ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
ကြ်န္မနာမည္ (—) ပါ။ အသက္က ၃၀ ျပည့္ပါၿပီ။ (႕႕႕႕႕) တကၠသိုလ္က ဆရာမတစ္ေယာက္ပါရွင့္။ အခုကြၽန္မျဖစ္ေနတာ ေခါင္းအရမ္းကိုက္ျခင္းပါ။ နားရြက္အေၾကာေတြလည္း ကိုက္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေခါင္းတစ္ျခမ္းကိုက္ရင္ ညာဘက္မ်က္လံုးထဲက အေၾကာေတြပါ လုိက္ကိုက္ေနပါတယ္။ မ်က္ခံုး႐ုိးလည္း တင္းေနပါတယ္ရွင့္။ ဇက္ေၾကာလည္း အရမ္းတက္တယ္။ ရန္ကုန္ခဏသြားတုန္းက မ်က္မွန္လုပ္ခဲ့လုိက္ပါတယ္။ ပါ၀ါက ၂၅ ပဲရွိပါတယ္။ ကြန္ပ်ဴတာကို အရမ္းအာ႐ုံစိုက္ အလုပ္လုပ္ရင္းနဲ႔က မေနႏိုင္ေအာင္အထိ ေခါင္းမူးပါတယ္။ အရင္ကမ်က္မွန္မတပ္ပါဘူး။ အခုမ်က္မွန္တပ္ထားလည္း မသက္သာပါဘူးရွင္။ အာ႐ုံေၾကာေဆး Betex ေသာက္ပါတယ္။ ေခါင္းေလွ်ာ္ၿပီးရင္ ေနလုိ႔မရေအာင္ ေခါင္းကိုက္ၿပီး ဇက္ေၾကာေတြပါတက္၊ ဖ်ားခ်င္သလုိလုိ ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။ ဘယ္လုိလုပ္ရမလဲဆုိတာ ၫႊန္ၾကားေပးပါဦးရွင္။ ေခါင္းကိုက္ေနတာေတာ့ ၂ လနီးပါးေလာက္ရွိပါၿပီ။ စာေတြနဲ႔ စိတ္ဖိစီးမႈလည္း အရမ္းမ်ားေနရတာပါ။ ပါရဂူသင္တန္း တက္ေနတဲ့အခ်ိန္ဆုိေတာ့ ေက်ာင္းၿပီးဖုိ႔ ၂ လပဲ လုိေတာ့လုိ႔ပါ။
ေခါင္းကိုက္တဲ့ေရာဂါ (Headache) က အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိတယ္။ Cephalalgia လို႔လည္း ေဆးစာနဲ႔ေခၚတယ္။
(က) မူလေခါင္းကိုက္ျခင္း
Tension headache တင္းအားမ်ား-ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊
Cluster headache (ကလပ္စတာ) ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊
Migraine headache (မိုင္ဂရင္း) ေခါင္းမူး-ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ (ေရးထားပါတယ္။)
(ခ) တေနရာမွာ အေၾကာင္းခံတခုခုရွိေနလို႔ ေခါင္းကိုက္ျခင္း
မ်က္စိေရတိမ္၊ သူငယ္အိမ္ၾကြက္သားေရာင္ျခင္း၊ မ်က္စိအာ႐ံုေၾကာေရာင္ျခင္း၊ Nitrates and Nitrites ႏွလံုးေဆးေတြ၊ Analgesics အနာ-အကိုက္ေပ်ာက္ေဆး တာရွည္သံုးျခင္း၊ အျမင့္ထက္ရျခင္း၊ ဦးေႏွာက္-ဦးေခါင္းထဲ ေသြးယိုျခင္းမ်ား၊ ဦးေႏွာက္၊ ဦးေႏွာက္ေျမႇးေရာင္ျခင္း၊ ျပည္တည္ျခင္း၊ ေသြးတိုးေရာဂါ၊ အရက္၊ (ေကဖင္း) မ်ားတဲ့ေကာ္ဖီ ေသာက္တာနဲ႔ျဖတ္တာ၊ အေအးမိတာ၊ သြားႀကိတ္တာ၊ မ်က္မွန္တပ္ဖို႔လိုတာ၊ ေဆးလိပ္အေသာက္မ်ားတာ၊ အားကုန္ေနခ်ိန္၊ အားစိုက္ထုတ္တာမ်ားသြားတာ၊ (ဆိုင္းနပ္စ္) ေရာဂါ။
