Healthy Life Ad
Health Tips

“ေတြ႕ကရာစားေရာဂါ”

ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး)

ဘြဲ႕လြန္ဆရာ၀န္မ်ား “က်ဴတိုရီယယ္”ပညာေပးေဆြးေႏြးပြဲအတြက္ မွတ္စုေရးေနပါတယ္။ အေၾကာင္းအရာကေတာ့ “ပိုင္ကာေရာဂါ” (PICA) ပါ။

နိဒါန္း

အနက္ေရာင္နဲ႔ အျဖဴေရာင္ၾကား က်ီးကန္းလို ငွက္တစ္မ်ဳိးရွိပါတယ္။ မက္ပိုင္းငွက္ (MAGPIE) လို႔ေခၚတယ္။ လက္တင္ဘာသာမွာေတာ့ အဲဒီငွက္ကို “ပိုင္ကာ”(PICA)လို႔ ေခၚပါတယ္။ ေတြ႕ကရာစားတတ္တဲ့ငွက္လို႔ အဓိပၸာယ္ရရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အစားအစာမဟုတ္တဲ့ အရာေတြကို စားသံုးတဲ့ အျပဳအမူရွိရင္ “ပိုင္ကာေရာဂါ”လို႔ ေခၚပါတယ္။ “ေတြ႕ကရာစားေရာဂါ”လို႔ ဆိုပါေတာ့။ “ေတြ႕ကရာစားေရာဂါ”ရွိရင္ စားေသာက္ေလ့ရွိတဲ့ ပစၥည္းေလးမ်ဳိးရွိတယ္။ (၁) ေျမႀကီးနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ ပစၥည္းမ်ား (အုတ္ခဲစ၊ ရႊံ႕ေစး၊ ေျမျဖဴခဲ၊ ေျမအိုးအပိုင္းအစ)၊ (၂) မခ်က္ျပဳတ္ရေသးတဲ့ ဆန္ေစ့၊ ဂ်ဳံစပါး၊ (၃) ေရခဲတံုးနဲ႔ (၄) တျခားလက္လွမ္းမွီရာ ပစၥည္းမ်ား (ဆံပင္၊ အ၀တ္စ၊ စကၠဴ)တို႔ ျဖစ္တယ္။

ေတြ႕ကရာစားအျပဳအမူေတြ ရွိရတဲ့ အေျခအေနအမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိတယ္။ (က) အသက္ ၁ ႏွစ္ခြဲမွ ၂ ႏွစ္အရြယ္ကေလးမ်ား- ဒါက သဘာ၀ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ မွတ္တိုင္ပါ။ ကေလးတိုင္းလိုလိုမွာ ေတြ႕ရွိရမယ္။ (ခ) ကိုယ္၀န္ေဆာင္ အမ်ဳိးသမီးမ်ား-ခ်စ္ျခင္းေတာင္းတယ္လို႔လည္း ေခၚဆိုတယ္။ တခ်ဳိ႕က အစားအစာတစ္မ်ဳိးကို ပိုမိုစြဲလမ္းတာ ရွိတယ္။ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ မီးေသြးခဲတို႔၊ ဆပ္ျပာတို႔ စတဲ့ အစားအစာမဟုတ္တဲ့ ပစၥည္းေတြကို စားသံုးျခင္းရွိတယ္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္အမ်ဳိးသမီးေတြထဲမွာ ပ်မ္းမွ် ၂၈ ရာခိုင္ႏႈန္းက “ေတြ႕ကရာစားအျပဳအမူ”ရွိပါတယ္။ အာဖရိကတိုက္ႏိုင္ငံေတြမွာ ပိုမိုေတြ႕ရွိရတယ္။ ႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈကို လိုက္နာက်င့္သံုးသူ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးသူနဲ႔ ပညာအဆင့္နိမ့္က်သူ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ပိုမိုေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ ပိုမိုလိုအပ္လာတဲ့ သတၱဳဓာတ္ (ဥပမာ-ကယ္လ္ဆီယမ္ဓာတ္၊ သံဓာတ္၊ သြပ္ဓာတ္) ခ်ဳိ႕တဲ့လို႔၊ အဲဒီလိုသတၱဳဓာတ္ ပါရွိႏိုင္တဲ့ ပစၥည္းေတြကို ေရြးခ်ယ္စားခ်င္တာလို႔ ဆိုပါတယ္။ (ဂ) ကေလးသူငယ္ စိတ္ေရာဂါမ်ား-ေအာ္တစ္ဇင္ေရာဂါ (Autism)ရွိတဲ့ ကေလးသူငယ္မ်ားထဲမွာ ၂၃ ရာခိုင္ႏႈန္းက ေတြ႕ကရာစားေရာဂါ ရွိတယ္။

