Healthy Life Ad
Health Tips

သက္ႀကီးရြယ္အိုစိတ္က်ေရာဂါ

ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)

ကမၻာတစ္၀န္းလံုးမွာ အသက္ ၆၀ ေက်ာ္ သက္ႀကီးရြယ္အိုဦးေရ တိုးပြားေနပါတယ္။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္က တစ္ကမၻာလံုးရွိ လူဦးေရရဲ႕ ၁၂ ရာခိုင္ႏႈန္းက သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြျဖစ္တယ္။ ၂၀၅၀ ျပည့္ႏွစ္ေရာက္ရင္ သက္ႀကီးရြယ္အိုဦးေရဟာ တစ္ကမၻာလံုးရွိ လူဦးေရရဲ႕ ၂၂ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ တိုးပြားလာလိမ့္မယ္လို႔ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕က ခန္႔မွန္းထားပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ သန္းေခါင္စာရင္းအရ သက္ႀကီးရြယ္အိုဦးေရက တစ္ႏိုင္ငံလံုးလူဦးေရရဲ႕ ၉ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိေၾကာင္း သိရပါတယ္။

သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြထဲမွာ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက စိတ္က်န္းမာေရးျပႆနာရွိပါတယ္။ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြထဲမွာ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းမ်ားတဲ့ စိတ္ေရာဂါေလးမ်ဳိးရွိတယ္။ အဲဒီေရာဂါေတြကေတာ့-စိတ္က်ေရာဂါ (ျဖစ္ပြားႏႈန္း ၇ ရာခုိင္ႏႈန္း)၊ သူငယ္ျပန္မွတ္ဥာဏ္ ေလ်ာ့နည္းေရာဂါ (Dementia) (ျဖစ္ပြားႏႈန္း ၅ ရာခိုင္ႏႈန္း)၊ စိုးရိမ္ပူပင္စိတ္ လြန္ကဲေရာဂါ (ျဖစ္ပြားႏႈန္း ၃ ဒသမ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္း)နဲ႔ အရက္စြဲ/မူးယစ္ေဆးစြဲ/အိပ္ေဆးစြဲေရာဂါ (ျဖစ္ပြားႏႈန္း ၁ ရာခိုင္ႏႈန္း) တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ မိမိကိုယ္မိမိ သတ္ေသႏႈန္းက တစ္ႏွစ္အတြင္း လူဦးေရတစ္သိန္းမွာ ၁၀ ေယာက္ျဖစ္တယ္။ အသက္ ၆၀ ေက်ာ္ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြထဲမွာ မိမိကိုယ္မိမိ သတ္ေသႏႈန္းက တစ္ႏွစ္အတြင္း လူတစ္သိန္းမွာ ၄၀ ေယာက္ရွိေၾကာင္း သိရတယ္။

သက္ႀကီးရြယ္အို စိတ္က်ေရာဂါအေၾကာင္း ဖတ္မိေတာ့ စာေရးသူရဲ႕ လူနာမစ္ေအကို သတိရလာပါတယ္။ မစ္ေအက အသက္ ၇၀ အရြယ္ မုဆိုးမတစ္ေယာက္ျဖစ္တယ္။ သူ႔ခင္ပြန္းေသဆံုးသြားတုန္းက မစ္ေအပူေဆြးတမ္းတေသာကေ၀ဒနာ ႏွစ္လေလာက္ခံစားခဲ့ရပါတယ္။ အခ်ိန္ကကုစားသြားလို႔ ၾကာလာေတာ့ အေနအထိုင္ “အသားေသ”သြားပါတယ္။ ဒါက လြန္ခဲ့တဲ့တစ္ႏွစ္ေက်ာ္က အျဖစ္အပ်က္ပါ။

လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္လေက်ာ္သံုးလေလာက္ကစၿပီး မစ္ေအေနထိုင္မေကာင္း ျဖစ္လာပါတယ္။ မၾကာခဏဗိုက္နာတာ ခံစားလာရတယ္။ ေခါင္းမူးတယ္လို႔လည္း ညည္းတြားေနတယ္။ ေဆးခန္းဆရာ၀န္နဲ႔ အႀကိမ္ႀကိမ္ေဆးစစ္တယ္။ ဆရာ၀န္က ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါ ရွာလို႔မရဘူး။ မစ္ေအကမေက်နပ္ဘူး။ “ကြၽန္မမွာ ႏွလံုးေရာဂါရွိသလား၊ ကင္ဆာေရာဂါရွိသလား ေဒါက္တာ”လို႔ အႀကိမ္ႀကိမ္ေမးျမန္းေနတယ္။ အိပ္ေဆးကို ၫႊန္ၾကားတာထက္ ပိုမိုၿပီးသံုးစြဲလာတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဂ်ီပီဆရာ၀န္က စိတ္က်န္းမာေရးေဆးခန္းကို လႊဲေျပာင္းေပးလိုက္ပါတယ္။

