ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
Belching ေလတက္တာကို Burping, Ru-ctus, Eructation စသျဖင့္ေခၚတယ္။ အစာလမ္းေၾကာင္းထဲက ေလေတြအထက္တက္ၿပီး ပါးစပ္ကေန ထြက္လာတာျဖစ္တယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ အစာမ်ဳိျပြန္နဲ႔ အစာအိမ္ထဲက ေလေတြတက္-ထြက္လာတာပါ။ ေလတက္ရင္း အသံပါထြက္တယ္။ တခါတေလ အနံ႔အသက္လဲပါမယ္။ လူတိုင္း အဲလိုျဖစ္ၾကေပမဲ့ လူ႔ေရွ႕သူ႔ေရွ႕ ေလတက္တာကို မယဥ္ေက်းဘူးလို႔ ယူဆၾကတယ္။
ေလတက္ျခင္းရဲ႕ ဇီ၀ကမၼေဗဒ
လူတိုင္း အစာျဖစ္ျဖစ္ ေရျဖစ္ျဖစ္ ေသာက္စရာတခုခုျဖစ္ျဖစ္ မ်ဳိခ်ခ်ိန္မွာ ေလပိုပါမ်ဳိခ်တယ္။ မၾကာမတင္ ေလကိုထုတ္ျပစ္တယ္။ ပံုမွန္ဆိုရင္ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္နဲ႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ေတြပါေနတယ္။ Carbonated drinks ကာဗြန္ပါေနတဲ့ ေသာက္စရာမ်ိဳးေသာက္ရင္ ခ်က္ခ်င္းေလတက္မယ္။ ဥပမာ ဘီယာ၊ ရွိန္ပိန္၊ အခ်ဳိရည္။ ဒါမ်ိဳးထဲမွာေတာ့ Carbon dioxide ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ ပါေနတယ္။ Metformin နဲ႔ Byetta လို ဆီးခ်ဳိေဆးေတြကလဲ ေလပိုတက္ေစတယ္။ ေလတက္တာနဲ႔အတူ အစာမေၾကတာ၊ ပ်ဳိ႕ခ်င္တာ၊ ရင္ေခါင္းေနရာနာတာေတြပါ တြဲျဖစ္ေနရင္ အနာ၊ ဒါမွမဟုတ္ Hiatal hernia အစာမ်ဳိျပြန္အထက္ကြၽံတာ ျဖစ္မလား ေဆးစစ္ရမယ္။
ေလတက္ရင္အသံထြက္တာဟာ Upper esophageal sphincter အစာမ်ဳိျပြန္ အထက္ဖ်ားက အထိန္း၀ိုင္းတုန္ခါလို႔ ျဖစ္တယ္။ ကေလးငယ္ေလးေတြ ေလတက္တာ မဆန္းပါ။ ႏို႔စို႔ရင္း ေလပါမ်ဳိလို႔ ေလတက္မယ္။ မတက္ႏိုင္ရင္ အေနရခက္ၿပီး ငိုမယ္။ အန္မယ္။ ႏို႔တိုက္ၿပီးတိုင္း ေလထုတ္ရမယ္။ ကေလးကို ပခံုးေပၚမွာ အသာတင္၊ သူ႔ဗိုက္ကိုေပြ႕ၿပီး ကိုယ္ရဲ႕ရင္ဘတ္နဲ႔ ကပ္ထား၊ ေက်ာကေလးကို အသာပြတ္-ပုတ္ေပးရတယ္။ ေလထြက္ရင္ အေမကၿပံဳးလိမ့္မယ္။ အေမေလတက္လို႔ Excuse me! မေျပာရင္ ႐ိုင္းရာက်တယ္။ ေခြးေတြ၊ ေၾကာင္ေတြလဲ ေလတက္တာဘဲ။ အစာစားတာျမန္ရင္လဲ ေလတက္တယ္။ စားရင္း စကားမ်ားမ်ားေျပာရင္လဲတက္မယ္။ Chewing gum ၀ါးလို႔လဲတက္မယ္။ ေဖ်ာ္ရည္ကို ပိုက္နဲ႔စုပ္ေသာက္တာလဲ ေလပို၀င္ေစႏိုင္တယ္။
Acid reflux အက္စစ္ဓာတ္ အထက္ဆန္တာကေတာ့ Lower esophageal sphincter အစာမ်ဳိျပြန္ေအာက္ဖ်ားက အထိန္း၀ိုင္း သိပ္မေကာင္းလို႔ ျဖစ္တယ္။ သူေကာင္းေနမွ အစာအိမ္ထဲ ေရာက္သြားၿပီျဖစ္တဲ့ အစားအစာနဲ႔ ေရ-အရည္ေတြကိုေရာ၊ အစာေၾကခ်က္ဖို႔ ထြက္လာတဲ့ အက္စစ္ဓာတ္ေတြကို အစာအိမ္
“လူတိုင္းအစာျဖစ္ျဖစ္ ေရျဖစ္ျဖစ္ ေသာက္စရာတစ္ခုခုျဖစ္ျဖစ္ မ်ဳိခ်ခ်ိန္မွာ ေလပိုပါမ်ဳိခ်တယ္။ မၾကာမတင္ ေလကိုထုတ္ျပစ္တယ္။ ပံုမွန္ဆိုရင္ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္နဲ႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ေတြပါေနတယ္။ Carbonated drinks ကာဗြန္ပါေနတဲ့ ေသာက္စရာမ်ိဳးေသာက္ရင္ ခ်က္ခ်င္းေလတက္မယ္” . . .