ဥာဏ္ထိုင္းတဲ့ကေလး (Intellectual Diasbility)ေတြထဲမွာ ၁၈ ရာခိုင္ႏႈန္းက ေတြ႕ကရာစားေရာဂါ ရွိပါတယ္။ ေအာ္တစ္ဇင္ေရာဂါမွာ အလင္းေရာင္ကို စူးစိုက္ၾကည့္ေနတတ္တဲ့ အျပဳအမူ၊ ကိုယ္လံုးကို အႀကိမ္ႀကိမ္ ပတ္ခ်ာလွည့္တတ္တဲ့ အျပဳအမူလကၡဏာ ရွိပါတယ္။ အာ႐ံုခံစားမႈတစ္ခုခုကို စြဲလမ္းလို႔ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အျပဳအမူလို႔ ယူဆတယ္။ အလားတူပဲ ေတြ႕ကရာပစၥည္းကို ေကာက္ၿပီး၀ါးစားရတဲ့ ထိေတြ႕မႈအရသာကို စြဲလမ္းလို႔ ေအာ္တစ္ဇင္ကေလးေတြမွာ ေတြ႕ကရာစားေရာဂါ ျဖစ္ပြားတာလို႔ ဆိုပါတယ္။ ဥာဏ္ထိုင္းေရာဂါရွိတဲ့ ကေလးေတြက စားလို႔ရတဲ့ အစားအစာနဲ႔ အစားအစာမဟုတ္တဲ့ ပစၥည္းကို ခြဲျခားသိရွိႏိုင္မႈ ခ်ဳိ႕ယြင္းလို႔ ေတြ႕ကရာပစၥည္းကို တဇြတ္ထိုးေကာက္ၿပီး စားတာျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ကေလးေတြကေတာ့ သတၱဳဓာတ္ခ်ဳိ႕တဲ့ေနလို႔၊ သတၱဳဓာတ္ပါရွိႏိုင္တဲ့ ပစၥည္းကို ေတာင့္တလာတာလို႔ ယူဆတယ္။ (ဃ) စိတ္ေရာဂါအမ်ဳိးမ်ဳိး-အရြယ္ေရာက္သူေတြထဲမွာ အစြဲအလန္းႀကီး ထပ္တလဲလဲ ျပဳမူေရာဂါ (Obsessive Compulsive Disorder) (OCD) နဲ႔ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ား စိတၱဇေရာဂါ (Schizophre-nia) ေတြမွာ ေတြ႕ကရာစားေရာဂါလကၡဏာ ေတြ႕ရွိႏိုင္တယ္။

“ေတြ႕ကရာစားေရာဂါ”ရွိရင္ စားေသာက္ေလ့ရွိတဲ့ ပစၥည္းေလးမ်ဳိးရွိတယ္။ (၁) ေျမႀကီးနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ ပစၥည္းမ်ား (အုတ္ခဲစ၊ ရႊံ႕ေစး၊ ေျမျဖဴခဲ၊ ေျမအိုးအပိုင္းအစ)၊ (၂) မခ်က္ျပဳတ္ရေသးတဲ့ ဆန္ေစ့၊ ဂ်ဳံစပါး၊ (၃)ေရခဲတံုးနဲ႔ (၄) တျခားလက္လွမ္းမွီရာပစၥည္းမ်ား (ဆံပင္၊ အ၀တ္စ၊ စကၠဴ) တို႔ျဖစ္တယ္။