Tension headache တင္းအားမ်ား-ေခါင္းကိုက္ျခင္းအေၾကာင္းေလး ေရးပါမယ္။ အရြယ္မေရြးဘူး။ Tension headache က အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ ၉၀% ရွိမယ္။ လူဦးေရရဲ႕ ၃%မွာ ခံစားေနၾကရတယ္။ Migraine headache (မိုင္ဂရင္း) ေခါင္းမူး-ေခါင္းကိုက္ေရာဂါ ရွိေနသူေတြမွာလဲ ဒီကိုက္နည္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေခါင္း၊ ဦးေရခြံက ၾကြက္သားေတြ တင္းအားမ်ားရာကေန ျဖစ္တယ္။ ညႇစ္ေနတာကို ဆိုလိုတယ္။ Stress စိတ္ဖိအားမ်ားခ်ိန္၊ Depression စိတ္ဓာတ္က်ေနခ်ိန္၊ Head injury ေခါင္းခိုက္မိတာနဲ႔ Anxiety စိုးရိမ္စိတ္ ကဲေနခ်ိန္မ်ဳိးမွာ ျဖစ္တယ္။ အေနအထားတခုမွာ အၾကာႀကီး မျပင္-မေျပာင္းဘဲေနရင္လဲ ျဖစ္မယ္။ ဥပမာ ကြန္ျပဴတာ၊ လက္ႏွိပ္စက္႐ိုက္သူေတြ၊ ဇာထိုး-ပန္းထိုး၊ အႏုစိတ္အလုပ္လုပ္သူေတြ။ သိပ္ေအးတဲ့အခန္းေနရာမွာ အပ္တဲ့အခါ၊ ေခါင္းအေနအထားက အဆင္မသင့္ဘဲ အိပ္တဲ့အခါမ်ဳိးေတြမွာလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
ထံုျပင္းျပင္းကိုက္တယ္၊ ဖိထားခံရသလိုေနမယ္။ ထိုးကိုက္တာမ်ဳိးမဟုတ္ဘူး။ ေခါင္းကိုတခုခုနဲ႔ အညႇပ္ခံရသလို ခံစားရမယ္။ ေခါင္းတခုလံုးမွာ ကိုက္တယ္။ တေနရာရာမွာသာ ကိုက္တာမဟုတ္ဘူး။ ဦးေရခြံ၊ နားထင္၊ လည္ပင္းေနာက္ဖက္၊ တခါတေလ ပခံုးအထိကိုက္မယ္။ ဒီေရာဂါခံစားေနသူဟာ သူ႔ဘာသူ ေခါင္းကိုႏွိပ္ဖိေနလိမ့္မယ္။ တင္းအားမ်ား-ေခါင္းကိုက္ျခင္း ခံစားရတာေတာ့ မေကာင္းေပမဲ့ ဦးေႏွာက္ထဲမွာ ျပႆနာမရွိတာသိၿပီး စိတ္သက္သာရာ ရသင့္တယ္။
တစံုတရာကိုလုပ္ရင္း၊ ႀကံဳႀကိဳက္ရင္းကေန စတတ္တယ္။ ျဖစ္ေနက်အခ်ိန္လဲ ရွိႏိုင္တယ္။ မိနစ္ ၃၀ ေလာက္ ကိုက္ေနၿပီး ၇ ရက္ ၾကာတတ္တယ္။ အသံၾကားတာ၊ အျမင္အာ႐ံုတခုခုကေန ေစ့ေဆာ္ႏိုင္တယ္။ အားစိုက္အလုပ္လုပ္ၿပီးခ်ိန္မွာလဲ ျဖစ္တတ္ေသးတယ္။ စိတ္ဖိအားမ်ားတာကေန ပိုျဖစ္တယ္။ အအိပ္ပ်က္ႏိုင္တယ္။ ပ်ဳိ႕ခ်င္-အန္ခ်င္မျဖစ္ဘူး။ အအိပ္ပ်က္တာ၊ စားခ်ိန္ေနာက္က်တာ၊ ေရဓာတ္နည္းတာေတြကေနလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
ဦးေႏွာက္သက္သက္က နာတာကိုမသိပါ။ သူ႔ေဘးနားကဟာေတြကသာ နာတာကို ခံစားႏိုင္တယ္။ ဦးေခါင္းခြံ၊ ဦးေရခြံ၊ လည္ပင္းေတြမွာရွိေနၾကတဲ့ ၾကြက္သား၊ အာ႐ံုေၾကာ၊ ေသြးေၾကာ၊ အရြတ္၊ မ်က္စိ၊ နား စတာေတြကသာ နာတာသိတယ္။ ေဆးစစ္ရင္ မူမမွန္တာမေတြ႕ဘူး။ ဘာလို႔ကိုက္သလဲအေပၚ ၾကည့္ကုသရတယ္။ Headache diary ေခါင္းကိုက္-ဒိုင္ယာရီ ေရးမွတ္ထားသင့္တယ္။ ေရေအး၊ ဒါမွမဟုတ္ ေရေႏြးနဲ႔ေရခ်ဳိးတာ တခ်ဳိ႕မွာ သက္သာေစမယ္။ Lifestyle changes နာတာရွည္ျဖစ္ေနသူေတြ လူေနမႈပံုစံေျပာင္းသင့္ရင္၊ ေျပာင္းႏိုင္ရင္ ေျပာင္းပါ။ အလုပ္အကိုင္၊ အမူအက်င့္၊ အစားအေသာက္၊ အေနအထိုင္၊ ေရခ်ိဳးပံုစံ၊ အိပ္ယာေခါင္အံုး၊ ပတ္၀န္းက်င္စတာေတြ။ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။ Relaxation techniques ကိုယ္-စိတ္ေျဖေလွ်ာ့နည္းလုပ္ပါ။
ေဆးေတြအေနနဲ႔ Aspirin, Ibuprofen, Acetaminophen (Paracetamol) တခုခုသံုးပါ။ သိပ္ဆိုးသူေတြက Narcotic pain relievers မူးယစ္သတိပါေဆးသံုးရတယ္။ သတိထားဖို႔က ေဆးမွန္သမွ်က ေရာဂါလကၡဏာကို သက္သာေစဖို႔သာ ျဖစ္တယ္။ ဒါကလဲ ေဆးအရွိန္ရတဲ့အထိသာ အက်ဳိးသက္ေရာက္တယ္။ ျဖစ္ေစတတ္တာမ်ဳိး ေရွာင္ၾကဥ္၊ ဆင္ျခင္တာက ပိုအေရးႀကီးတယ္။ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြကိုလည္း သိထားပါ။
Tizanidine ေဆးကေတာ့ Muscle relaxant ၾကြက္သားတင္းအားကို ေလွ်ာ့ေပးတဲ့ေဆးမ်ဳိး ျဖစ္တယ္။ Paroxetine (Paxil)နဲ႔ Citalopram (Celexa) ေဆးေတြကေတာ့ (SSRIs)အမ်ဳိးအစား စိတ္ဖိအားကို သက္သာေစမယ္။
Amitriptyline, Nortriptyline eJY Doxepin နဲ႔ Doxepin ေဆးေတြကေတာ့ စိတ္က်ေဆးတမ်ဳိးေတြ ျဖစ္တယ္။ Relaxation, Stress-management training ကိုယ္-စိတ္တင္းအား ေလွ်ာ့နည္းသင္တန္း၊
Biofeedback (ဘိုအို-ဖိဘက္ခ္) နည္းေခၚတဲ့ စက္ကရိယာေလးေတြတပ္ဆင္ၿပီး ကိုယ္မွာျဖစ္ပ်က္ေနတာကုိ ေစာင့္ၾကည့္ႏိုင္တာမ်ဳိး၊ Cognitive behavioral therapy စိတ္ကုသနည္း၊ Acupuncture အပ္စိုက္ကုသနည္း၊ Botox (Botulinum toxin) ထိုးေဆးနည္းလည္း ေခတ္စားတယ္။ တရား၀င္ခြင့္ျပဳခ်က္ မရေသးဘူး။
ကာကြယ္နည္း
ေအးလို႔ျဖစ္တာဆိုရင္ ေခါင္းကိုေႏြးေအာင္လုပ္ပါ။ အိပ္တဲ့ပံုစံေျပာင္းပါ။ အလုပ္လုပ္ရာမွာ အေနအထားေျပာင္းပါ။ လည္ပင္း-ေခါင္းေလ့က်င့္ခန္း ပံုမွန္လုပ္ပါ။ နားႏိုင္သေလာက္နား၊ အိပ္ႏိုင္သေလာက္ အိပ္ေပးပါ။ တိုင္းရင္းေဆးနည္းေတြထဲမွာ ခ်င္း-လက္ဖက္ရည္ေသာက္ပါ။ ပန္း-လက္ဖက္ရည္ေသာက္ပါ။
Tricyclics ေဆးက SSRIs ေဆးထက္ ပိုထိေရာက္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိး ပိုမ်ားတယ္။
Propranolol နဲ႔ Muscle relaxants ေတြေပးတာကို လက္ေတြ႕ သက္ေသမျပႏိုင္ဘူးလို႔ဆိုတယ္။
Syndol, Mersyndol and Percogesic = Analgesic + Antihistamine