မစ္ေအနဲ႔အတူ သူရဲ႕တူမအရင္း ဂ်ဴလီယာလည္း လိုက္ပါလာတယ္။

“ကြၽန္မအေဒၚခ်ဴခ်ာလာတာ မၾကာေသးပါဘူး။ ၃ လေလာက္ပဲ ရွိမယ္ထင္တယ္။ အေဒၚနဲ႔အတူေနထိုင္တဲ့ သူ႔သမီးက အလုပ္ေကာင္းရလို႔ နယူး

“စိတ္ေ၀ဒနာေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါလကၡဏာ ခံစားလာရတာ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ စိတ္က်ေရာဂါဆိုပါေတာ့။ အသက္ႀကီးမွ စိတ္က်ေရာဂါ ရရွိလာရင္ ရွက္စရာေကာင္းတယ္လို႔ ယူဆတတ္ၾကတယ္။ စိတ္ညစ္ညဴးေနသလို ခံစားရရင္ အသက္အရြယ္ေၾကာင့္ ျဖစ္တာပဲေလလို႔ သေဘာထားလိုက္ၾကတာလည္း ရွိပါတယ္” . . .

ဇီလန္ကို ေျပာင္းသြားပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကစၿပီး ကြၽန္မအေဒၚ ေနထိုင္မေကာင္းျဖစ္လာတယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ ကြၽန္မက အေဒၚနဲ႔အတူမေနပါဘူး။ တစ္လမ္းေက်ာ္မွာ ေနတာပါ”

“မစ္ေအတစ္ေယာက္တည္း အထီးက်န္ျဖစ္ေနလို႔ ၿငီးေငြ႕ေနတာလား”

မစ္ေအက ၾကား၀င္ၿပီး ကန္႔ကြက္တဲ့ေလသံနဲ႔ ေျပာတယ္။

“သမီးအတြက္ ေကာင္းစားဖို႔ပဲ၊ ကြၽန္မဘာမွ ပူစရာမရွိပါဘူး။ ေယာက်္ားေသဆံုးတုန္းကလည္း ကြၽန္မဒီလိုပဲ ေနခဲ့တာပဲ”

စာေရးသူက ေဆးပညာအျမင္ကုိ ရွင္းျပပါတယ္။

“သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြ တစ္ေယာက္တည္း ေနရတာၾကာလာရင္ စိတ္က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္”

“ဗိုက္နာတာ၊ ေခါင္းမူးတာမသက္သာလို႔ ကြၽန္မစိတ္ပူေနတာပါ။ အဲဒါ ဘာေရာဂါျဖစ္ႏိုင္သလဲ ေဒါက္တာ”

“စိတ္ေ၀ဒနာေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါလကၡဏာ ခံစားလာရတာ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ စိတ္က်ေရာဂါဆိုပါေတာ့။ အသက္ႀကီးမွ စိတ္က်ေရာဂါ ရရွိလာရင္ ရွက္စရာေကာင္းတယ္လို႔ ယူဆတတ္ၾကတယ္။ စိတ္ညစ္ညဴးေနသလို ခံစားရရင္ အသက္အရြယ္ေၾကာင့္ ျဖစ္တာပဲေလလို႔ သေဘာထားလိုက္ၾကတာလည္း ရွိပါတယ္။ သက္ႀကီးရြယ္အိုက လူငယ္ေတြလို ေပ်ာ္ရႊင္ျမဴးထူးေနရမွာလားလို႔ ခံယူၿပီး မေပ်ာ္မရႊင္ျဖစ္လာတာကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈတတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြ စိတ္က်ေရာဂါ ခံစားလာရရင္ စိတ္ညစ္ေနတယ္လို႔ ဖြင့္ဟမေျပာဘဲ တျခားေရာဂါလကၡဏာေတြကိုသာ ေဖာ္ျပတာကို ေတြ႕ရွိရပါတယ္”