OCD ေရာဂါမွာ လူနာလက္မခံခ်င္ေပမယ့္ အလိုအေလ်ာက္ အသိစိတ္ထဲ ၀င္ေရာက္လာတဲ့ စိတ္ျဖစ္စဥ္ရွိတယ္။ ဥပမာ-အေတြးစိတ္ကူး သို႔မဟုတ္ တစ္ခုခုကို ေၾကာက္စိတ္ သို႔မဟုတ္ ေစ့ေဆာ္မႈစိတ္ ဆႏၵေဇာ သို႔မဟုတ္ သံသယစိတ္ စသျဖင့္ပါ။ ေတြ႕ကရာစားေရာဂါမွာေတာ့ အစားအစာမဟုတ္တဲ့ ပစၥည္းကို စားသံုးခ်င္စိတ္ျဖစ္မယ္။ အဲဒီလိုစိတ္ျဖစ္စဥ္ကို ကာယကံရွင္လူနာက လက္မခံဘူး။ ဒီလိုအေတြးမ်ဳိး စိတ္ဆႏၵမ်ဳိး မရွိသင့္ဘူးဆိုတာ သိတယ္။ ေတြ႕ကရာစားေရာဂါရွင္က သူစားခ်င္ေနတဲ့ ေျမႀကီး၊ အုတ္ခဲ စတဲ့ အရာေတြကို မစားသင့္ဘူးဆိုတာ သိတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီလို အလိုအေလ်ာက္ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ စိတ္ဆႏၵကို ေဖ်ာက္ဖ်က္ပစ္လို႔မရဘူး။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္ထဲမွာ တင္းက်ပ္တဲ့ ဖိစီးမႈကို ခံစားရတယ္။ စိတ္ဆႏၵအတိုင္း လုပ္လိုက္ရမွ စိတ္ေျပေပ်ာက္သက္သာသြားတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ OCD ေရာဂါေၾကာင့္ ေတြ႕ကရာစားတဲ့ အေလ့အထ ျဖစ္ေပၚလာတာပါ”

ေတြ႕ကရာစားေရာဂါရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးမ်ား

ဘာအေၾကာင္းေၾကာင့္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေတြ႕ကရာစားေရာဂါ (PICA) အျပဳအမူရွိရင္ ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါမ်ား ထပ္ဆင့္ျဖစ္ပြားႏိုင္တယ္။

(က) အာဟာရခ်ဳိ႕တဲ့ျခင္း-ေတြ႕ကရာစားတဲ့ ၀တၳဳပစၥည္းေတြေၾကာင့္ ပံုမွန္အစားအစာကို အူထဲကစုပ္ယူႏိုင္မႈ က်ဆင္းလာမယ္။ ဒါေၾကာင့္ အာဟာရခ်ဳိ႕တဲ့လာမယ္။ ေတြ႕ကရာစားေရာဂါရွိသူေတြထဲမွာ သံဓာတ္ခ်ဳိ႕ယြင္းတဲ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါ (Microcystic Anaemia) ျဖစ္တာမ်ားတယ္။

(ခ) အစာလမ္းေၾကာင္းေရာဂါမ်ား-သံတြယ္ျခင္း၊ အစာအိမ္ေရာင္ျခင္း၊ အစာလမ္းေၾကာင္းတြင္း ေသြးယိုစိမ့္ျခင္း၊ ၀မ္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ အူပိတ္ေရာဂါျဖစ္ျခင္း စတဲ့ေရာဂါေတြ ျဖစ္ပြာႏိုင္တယ္။

(ဂ) ခဲအဆိပ္တက္ျခင္း-ခဲဓာတ္မ်ားမ်ားပါရွိတဲ့ ေျမႀကီး၊ ရႊံ႕ေစးကိုစားရင္ ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ ေသြးထဲမွာ ခဲဓာတ္စုစည္းေနၿပီး ခဲအဆိပ္တက္ေရာဂါ ရရွိႏိုင္တယ္။ ဗိုက္နာျခင္း၊ ပ်ဳိ႕အန္ျခင္း၊ ၀မ္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ စိတ္တိုျခင္း၊ မွတ္ဥာဏ္ခ်ဳိ႕ယြင္းျခင္း၊ ေျခလက္ထံုက်ဥ္ျခင္း၊ အားအင္ကုန္ခမ္းခ်ိနဲ႔ျခင္း၊ ကေလးေတြမွာ ဖြံ႕ၿဖိဳးႀကီးထြားမႈ ေႏွးေကြးျခင္း စတဲ့လကၡဏာေတြ ေတြ႕ရွိရမယ္”