Fiorinal = Analgesic + Barbiturate
Amitriptyline, mirtazapine, topiramate, sodium valproate ေတြကိုလဲသံုးတယ္။
Manual therapy ႏွိပ္နယ္နည္းဆိုတဲ့ Spinal manipulation, Soft tissue therapy နဲ႔ Myofascial trigger point treatment နည္းေတြ ရွိေပမဲ့ ၂၀၀၅ ေလ့လာမႈအရ ေထာက္ခံခ်က္မေပးဘူး။
Migraine headache (မိုင္ဂရင္း) ေခါင္းကိုက္ျခင္း = အရြယ္ငယ္တယ္၊ တခါျဖစ္ရင္ တနာရီၾကာႏိုင္တယ္။ တဖက္သတ္ျဖစ္တယ္။ ထိုးၿပီး-လႈပ္ၿပီးကိုက္တယ္။ ပ်ဳိ႕-အန္ႏိုင္တယ္။ အေၾကာင္းခံတခုခုကေန ဥပမာ-အစားအေသာက္ကေန ျဖစ္လာတတ္တယ္။ မ်ဳိး႐ိုးလိုက္ႏိုင္တယ္။
Tension headache တင္းအားေၾကာင့္ ေခါင္းကိုက္တာအတြက္ NSAIDs ႐ိုး႐ိုးအနာ-အကိုက္ေပ်ာက္ေဆးေတြေပးတယ္။ ျပင္းထံရင္ (မိုင္ဂရင္း) ေခါင္းကိုက္သက္သာေဆးေတြကို သံုးႏိုင္တယ္။
(မိုင္ဂရင္း) ေခါင္းကိုက္ျခင္း ျဖစ္သူေတြအတြက္ အေရးေပၚေဆးေတြကေတာ့ –
– Ergotamine inhalation or rectal
– Chlorpromazine 0.1 mg/kg IV
– Prochlorperazine 10 mg IV
– Metoclopramide 10-20 mg IV
– DHE 0.75-1.0 mg IV over 2 minutes
– Sumatriptan 6 mg S/C
– Ketorolac 60 mg IM
ခါးဆစ္ထဲထိုးေပးတဲ့ ထံုေဆးေၾကာင့္ ေခါင္းကိုက္တာဆိုရင္ ႐ိုး႐ိုးအကိုက္ေပ်ာက္ေဆးေတြရယ္၊ Ergots, Barbiturates, Caffeine ေဆးေတြကို ေပးတယ္။ ေရတိမ္ေၾကာင့္ဆိုရင္ ပ်ဳိ႕-အန္မယ္၊ မ်က္လံုးေနရာကိုက္မယ္၊ မ်က္စိနီေနမယ္၊ မ်က္ၾကည္လႊာေရာင္ေနမယ္။ မ်က္စိဖိအားတက္ေနမယ္။ မ်က္စိမႈန္လာမယ္။ ေသြးတိုးေၾကာင့္ကိုက္ရင္ ထိုးကိုက္မယ္။ ေနာက္ေစ့ေနရာကိုက္မယ္။
Cluster headache (ကလပ္စတာ) ေခါင္းကိုက္ျခင္း = အသက္ငယ္ငယ္မွာျဖစ္တယ္။ ေယာက်္ားေတြမွာ သိသိသာသာ ပိုအျဖစ္မ်ားတယ္။ တခါျဖစ္ရင္ ၄၀-၆၀ မိနစ္ၾကာတတ္တယ္။ မ်က္လံုးနဲ႔ မ်က္လံုးေနာက္ေနရာက ကိုက္မယ္။ ရာသီဥတုလိုက္တယ္။ ႏွာရည္-မ်က္ရည္ယိုတတ္တယ္။ မ်ဳိး႐ိုးမလိုက္ဘူး။ ဆိုးလြန္လြန္းလို႔ Suicide headache လို႔ေတာင္ နာမည္ေပးထားတယ္။ သတ္ေသ ခ်င္ေလာက္ေအာက္ကို နာတယ္။
ေခါင္း၊ ဦးေရခြံက ၾကြက္သားေတြ တင္းအားမ်ားရာကေန ျဖစ္တယ္။ ညႇစ္ေနတာကို ဆိုလိုတယ္။ Stress စိတ္ဖိအားမ်ားခ်ိန္၊ Depression စိတ္ဓာတ္က်ေနခ်ိန္၊ Head injury ေခါင္းခိုက္မိတာနဲ႔ Anxiety စိုးရိမ္စိတ္ကဲေနခ်ိန္မ်ဳိးမွာ ျဖစ္တယ္။ အေနအထားတခုမွာ အၾကာႀကီး မျပင္-မေျပာင္းဘဲေနရင္လဲ ျဖစ္မယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
