Healthy Life Ad
Q & A

“မီး႐ူးေရာဂါ”

ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)

ေႏြရာသီေရာက္ရင္ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံမွာ (Bushfire)လို႔ေခၚတဲ့ မီးေလာင္မႈအပါအ၀င္ မီးေလာင္မႈအားလံုးေပါင္း တစ္ႏွစ္အတြင္းမွာ ၅၀၀၀၀ ေက်ာ္ ျဖစ္ပြားတယ္လို႔ ခန္႔မွန္းထားပါတယ္။ မီးေလာင္မႈစတင္ျဖစ္ပြားတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကို ေလ့လာတဲ့အခါ ၁၃ ရာခိုင္ႏႈန္းက ႐ႈိ႕မီးျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရတယ္။ ၃၉ ရာခိုင္ႏႈန္းက မီး႐ႈိ႕မႈလို႔ သံသယျဖစ္စရာရွိေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရတယ္။

မီး႐ႈိ႕မႈက်ဴးလြန္သူ ငါးမ်ဳိးရွိတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အာမခံေလ်ာ္ေၾကး ရယူလိုခ်င္လို႔ မီး႐ႈိ႕သူ၊ ရာဇ၀တ္မႈတစ္ခုခုကို အစေဖ်ာက္ခ်င္လုိ႔ မီး႐ႈိ႕သူ၊ ရန္ၿငိႇဳးထားသူကို ကလဲ့စားေခ်ခ်င္စိတ္နဲ႔ မီး႐ႈိ႕သူ၊ ဘာသာေရး ဒါမွမဟုတ္ ႏိုင္ငံေရးတယူသန္စိတ္နဲ႔ မီး႐ႈိ႕ဖ်က္ဆီးသူနဲ႔ စိတ္ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္ မီး႐ႈိ႕မႈက်ဴးလြန္သူတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အသက္ ၁၉ ႏွစ္အရြယ္ မိုက္ကယ္က ဒါ၀င္ၿမိဳ႕အစြန္ပိုင္းမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ ေတာမီးကို စတင္မီး႐ႈိ႕သူျဖစ္တယ္။ မီး႐ႈိ႕မႈ က်ဴးလြန္သူျဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွားေနေပမယ့္ မိုက္ကယ္ဘာေၾကာင့္ ဒီလိုျပဳမူသလဲဆိုတာကို တရား႐ံုးက မေ၀ခြဲႏိုင္ ျဖစ္ေနပါတယ္။ သက္ေသအေထာက္အထားေတြကို ေလ့လာၾကည့္ရင္ မိုက္ကယ္ရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္က အထက္မွာေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ပထမအေၾကာင္းရင္း ၄ မ်ဳိးနဲ႔ မကိုက္ညီဘူး။ ဒါေၾကာင့္ တရားသူႀကီးက မိုက္ကယ္ရဲ႕ စိတ္က်န္းမာေရးကို စစ္ေဆးအႀကံေပးဖို႔ မႈခင္းစိတ္က်န္းမာေရးဌာနကို လႊဲေျပာင္းေပးလိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။

လူနာကုသမႈ ေန႔စဥ့္အစည္းအေ၀းမွာ မႈခင္းစိတ္က်န္းမာေရးအဖြဲ႕၀င္ ပညာရွင္ေပါင္းစံု တက္ေရာက္ပါတယ္။ မႈခင္းစိတ္က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ တာ၀န္ခံစိတ္ပညာရွင္ ဂြၽန္က စတင္ေဆြးေႏြးတယ္။

“မိုက္ကယ္က စိတ္ေရာဂါ ခံစားေနရတာ ရွိ၊ မရွိ၊ စိတ္ေရာဂါရွိခဲ့ရင္ အဲဒီေရာဂါက မိုက္ကယ္က်ဴးလြန္တဲ့ မီး႐ႈိ႕မႈနဲ႔ပတ္သက္မႈ ရွိ၊ မရွိ။ စိတ္ေရာဂါေၾကာင့္ မီး႐ႈိ႕မႈျဖစ္တယ္ဆိုရင္ ေနာက္ေနာင္မွာ အဲဒီလိုအမႈမ်ဳိး မက်ဴးလြန္ေအာင္ ကာကြယ္ႏိုင္မႈ ရွိ၊ မရွိ စတဲ့အခ်က္ေတြကို တရား႐ံုးကသိခ်င္ပါတယ္”