ေတြ႕ကရာစားေရာဂါလကၡဏာရွိတဲ့ စိတ္ေရာဂါလူနာေတြကို နမူနာအျဖစ္ ေဖာ္ျပပါမယ္။

ဥာဏ္ထိုင္းတဲ့ကေလး

အသက္ ၄ ႏွစ္သားအရြယ္ “အေတာ္အတန္ ဥာဏ္ထိုင္းေရာဂါ”ရွိတဲ့ ကေလးတစ္ေယာက္ ေဆး႐ံုေရာက္လာပါတယ္။ အစာစားဖို႔ ျငင္းဆန္ေနျခင္း၊ ၀မ္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ ဗိုက္ေဖာင္းပြလာျခင္း၊ ေမာပန္းလြယ္ျခင္း စတဲ့ ေ၀ဒနာ ခံစားေနရလို႔ပါ။ ကေလးရဲ႕၀မ္းဗိုက္က ပူေဖာင္းေဖာင္းရွိၿပီး လက္နဲ႔ဖိႏွိပ္စမ္းသပ္ၾကည့္ရင္ နာက်င္ပါတယ္။ ေသြးအားနည္းေရာဂါ ရွိေနတာကိုလည္း ေတြ႕ရတယ္။ ေသြးထဲမွာ သံဓာတ္ပမာဏ အလြန္နည္းပါးေနတယ္။ ၀မ္းဗိုက္ကို ဓာတ္မွန္႐ိုက္ၾကည့္ေတာ့ အူမႀကီးတေလွ်ာက္မွာ အစိုင္အခဲလံုး ပံုရိပ္အမ်ားအျပား ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ကေလးက ေျမႀကီးခဲေတြကို မၾကာခဏ ေကာက္ယူစားသံုးတဲ့ အက်င့္ရွိေနတယ္လို႔ မိခင္ကေျပာတယ္။ (ၾသစေၾတးလ်မိသားစုဆရာ၀န္ဂ်ာနယ္ ၂၀၁၃)

အိမ္နံရံခြာစားတဲ့ မိန္းကေလး

အစြဲအလမ္းႀကီး ထပ္တလဲလဲျပဳမူေရာဂါ (OCD) ေၾကာင့္ျဖစ္ပြားတဲ့ ေတြ႕ကရာစားေရာဂါ လူနာတစ္ေယာက္အေၾကာင္းကို SAGE ေဆးပညာဂ်ာနယ္ (၂၀၀၈)မွာ ေဖာ္ျပထားတာရွိတယ္။ လူနာက အာဖရိကတိုက္ အီသီ႐ိုးပီးယားႏိုင္ငံ ေတာရြာတစ္ရြာမွာေနထိုင္တဲ့ ၁၇ ႏွစ္အရြယ္ မိန္းကေလးျဖစ္တယ္။ အာဖရိကတိုက္ႏိုင္ငံေတြမွာ ေတာရြာဓေလ့ထံုးစံအရ အိမ္နံရံကို ရႊံ႕ေစးနဲ႔ ေဆာက္လုပ္ေလ့ရွိပါတယ္။ လူနာအမ်ဳိးသမီးက အိမ္နံရံက ရႊံ႕ေစးေျခာက္ကို ခြာယူၿပီး ၀ါးစားတတ္တဲ့ အက်င့္ရွိလာပါတယ္။ သူ႔စိတ္ထဲမွာ နံရံကရႊံ႕ေစးကို ခြဲယူၿပီးစားတဲ့ အေတြးပံုရိပ္ေတြက သူမေတြးခ်င္ဘဲနဲ႔ အလိုအေလ်ာက္ ေပၚေပါက္လာတယ္။ အဲဒီစိတ္ဆႏၵေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးမႈခံစားရတယ္။ အခံရခက္တဲ့ ေသာကေ၀ဒနာ ခံစားရတယ္။ နံရံကရႊံ႕ေစးကို ခြာစားလိုက္ရမွ စိတ္တင္းက်ပ္ေနတာ ေျပေပ်ာက္သြားတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီလိုအက်င့္စြဲ ရရွိလာတာပါလို႔ လူနာမိန္းကေလးက ေျပာျပပါတယ္”