ကေန အထက္တက္မလာေစေအာင္ ထိန္းေပးႏိုင္တယ္။ ဒီလိုျဖစ္သူေတြမွာ ရင္ဘတ္႐ိုးေအာက္မွာ ပူေလာင္ေနတာမ်ဳိးခံစားရမယ္။ ဗိုက္လဲေအာင့္မယ္။ ပ်ဳိ႕ခ်င္မယ္။ ေလတက္တာ သိပ္မ်ားလိမ့္မယ္။
အလြန္အကြ်ံေလတက္ရင္ Acid Reflux (GERD), Barretts Esophagus, Colitis, Colon/Bowel Disorders, Crohn’s Disease နဲ႔ Diverticulitis/Diverticulosis ေရာဂါေတြကို စစ္ေဆးရမယ္။ ERDဆိုတဲ့ အစာေခ်အရည္အထက္ဆန္တဲ့ ေရာဂါျဖစ္သူေတြကို အိပ္ရင္ဘယ္ဘက္ကို ေစာင္းအိပ္ေစတယ္။ ေခါင္းရင္းပိုင္း ျမႇင့္ထားရတယ္။ အစာကို နည္းနည္းခ်င္း အႀကိမ္မ်ားမ်ားခြဲစားေစရတယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္၀ေနရင္ ခ်ေစရတယ္။ acidic and rich foods အက္စစ္ဓာတ္မ်ားတဲ့ အစာေတြေရွာင္ေစတယ္။ အဆီမ်ားတာ၊ ၾကက္သြန္နီ၊ ေခ်ာကလက္၊ ေကာ္ဖီ၊ လဘက္ရည္ေတြကိုလဲ ေရွာင္ေစတယ္။
GERD အတြက္ ေဆးအျဖစ္ Antacids ေဆးကိုေတာ့ လူတိုင္းလိုလိုက သံုးၾကတယ္။ ေနာက္ၿပီး Omeprazole, Esomeprazole, Pantoprazole, Lansoprazole နဲ႔ Rabeprazole ေတြေပးတယ္။ ေနာက္အမ်ဳိးအစားေဆးကေတာ့ Ranitidine, Famotidine နဲ႔ Cimetidine ေတြျဖစ္တယ္။
Cabbage မံုလာထုပ္၊ Legumes ပဲေတာင့္ရွည္၊ Beans ပဲသီး၊ Brussels and sprouts မံုလာအမ်ဳိးမ်ဳိး၊ Milk ႏို႔ေတြကို ေရွာင္ထားသင့္တယ္။ လက္ဖက္ရည္၊ ေကာ္ဖီေသာက္တာလဲ မမ်ားသင့္ဘူး။
ဒိန္ခ်ဥ္ကိုလည္း ထမင္းစားၿပီး စားသံုးသင့္တယ္။
ခ်င္း(ဂ်င္း)ကလဲ သက္ေသာေစတယ္။
တခ်ဳိ႕က ခ်င္းျပဳတ္ရည္ တဇြန္းနဲ႔ သံုပုရာ-ေရွာက္ရည္တဇြန္းကို ထမင္းစားၿပီးတိုင္းေသာက္ဖို႔ ေဆးနည္းေပးတယ္။
ေနာက္တနည္းက (သံပုရာရည္တဇြန္း + ဆိုဒါဇြန္းတ၀က္+ေရေအးတဖန္ခြက္) ေသာက္ခိုင္းတယ္။
အစာစားတာကို တစ္ေန႔ ၄-၆ ခါ နဲနဲခ်င္း ခြဲစားပါ။
စားရင္း-၀ါးရင္း ပါးစပ္ပိတ္ထားပါ။ အစာစားတာ ေျဖးေျဖးစားပါ။
စိတ္ပူစရာ၊ စိတ္႐ႈပ္စရာေတြ ေျပေအာင္ႀကိဳးစားပါ။
အသက္ေျဖးေျဖး႐ွဴပါ။
စားၿပီးၿပီးခ်င္း လွဲမအိပ္ပါနဲ႔။