သူနာျပဳဆရာမ ဂ်မ္မာက ေမးျမန္းပါတယ္။

“စတင္မီး႐ႈိ႕(မီးတို႔)တဲ့အျပဳအမူေတြကို ဘယ္လိုစိတ္ေရာဂါမွာ ေတြ႕ရွိရသလဲ”

အနည္းငယ္ အခ်ိန္ယူစဥ္းစားၿပီး စာေရးသူက အေျဖေပးပါတယ္။

“မီး႐ႈိ႕မႈျဖစ္ပြားေစတတ္တဲ့ စိတ္ေရာဂါေတြကေတာ့ အရက္စြဲေရာဂါ၊ မူးယစ္ေဆးစြဲေရာဂါ၊ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားစိတၱဇေရာဂါ၊ စိတ္ၾကြေရာဂါ၊ အာ႐ံုစိုက္မႈ ခ်ဳိ႕ယြင္းလႈပ္ရွားမႈ လြန္ကဲေရာဂါ (ADHD)၊ မွတ္ဥာဏ္ခ်ဳိ႕ယြင္းဥာဏ္ရည္က်ဆင္းေရာဂါ (Dementia) စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို စိတ္ေရာဂါေတြ မခံစားရေပမယ့္ အႀကိမ္ႀကိမ္ မီး႐ႈိ႕မႈက်ဴးလြန္တတ္တဲ့ စိတ္ေရာဂါတစ္မ်ဳိး ရွိေသးတယ္”

“ဘာေရာဂါလဲ”

“Pyromania လို႔ ေခၚပါတယ္။ Apyro ရဲ႕ အဓိပၸာယ္က မီး။ Mania ကို အ႐ူးအမူးျဖစ္ျခင္း၊ ျမဴးတူးလြန္ျခင္းလို႔ ဘာသာျပန္ႏိုင္တယ္။ မီးနဲ႔ပတ္သက္တာကို အလြန္အမင္းစိတ္၀င္စားသူ၊ မီးကစားလိုသူ၊ မီးေလာင္တာကိုျမင္ရရင္ စိတ္ထဲမွာ ေပ်ာ္ရႊင္ျမဴးတူးသူလို႔ ဆိုရမယ္။ ဒီေတာ့ Pyromaniaကို “မီး႐ူးေရာဂါ” လို႔ ေခၚႏိုင္ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုထဲမွာ မီး႐ူးေရာဂါျဖစ္ႏႈန္းက လူတစ္ရာမွာ တစ္ေယာက္ေလာက္ပဲ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ မီး႐ႈိ႕မႈက်ဴးလြန္သူေတြထဲမွာ ၁၄ ရာခိုင္ႏႈန္းက မီး႐ူးေရာဂါခံစားရတာကို ေတြ႕ရွိရပါတယ္”

တာ၀န္ခံစိတ္ပညာရွင္က အျမင္ခ်င္း ဖလွယ္ပါတယ္။

“မိုက္ကယ္ကို ကြၽန္ေတာ္ တစ္ႀကိမ္ေတြ႕ဆံုစစ္ေဆးၿပီးပါၿပီ။ မီး႐ႈိ႕မႈ ျဖစ္ပြားေစတဲ့ စိတၱဇေရာဂါေတြ မရွိဘူးလို႔ ကြၽန္ေတာ္ထင္ပါတယ္။ ေဒါက္တာအုန္း စစ္ေဆးစမ္းသပ္ေပးရင္ ပိုၿပီးစိတ္ခ်ရတာေပါ့။ ဒါေပမဲ့ မိုက္ကယ္ရဲ႕ ေနာက္ေၾကာင္းရာဇ၀င္က “မီး႐ူးေရာဂါ” ျဖစ္ႏုိင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို ေဖာ္ျပေနပါတယ္”

“ဘယ္လိုအခ်က္အလက္ေတြလဲ”

“မီး႐ူးေရာဂါမွာ ေတြ႕ရွိရတာမ်ားတဲ့ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာ အခ်က္အလက္ေတြပါ။ ဒီေရာဂါက ေယာက္်ားေလးဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္မွာ စတင္ျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္။ မိုက္ကယ္က ငယ္ငယ္ကတည္းက မီးနဲ႔ကစားရတာကို ႏွစ္ၿခိဳက္တယ္။ ေနာက္ၿပီး သူ ၂ ႏွစ္သားေလာက္က ဖခင္ေသဆံုးသြားခဲ့တယ္။ အေမက ေနာက္အိမ္ေထာင္ျပဳေတာ့ ပေထြးနဲ႔ အဆင္မေျပဘူး။ ပေထြးရဲ႕ ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္မႈကို ခံခဲ့ရတယ္။ အဲဒီအခ်က္က မီး႐ူးေရာဂါျဖစ္ပြားဖို႔ အလားအလာမ်ားတဲ့ အခ်က္တစ္ခုပါ။ မီး႐ူးေရာဂါရွိသူ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္က ဥာဏ္ရည္အဆင့္နိမ့္တာကို ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ မိုက္ကယ္က ေက်ာင္းစာညံ့တဲ့ကေလး၊ ဥာဏ္ထံုထိုင္းတဲ့ကေလး ျဖစ္တယ္လို႔ မွတ္တမ္းထဲမွာ ေတြ႕ရွိရပါတယ္”

သူနာျပဳဂ်မ္မာက ေမးျမန္းပါတယ္။

“မီး႐ူးေရာဂါလို႔ သတ္မွတ္ႏိုင္ေအာင္ ဘယ္လိုလကၡဏာေတြရွိရမလဲ”

စာေရးသူက ရွင္းျပပါတယ္။

“မီး႐ူးေရာဂါလို႔ ေရာဂါေဖာ္ထုတ္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့ လကၡဏာေတြရွိပါတယ္။ (က) တစ္ႀကိမ္ထက္ပိုၿပီး မီး႐ႈိ႕မႈက်ဴးလြန္ျခင္း၊ (ခ) မီးစတင္မ႐ႈိ႕မီ လူနာရဲ႕စိတ္ထဲမွာ တင္းက်ပ္မႈခံစားရျခင္း၊ မီးေလာင္တာကို ျမင္ေတြ႕ခ်င္စိတ္ ျပင္းျပလာျခင္း၊ (ဂ) မီး႐ႈိ႕ၿပီး မီးေလာင္ေနတာကို ျမင္ေတြ႕ရရင္ စိတ္ထဲမွာ ေက်နပ္ႏွစ္သိမ့္မႈခံစားရျခင္း၊ တင္းက်ပ္ေနတဲ့ စိတ္ခံစားမႈ ေျပေလ်ာ့သြားျခင္း၊ (ဃ) မီးေလာင္ေနတာကို ၾကည့္႐ႈဖို႔ အလြန္အမင္း စိတ္၀င္စားျခင္း၊ မီးေလာင္ေနတဲ့ ျမင္ကြင္းက လူနာရဲ႕စိတ္ကို ညႇဳိ႕ယူဖမ္းစားႏိုင္ျခင္း၊ တာနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ကိစၥေတြမွာ စိတ္၀င္စားမႈရွိျခင္း၊ ဥပမာ-မီးသတ္လုပ္ငန္းကို စိတ္၀င္စားျခင္း၊ မီးသတ္ဌာနကို သြားေရာက္ေလ့လာတတ္ျခင္း၊ မီးေလာင္မႈျဖစ္ပြားရင္ ကူညီၿငိႇမ္းသတ္ေပးျခင္း၊ မီးေဘးဒုကၡသည္ေတြကို ႐ိုင္းပင္းကူညီျခင္း စတဲ့လကၡဏာေတြ ျဖစ္ပါတယ္”

သူနာျပဳဂ်မ္မာက စူးစမ္းေမးျမန္းတယ္။

“မိုက္ကယ္ရဲ႕ မွတ္တမ္းထဲမွာ အရင္တုန္းက မီး႐ႈိ႕မႈက်ဴးလြန္ဖူးတာ ရွိသလား”