ဂ်ဴလီယာက ၾကားျဖတ္ေမးျမန္းပါတယ္။

“ဘယ္လိုလကၡဏာေတြကို ေဖာ္ျပတတ္ၾကသလဲ ေဒါက္တာ”

“(က) ခႏၶာကိုယ္လကၡဏာေတြကိုသာ ညည္းတြားေနတာ ရွိႏုိင္တယ္။ ဥပမာ-ေခါင္းမူးတယ္၊ တစ္ကိုယ္လံုး နာက်င္ကိုက္ခဲေနတယ္၊ အားအင္ကုန္ခမ္းေနတယ္၊ ေျခလက္ေတြ ေလးလံေနတယ္၊ လည္ပင္းထဲမွာ တစ္ဆို႔ဆို႔ႀကီး ၀မ္းခ်ဳပ္ေနတယ္ စတဲ့လကၡဏာေတြပါ။

(ခ) တခ်ဳိ႕ကေတာ့ အလြန္အမင္းေရာဂါေၾကာင့္ ၾကစိတ္ (Hypochondrasis) ျဖစ္ပြားေနတယ္။

(ဂ) တခ်ဳိ႕လူနာေတြကေတာ့ အေၾကာင္းမဲ့ အလြန္အမင္း စိုးရိမ္ပူပင္ေနတတ္တယ္။ အေၾကာင္းရင္းကို မယ္မယ္ရရမေျပာျပႏိုင္ဘဲ ေသာကမီးပြား မ်ားေနျခင္းရွိမယ္။

(ဃ) မိမိရဲ႕ ပံုမွန္ကိုယ္က်င့္တရားနဲ႔ မအပ္စပ္တဲ့ အျပဳအမူေတြ၊ အရြယ္နဲ႔မလိုက္တဲ့ အျပဳအမူေတြကို စတင္ေဖာ္ျပလာတဲ့ လူနာမ်ဳိးလည္းရွိတယ္။

(င) တခ်ဳိ႕ကေတာ့ ႏႈတ္ကဘာမွမေျပာျပဘူး။ သူတို႔အမူအရာေတြကိုၾကည့္ရင္ စိတ္ခံစားမႈ ဆိတ္သုဥ္းေနသလို ဒါမွမဟုတ္ အေၾကာင္းမဲ့ ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္ေနသလို ေတြ႕ရွိရမယ္။

(စ) နားထဲမွာ သူတို႔ကို ျပစ္တင္႐ႈံ႕ခ်ၿပီး ေျပာေနတဲ့စကားေျပာသံေတြကို ၾကားျခင္း၊ ယံုမွားမႈလြန္ကဲစိတ္ ပြားမ်ားေနျခင္း စတဲ့စိတၱဇေရာဂါ လကၡဏာေတြကိုသာ ေရရြတ္ေျပာၾကားေနတဲ့ လူနာေတြလည္းရွိပါတယ္။

အဲဒီလို အျပင္ပန္းျပလကၡဏာေတြေၾကာင့္ စိတ္က်ေရာဂါရွိသူကို စိတ္က်ေရာဂါခံစားေနရတယ္လို႔ မထင္မွတ္မိတာ ရွိႏုိင္တယ္”

စာေရးသူစကားဆံုးေတာ့ မစ္ေအက ဘာမွျပန္မေျပာဘဲ ၾကမ္းျပင္ကိုသာ စူးစုိက္ၾကည့္ေနပါတယ္။

ဂ်ဴလီယာက ဆက္လက္ေမးျမန္းပါတယ္။

“ေဒၚေလးေအက ဗိုက္နာတာ၊ ေခါင္းမူးတာေတြအတြက္ စိတ္ပူေနတာပါ ေဒါက္တာ၊ စိတ္က်ေရာဂါရွိတယ္လို႔ ေဒါက္တာယူဆသလား”

“အခု ကြၽန္ေတာ္တို႔ စစ္ေဆးၾကည့္ရမွာပါ”

စာေရးသူက စိတ္က်ေရာဂါ အဓိကလကၡဏာတစ္ခုခ်င္းကို ေမးျမန္းစစ္ေဆးပါတယ္။ ဂ်ဴလီယာကလည္း လိုအပ္သလို အကူအညီေပးပါတယ္။ စိတ္ထဲမွာရွိတာကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း အေျဖေပးဖို႔ ဂ်ဴလီယာက သူ႔အေဒၚကို တိုက္တြန္းအားေပးတယ္။

