အျပဳအမူ၊ ကန္ေက်ာက္တဲ့ အျပဳအမူမ်ဳိးေတြပါ။ ကိုယ္တိုင္ဒဏ္ရာရမယ္။ ေဘးကလူလည္း မသက္သာဘူးေပါ့။
(ခ) အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း လမ္းေလွ်ာက္ေရာဂါ (So-mnambulism) (Sleep Walking)။ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း ေယာင္၀ါး၀ါး အိပ္ရာကထၿပီး လွည့္ပတ္သြားလာတာ၊ တစ္ခုခု လုပ္ေနတာပါ။ ဒီေရာဂါက ႏွစ္ႏွစ္ၿခိဳက္ၿခိဳက္ အိပ္ေပ်ာ္တဲ့အဆင့္မွာ ေတြ႕ရွိရမယ္။
(ဂ) အိပ္ေပ်ာ္ေနစဥ္ ထိတ္လန္႔ေၾကာက္ရြံ႕ေရာဂါ (Sleep Terrors)။ ဒီေရာဂါကလည္း ႏွစ္ႏွစ္ၿခိဳက္ၿခိဳက္ အိပ္ေပ်ာ္ျခင္းအဆင့္ (Deep Sleep)မွာ ေတြ႕ရတယ္။ အိပ္မက္ဆိုးမက္လို႔ ေၾကာက္တာ (Nightmares)မဟုတ္ဘူး။ အလန္႔တၾကားထေအာ္ၿပီး အိပ္ရာက ထထိုင္တာမ်ဳိးပါ။
(ဃ) အိပ္ေပ်ာ္ေနစဥ္ အသက္႐ွဴရပ္ေရာဂါ (Ob-structive Sleep Apnoea)။ ဒီေရာဂါမွာ အိပ္ေနရင္း ေဟာက္တတ္တာနဲ႔အတူ စကားေျပာတာလည္း ရွိမယ္။
(င) အိပ္ေပ်ာ္ေနစဥ္ အတက္ေရာဂါ (Nocturnal Seizures)။ ဒီေရာဂါရွိရင္ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာမယ္။ ေနာက္ၿပီး ေျခလက္တုန္ခါၿပီး တက္သလိုျဖစ္တာ။ အိပ္ရာထဲ ဆီးသြားတာကိုလည္း ေတြ႕ရွိႏိုင္တယ္။
(စ) စိတ္ေရာဂါအမ်ဳိးမ်ဳိး (Psychiatric Disorders) စိတ္ေရာဂါေၾကာင့္ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာတဲ့ လကၡဏာျဖစ္ေပၚႏိုင္တယ္။ ဥပမာ-စိတ္ဖိစီးမႈေရာဂါ၊ စိတ္က်ေရာဂါ၊ အရက္စြဲေရာဂါ၊ စိတၱဇေရာဂါ စသျဖင့္ေပါ့”
ဂြၽန္က ၾကားျဖတ္အေျဖေပးတယ္။
“ ခင္ဗ်ားေျပာခဲ့တဲ့ ေရာဂါေတြ ကြၽန္ေတာ့္မွာ မရွိဘူးလို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္”
ေမရီကလည္း ေထာက္ခံေျပာၾကားတယ္။
“ ဒီလိုဆိုရင္ Sleep Hygiene ဂ႐ုစိုက္ၾကည့္ေပါ့။ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာတာက လူက အိပ္ေပ်ာ္ေနေပမယ့္ ဦးေႏွာက္အဂၤါပိုင္းတခ်ဳိ႕မွာ လႈံ႔ေဆာ္မႈျဖစ္ေပၚေနလို႔ပါ။ ဒီေတာ့ အိပ္ရာမ၀င္ခင္ ေဆးလိပ္ေသာက္တာ၊ ေကာ္ဖီေသာက္တာ၊ ကြန္ပ်ဴတာ၊ မိုဘိုင္းဖုန္း၊ တက္ဗလက္ စတဲ့ နည္းပညာကိရိယာေတြနဲ႔ အလုပ္႐ႈပ္ေနတာေတြကို ေရွာင္ၾကည့္ပါ”
ေမရီက အႀကံဥာဏ္ေပးတယ္။
“ ဂြၽန္စကားေျပာတာ ၾကားတာနဲ႔ သူ႔ကို လႈပ္ႏႈိးလိုက္ရင္ မေကာင္းဘူးလား”
“ စကားေျပာတာ ရပ္သြားၿပီးမွ လႈပ္ႏႈိးလိုက္ရင္ ကုသမႈက ထိေရာက္မွာ မဟုတ္ဘူး။ အိပ္ေနရင္း စကားေျပာတာ စလိုက္တာနဲ႔ လႈပ္ႏႈိးႏိုင္ရင္ေတာ့ အက်ဳိးရွိႏိုင္ပါတယ္”
ေမရီက ေစာဒကတက္တယ္။
“ ဒီလိုဆိုေတာ့ ကြၽန္မက မအိပ္ဘဲ ထိုင္ၿပီးေစာင့္ၾကည့္ေနရမွာေပါ့”
“ တီထြင္ထားတဲ့ စက္တစ္ခုရွိတယ္။ အဲဒီစက္က အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာသူ စကားေျပာသံ ထြက္လာတာနဲ႔ တၿပိဳင္တည္း အခံရခက္တဲ့ အသံတစ္မ်ဳိးကို ၅ စကၠန္႔ၾကာေအာင္ ထုတ္လႊင့္ေပးတယ္။ အခ်ိန္ကိုက္ျဖစ္ဖို႔ေတာ့ လိုပါတယ္။ အဲလို ေလ့က်င့္ေပးရင္ အိပ္ေပ်ာ္ေနရင္း စကားေျပာတဲ့အက်င့္ ေပ်ာက္ကင္းသြားတာ ေတြ႕ရွိရတယ္။ အဲဒီကုထံုးကို Automated Auditory Signal Treatment လို႔ေခၚပါတယ္။