စိတ္ပညာရွင္ဂြၽန္က ေျဖဆိုပါတယ္။

“မီး႐ႈိ႕မႈနဲ႔ တရားစြဲခံရတဲ့ ရာဇ၀င္ေတာ့ မရွိပါဘူး။ မီးကစားလို႔ ရွပ္အက်ႌမီးေလာင္တာတို႔၊ အိပ္ခန္းထဲမွာ မီးလန္႔တာတို႔ေတာ့ ရွိပါတယ္”

လက္ေထာက္ဆရာ၀န္ပီတာက ပါ၀င္ေဆြးေႏြးပါတယ္။

“မီး႐ူးေရာဂါက “ေစ့ေဆာ္မႈထိန္းခ်ဳပ္ခ်ဳိ႕ယြင္းေရာဂါ”( Impulse Control Disorder)တစ္မ်ဳိး မဟုတ္ဘူးလား”

“မွန္ပါတယ္ ပီတာ။ “ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါ (Gambling Disorder)၊ “ခိုးယူခ်င္စိတ္ျပင္းျပေရာဂါ”( Kleptomania) စတဲ့ ေရာဂါေတြလိုပါပဲ။ စိတ္ဆႏၵနဲ႔ ေစ့ေဆာ္မႈကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္လို႔ စိတ္လိုက္မာန္ပါ ျပဳမူတတ္တဲ့ ေရာဂါမ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္”

လူမႈ၀န္ထမ္းအရာရွိေမရီက ၾကားျဖတ္ၿပီး ေမးျမန္းပါတယ္။

“ေရာမႏိုင္ငံ ဘုရင္နီ႐ို (Nero)က ေရာမၿမိဳ႕ တစ္ေနရာကို မီး႐ႈိ႕တယ္လို႔ ကမၻာ့ရာဇ၀င္ထဲမွာ ဖတ္ရပါတယ္။ နီ႐ိုက မီး႐ူးေရာဂါသည္ေပါ့”

လက္ေထာက္ဆရာ၀န္ပီတာက အေျဖေပးပါတယ္။

“ကြၽန္ေတာ္သိသေလာက္ေျပာရရင္ နီ႐ိုက မီး႐ူးေရာဂါရွိတယ္လို႔ မယူဆၾကပါဘူး။ သူ႔ကိုနန္းတင္ေပးတဲ့ သူ႔အေမကိုေတာင္ လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္လိုက္တဲ့ လူယုတ္မာျဖစ္ပါတယ္။ နီ႐ိုက သံသယစိတ္လြန္ကဲတဲ့ စိတၱဇေရာဂါတစ္မ်ဳိး ခံစားေနရတယ္လုိ႔ ေရးသားၾကတာ ေတြ႕ရတယ္။ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ နီ႐ိုက ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္တဲ့ လူဆိုးလူမိုက္ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး (Psychopath) ရွိသူလို႔ ေ၀ဖန္ၾကပါတယ္။ ေရာမၿမိဳ႕ ဆင္ေျခဖံုးရပ္ကြက္တစ္ခုကို မီး႐ႈိ႕တာက သူကိုယ္တိုင္ မီး႐ႈိ႕တာမဟုတ္ဘူး။ သူ႔လူေတြကို လုပ္ခိုင္းတာ။ အဲဒီကြက္လပ္ေနရာမွာ သူ႔“ေရႊအိမ္ေတာ္အသစ္” နဲ႔ ပန္းၿခံတည္ေဆာက္ခ်င္လို႔ ဥာဏ္ဆင္တာတဲ့”

လူမႈ၀န္ထမ္းအရာရွိေမရီက အ႐ႈံးေပးတဲ့ အမူအရာနဲ႔ မွတ္ခ်က္ခ်ပါတယ္။

“ထားပါေတာ့ေလ။ မိုက္ကယ္က မီး႐ူးေရာဂါရွိတယ္ဆိုရင္ ေဒါက္တာတို႔ ဘယ္လိုကုသမလဲ”