မစ္ေအမွာ စိတ္ညစ္ေရာဂါ ရွိ၊ မရွိ စစ္ေဆးတဲ့ စိတ္က်ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့-

“စိတ္ညစ္ျခင္း၊ အရင္ကလို စိတ္သာယာေပ်ာ္ရႊင္မႈ မခံစားႏိုင္ျခင္း၊ မိမိႏွစ္ၿခိဳက္တဲ့ ၀ါသနာအလုပ္အကိုင္ကို စိတ္၀င္စားမႈမရွိေတာ့ျခင္း၊ အေၾကာင္းမဲ့ သိမ္ငယ္စိတ္ျဖစ္ေပၚေနျခင္း၊ မိမိကိုယ္မိမိ လိုတာထက္ပိုၿပီး အျပစ္တင္ေနျခင္း၊ အနာဂတ္မွာ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကုန္ဆံုးေနသလို ခံစားရျခင္း၊ မိမိအသက္ကို အႏၲရာယ္ျပဳခ်င္တဲ့ အေတြးစိတ္မ်ား ေပၚေပါက္ျခင္း၊ အစားအေသာက္ပ်က္ျခင္း၊ တျဖည္းျဖည္းပိန္ခ်ဳံးလာျခင္း၊ အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း၊ သန္းေခါင္ေက်ာ္ႏိုးၿပီး ျပန္လည္အိပ္မရျခင္း၊ အာ႐ံုစူးစိုက္မႈခ်ဳိ႕ယြင္းျခင္း၊ သတိေမ့တတ္ျခင္း၊ ေလးလံထိုင္းမိႈင္းျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

အားလံုးၿပီးေတာ့ စာေရးသူက မွတ္ခ်က္ခ်ပါတယ္။

“မစ္ေအ စိတ္က်ေရာဂါ ခံစားေနရတယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္ယူဆပါတယ္။ မစ္ေအသေဘာတူပါသလား”

မစ္ေအက ၾကမ္းျပင္ကို စူးစိုက္ၾကည့္ေနရာက စာေရးသူကို တစ္ခ်က္လွမ္းၾကည့္ပါတယ္။ သူ႔မ်က္လံုးေထာင့္မွာ မ်က္ရည္ေတြစို႔ေနတာ ေတြ႕ရတယ္။ မစ္ေအက တိုးတိုးေလး အေျဖေပးတယ္။

“ဟုတ္ကဲ့ပါ”

ေနာက္ၿပီး သူ႔တူမလက္ခံုကို ဆုပ္ကိုင္လုိက္ပါတယ္။ မစ္ေအရဲ႕ ပါးျပင္ေပၚမွာ မ်က္ရည္စက္ေတြ စီးက်လာပါၿပီ။

အားမငယ္ပါနဲ႔မစ္ေအ၊ စိတ္က်ေရာဂါက ကုသရင္ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္တဲ့ ေရာဂါပါ”

မစ္ေအက အားကိုးတဲ့အမူအရာနဲ႔ ၾကည့္ၿပီး မခ်ိၿပံဳးၿပံဳးျပပါတယ္။ ဂ်ဴလီယာက မစ္ေအရဲ႕လက္ဖ်ံကို ပြတ္သပ္ေပးရင္ ေမးျမန္းပါတယ္။

“ေဒၚေလးေအ ဘ၀တစ္ေလွ်ာက္လံုးမွာ စိတ္က်ေရာဂါ မျဖစ္ဖူးပါဘူး။ ဒီအရြယ္ေရာက္မွ ဘာေၾကာင့္ စိတ္က်ေရာဂါ ျဖစ္ပြားလာရတာလဲ”