ဘာမဆိုစားလို႔ရတဲ့ တန္ခိုးရွင္

အသက္ ၁၉ ႏွစ္အရြယ္ အိႏၵိယအမ်ဳိးသား လူငယ္တစ္ေယာက္ကို သူ႔ဖခင္က စိတ္က်န္းမာေရးေဆး႐ံုကို ေခၚေဆာင္လာပါတယ္။ လူနာစိတ္က်န္းမာေရးခ်ဳိ႕တဲ့လာတာ တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ရွိပါၿပီ။ နားထဲမွာ စကားေျပာသံေတြ ၾကားေနရတယ္လို႔ လူနာကေျပာပါတယ္။ အေၾကာင္းမဲ့ တစ္ေယာက္တည္း ရယ္ေမာေနတာလည္း ေတြ႕ရတယ္။ သူငယ္ခ်င္းအေပါင္းအသင္းေတြနဲ႔လည္း ေပါင္းသင္းဆက္ဆံမႈ မရွိေတာ့ဘူး။ ညဘက္မွာ ညဥ့္နက္သန္းေခါင္အထိ မအိပ္ဘဲ တစ္ေယာက္တည္း စကားေျပာတတ္တယ္။ မိဘေတြက ႐ိုးရာကုထံုးနဲ႔ အိမ္ထဲမွာပဲ တိုးတိုးတိတ္တိတ္ေလး ကုသေပးေနတာပါ။ လူနာက အခုတေလာ ပိုမိုထူးျခားလာတယ္။ ပိုးဟပ္၊ ပင့္ကူ၊ တီေကာင္စတဲ့ သတၱ၀ါေလးေတြကို အရွင္၀ါးစားေနတာ ေတြ႕ရတယ္။ လူနာကိုေမးၾကည့္ေတာ့ “သူကလူစြမ္းေကာင္း၊ တန္ခိုးရွင္၊ ဘာမဆိုစားလို႔ရတယ္”လို႔ ေျပာပါတယ္။ ယံုမွားမႈလြန္ကဲစိတ္ (Delusion) ရွိေနတာျဖစ္တယ္။ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါ ခံစားေနရသူ၊ ေတြ႕ကရာစားေရာဂါ ရရွိႏိုင္တဲ့ ဥပမာတစ္ခုပါ။ (အိႏၵိယစိတ္က်န္းမာေရး ေဆးပညာဂ်ာနယ္၊ ၂၀၀၉)။

စာေရးသူတင္ျပတာ ၿပီးဆံုးေတာ့ ဘြဲ႕လြန္သင္တန္းသား ေဒါက္တာတြမ္က ေမးျမန္းတယ္။

“ဒီလိုဆိုေတာ့ ေတြ႕ကရာစားေရာဂါ (Delusion) က ေရာဂါမဟုတ္ဘူးေပါ့။ စိတ္ေရာဂါမ်ဳိးစံုမွာ ေတြ႕ရွိႏိုင္တဲ့ ေရာဂါလကၡဏာတစ္ခုလို႔ ဆိုရမွာလား” “မွန္ပါတယ္။ ေတြ႕ကရာစားအျပဳအမူရွိရင္ မူလအေၾကာင္းရင္းျဖစ္တဲ့ စိတ္ေရာဂါကို ရွာေဖြရမယ္။ ကုသမႈကေတာ့ မူလစိတ္ေရာဂါကို အဓိကထားကုသေပးရင္ ေတြ႕ကရာစားတဲ့အက်င့္ ေပ်ာက္ကင္းသြားမွာပါ” “ကိုယ္၀န္ေဆာင္အမ်ဳိးသမီးေတြကို . . .” “ကိုယ္၀န္ေဆာင္အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ေတြ႕ကရာစားခ်င္တဲ့စိတ္က ကိုယ္၀န္လရင့္လာတဲ့အခါ အလိုအေလ်ာက္ ေပ်ာက္ကင္းသြားပါတယ္။ အာဟာရခ်ဳိ႕တဲ့မႈမရွိေအာင္ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ဖို႔ေတာ့ လိုအပ္မွာပါ”

Most Popular

Healthy Life Ad
To Top