စာေရးသူက ၀င္ေရာက္အေျဖေပးပါတယ္။

“အသံုးမ်ားတဲ့ စိတ္ကုထံုးနည္းကေတာ့” အျပဳအမူေျပာင္းလဲေပးနည္း (Behaviour Modification)ျဖစ္ပါတယ္။ မီး႐ႈိ႕တဲ့အျပဳအမူက ေန႔စဥ္ေန႔တိုင္းျဖစ္ပြားေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီေတာ့ မီး႐ႈိ႕တဲ့အျပဳအမူမျဖစ္ပြားခင္ တဒဂၤအခ်ိန္ေလးမွာ ရပ္တန္းကရပ္ၿပီး အျပဳအမူေျပာင္းလဲတတ္ေအာင္ သင္ၾကားေပးပါတယ္”

“ဘယ္လိုသင္ၾကားေပးလဲ”

“(က) လူနာရဲ႕စိတ္ထဲမွာ မီး႐ႈိ႕ခ်င္စိတ္ျဖစ္ေပၚလာေစတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေနကို သတိထားမိေအာင္ သင္ၾကားျပသေပးရတယ္။ အဲဒီလို ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေနမ်ဳိးကို တတ္ႏိုင္သေလာက္ ေရွာင္ၾကဥ္ခိုင္းရမယ္။

(ခ) ပတ္၀န္းက်င္ရဲ႕ လႈံ႔ေဆာ္မႈေၾကာင့္ မီး႐ႈိ႕ခ်င္တဲ့စိတ္ျဖစ္ေပၚလာရင္၊ စိတ္ထဲမွာ တင္းက်ပ္လာရင္ စိတ္ေျဖေလွ်ာ့နည္းတစ္ခုခု အသံုးျပဳႏိုင္ေအာင္ ေလ့က်င့္ေပးရတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ အႏၲရာယ္မရွိတဲ့ အျပဳအမူတစ္ခုကို ျပဳလုပ္ဖို႔ ၫႊန္ၾကားျပသေပးတယ္။ ဥပမာ-သီခ်င္းေအာ္ဆိုျခင္း၊ ခုန္ေပါက္ေျပးလႊားျခင္း။

(ဂ) မီး႐ႈိ႕မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္တဲ့ ဆိုးက်ဳိးေတြကို စာရင္းျပဳစုခိုင္းရမယ္။ မီး႐ႈိ႕ျခင္းရဲ႕ အက်ဳိးနဲ႔အဆိုးကို ေ၀ဖန္သံုးသပ္ႏိုင္ဖို႔ လူနာနဲ႔ အျပန္အလွန္ေဆြးေႏြးတယ္။ မီး႐ႈိ႕ခ်င္စိတ္ေပၚလာရင္ မီး႐ႈိ႕မႈရဲ႕ဆိုးက်ဳိးေတြကို စိတ္ထဲမွာ ျမင္ေယာင္လာေအာင္ ျပန္လည္စဥ္းစားႏိုင္ေအာင္ ေလ့က်င့္ေပးရပါတယ္။

အဲဒီကုထံုးနဲ႔တြဲဖက္ၿပီး ကူညီပံ့ပိုးစိတ္ကုထံုး (Supportive Psychotherapy)ကို အသံုးျပဳပါတယ္။ မီး႐ႈိ႕တဲ့အျပဳအမူ ျပန္လည္မျဖစ္ပြားေအာင္ ကာကြယ္ေပးဖို႔ အေရးႀကီးတယ္။ လိုအပ္ရင္ တရားဥပေဒနဲ႔အညီ ထိန္းခ်ဳပ္ကြပ္ကဲေပးရပါတယ္”

အသက္ ၁၉ ႏွစ္အရြယ္ မိုက္ကယ္က ဒါ၀င္ၿမိဳ႕အစြန္ပိုင္းမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ေတာမီးကို စတင္မီး႐ႈိ႕သူျဖစ္တယ္။ မီး႐ႈိ႕မႈက်ဴးလြန္သူျဖစ္ေၾကာင္း ထင္ရွားေနေပမယ့္ မိုက္ကယ္ဘာေၾကာင့္ ဒီလိုျပဳမူသလဲဆိုတာကို တရား႐ံုးက မေ၀ခြဲႏိုင္ျဖစ္ေနပါတယ္။ သက္ေသအေထာက္အထားေတြကို ေလ့လာၾကည့္ရင္ . . .

(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)

Most Popular

Healthy Life Ad
To Top