“သက္ႀကီးရြယ္အိုအခ်ိန္မွာ ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ ဦးေႏွာက္ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္ စိတ္က်ေရာဂါ ရရွိႏုိင္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်က္ကို ကြၽန္ေတာ္တို႔ သတိထားၾကည့္ရမယ္။ဥပမာ-သိုင္း႐ြိဳက္ေဟာ္မုန္းအက်ိတ္ေရာဂါ၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါ၊ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာက်ဥ္း၊ ေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါ၊ ဖံုးကြယ္ေနတဲ့ ကင္ဆာေရာဂါတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး အာဟာရဓာတ္တစ္မ်ဳိးခ်ဳိ႕တဲ့ရင္လည္း စိတ္က်ေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏုိင္တယ္။ ဥပမာ-ဗီတာမင္ ဒီ၊ ဗီတာမင္ ဘီ-၆၊ ဗီတာမင္ ဘီ-၁၂ ခ်ဳိ႕တဲ့ေရာဂါမ်ား။ အိုင္အိုဒင္းဓာတ္၊ သံဓာတ္၊ မဂၢနီဆီယမ္ဓာတ္၊ ဆီလီနီယမ္(Selenium) ဓာတ္နဲ႔ သြပ္သတၱဳဓာတ္ခ်ဳိ႕တဲ့ေရာဂါေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အယ္လ္ဇိုင္းမားေရာဂါ (Alzheimer’s Dementia) ႏုစအခ်ိန္မွာ စိတ္က်ေရာဂါစတင္ျဖစ္ပြားတာ ေတြ႕ရွိရပါတယ္။

သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြမွာ နာတာရွည္ေရာဂါ တစ္ခုမဟုတ္တစ္ခု ခံစားရတာရွိႏိုင္တယ္။ အဲဒီေရာဂါေတြအတြက္ စားသံုးေနရတဲ့ေဆးေၾကာင့္ စိတ္က်ေရာဂါျဖစ္ပြားႏုိင္ပါတယ္။ ဥပမာ-ႏွလံုးေရာဂါနဲ႔ ေသြးတိုးေရာဂါကုသေဆး (Clonodine? Reserpine ? Metaprolol? Propranolol)။ ကိုလက္စထေရာ အဆီက်ေဆး(Simvastatin? Pravastatin)၊ ပါကင္ဆန္(Parkinson Disease)အေၾကာဆြဲေရာဂါကုသေဆး(Caridopa? Levodopa)၊ အစာအိမ္အနာကုသေဆး (Cimetidine? Ranitidine)၊ စတီး႐ြိဳက္ေဟာ္မုန္းေဆး (Cortisone? Prednisolone)၊ ေသြးဆံုးေ၀ဒနာကု“မလိင္ေဟာ္မုန္း”ေဆး(Premarin) စတဲ့ ေဆးေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မစ္ေအစိတ္က်ေရာဂါ ခံစားရတာက ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာအေၾကာင္းရင္းေတြေၾကာင့္ ျဖစ္မျဖစ္ဆက္လက္စစ္ေဆးရမွာပါ”

ဂ်ဴလီယာက သူရဲ႕ထင္ျမင္ယူဆခ်က္ကို ေျပာပါတယ္။

“ေဒၚေလးေအကေတာ့ အထီးက်န္ဘ၀ကို ၿငီးေငြ႕ေနလို႔ ဒီလိုျဖစ္လာတာလို႔ ကြၽန္မထင္ပါတယ္”

“လူမႈေရးအေျပာင္းအလဲ ဖိစီးမႈဒဏ္ေၾကာင့္ သက္ႀကီးရြယ္အိုစိတ္က်ေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏုိင္ပါတယ္။ ဥပမာ-ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါေၾကာင့္ ခ်ည့္နဲ႔ၿပီး အရင္ကလို လႈပ္ရွားသြားလာႏိုင္မႈမရွိျခင္း၊ အလုပ္မွ အနားယူျခင္း၊ မိတ္ေဆြေဟာင္းေတြနဲ႔ ထိေတြ႕ဆက္ဆံဖို႔ အခြင့္အလမ္းနည္းပါးလာျခင္း၊ မိမိ၀ါသနာပါတဲ့ ကိစၥေတြကို မေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေတာ့ျခင္း၊ စီးပြားေရးက်ဆင္းျခင္း၊ စား၀တ္ေနေရးအတြက္ အကူအညီလိုအပ္လာျခင္း၊ မိသားစု၀င္အိမ္သားမ်ား ေသဆံုးျခင္း၊ သားသမီးေတြနဲ႔ ခြဲခြာေနထိုင္ရျခင္း စသျဖင့္ေပါ့”

“ငွက္သိုက္အိမ္ဟင္းလမ္းျဖစ္သြားတဲ့ (Empty Nest) အေျခအေနကိုေျပာတာလား”

“မွန္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မစ္ေအကိုကုသတဲ့အခါမွာ အထီးက်န္ဘ၀အေျခအေနကို ျပဳျပင္ေပးဖို႔ ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္”

ေနာက္တစ္ပတ္ ဆက္လက္ဖတ္႐ႈရန္

Most Popular

Healthy Life Ad
To Top