Q. အဆစ္ျပဳတ္သြားတဲ့အေၾကာင္း သိပါရေစ ဆရာ။
ပါေမာကၡဦးေန၀င္း အ႐ိုးခြဲစိတ္အထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီးႏွင့္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျခင္း
A. အဆစ္ျပဳတ္တယ္ဆိုတာ ခႏၶာကုိယ္ထဲမွာရွိသမွ် အဆစ္ေတြအကုန္လံုးက ျပဳတ္ႏုိင္တဲ့ အဆစ္ေတြပါပဲ။ သိပ္ခိုင္ပါတယ္ဆိုတဲ့ တင္ပါးဆံုအဆစ္ေတြလည္း ျပဳတ္ႏုိင္ပါတယ္။ လည္ပင္း႐ိုးနဲ႔ ခါး႐ိုးအဆစ္ေတြလည္း ျပဳတ္ႏုိင္တာေတြ၊ က်ဳိးႏုိင္တာေတြ ရွိပါတယ္။ ဆိုလိုတာကေတာ့ ခႏၶာကုိယ္မွာရွိတဲ့ အဆစ္မွန္သမွ်ဟာ ျပဳတ္ႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီအထဲကမွ အမ်ားဆံုးကေတာ့ ပခံုးအဆစ္ျပဳတ္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ပခံုးအဆစ္က ခႏၶာကုိယ္ထဲမွာရွိသမွ် အဆစ္ေတြထဲမွာ လြတ္လြတ္လပ္လပ္နဲ႔ လႈပ္ရွားမႈအလုပ္ႏုိင္ဆံုး အဆစ္ျဖစ္ပါတယ္။ အေရွ႕ကုိလည္း လႊဲလို႔ရတယ္၊ အေနာက္ကိုလည္း လႊဲလို႔ရတယ္၊ ပတ္ပတ္လည္လည္း လႊဲလို႔ရတယ္၊ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လႈပ္ရွားမႈအမ်ားဆံုး လုပ္လုိ႔ရတဲ့အဆစ္ပါ။ ဒါက ေကာင္းက်ဳိးျဖစ္ေပမယ့္ ေကာင္းက်ဳိးနဲ႔ဆိုးက်ဳိး တြဲေနတယ္လို႔ေျပာရမွာပါ။ ဒီအဆစ္က အမ်ားဆံုးလႈပ္ရွားလို႔ရေအာင္ ဘာကုိေပးဆပ္ရသလဲဆိုေတာ့ ခိုင္ခံ႔တည္ၿမဲမႈ (Stability)ကုိ ေပးဆပ္လိုက္ရပါတယ္။ လက္ျပင္႐ိုးအဆစ္ေသးေသးပါးပါးေလးနဲ႔ ႀကီးမားတဲ့လက္ေမာင္း႐ိုးထိပ္က လာဆက္ေနပါတယ္။
ဒါကဘာနဲ႔အလားတူသလဲဆိုရင္ လက္ဖက္ရည္ပန္းကန္လံုးေအာက္မွာ ခံထားတဲ့ပန္းကန္ျပားေလးထဲကုိ လူႀကီးေတြကန္တဲ့ ေဘာလံုးႀကီးလာထည့္ထားသလို ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒီလိုအေျခအေန ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ သူ႔ရဲ႕လႈပ္ရွားမႈက အမ်ားႀကီးလႈပ္ရွားမႈ ျပဳလုပ္လို႔ရေပမယ့္လည္း သူ႔ရဲ႕ခိုင္ခံ႔မႈကေတာ့ နည္းပါးတဲ့သဘာ၀ရွိေနပါတယ္။ ပံုမွန္အားျဖင့္ ဒီအေျခအေနမ်ဳိး ရွိေနေပမယ့္လည္း အဆစ္လႈပ္ရွားမႈျပဳတုိင္းမွာ အဆစ္ျပဳတ္မသြားေအာင္ အရြတ္ေတြက ထိန္းထားေပးရပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ပခံုးၾကြက္သားေတြကလည္း အတုိင္းအတာတစ္ခုအထိ ခိုင္ခန္႔မႈရရွိေအာင္ ထိန္းထားေပးပါတယ္။ ဒီလိုထိန္းထားတာေတြရွိေပမယ့္ သဘာ၀ရဲ႕ဖန္တီးမႈအရ သူ႔ရဲ႕ခိုင္ခ့ံမႈကနည္းပါးၿပီး အျပဳတ္အမ်ားဆံုးအဆစ္ ျဖစ္လာပါတယ္။
Q. ဘယ္လိုအရြယ္ေတြမွာ ပခံုးအဆစ္ျပဳတ္ထြက္မႈ အျဖစ္မ်ားပါသလဲ ဆရာ။
A. အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ အဆစ္ျပဳတ္တယ္ဆိုတာ လူႀကီးေတြမွာျဖစ္တတ္တဲ့ ျပႆနာျဖစ္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္တာလဲဆိုရင္ လက္ေထာက္လဲတာ၊ ပခံုးအေနာက္မွာေထာက္ေနတာ၊ တစ္ခါတေလမွာ လက္ကုိေျမႇာက္ၿပီး ေနာက္ကိုလွန္လိုက္တာမ်ဳိးေတြမွာ ပခံုးအဆစ္က ျပဳတ္သြားတတ္ပါတယ္။ ပခံုးအဆစ္ျပဳတ္သြားရင္ ပခံုးအဆစ္ေဘးပတ္ပတ္လည္မွာ ထိန္းထားတဲ့ အရြတ္ေတြၿပဲသြားတာေတြ၊ ၾကြက္သားၿပဲသြားတာေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
Q. ပခံုးအဆစ္ျပဳတ္ရင္ ဘယ္လိုလကၡဏာေတြကို ျပတတ္ပါသလဲ ဆရာ။
A. ပခံုးအဆစ္ျပဳတ္ရင္ အေတာ္ေလးနာပါတယ္။ လူနာကေရာက္လာရင္ အေတာ္ေလးနာေနၿပီး ပခံုးအဆစ္ကုိ လံုး၀အထိမခံႏုိင္ပါဘူး။ အဆစ္ျပဳတ္တာက အေတာ္ေလးနာတဲ့အတြက္ လူနာေတြက ေဆး႐ံုကုိခ်က္ခ်င္းပဲ ေရာက္လာတတ္ၾကပါတယ္။ ပခံုးရဲ႕ပံုစံက ပံုမွန္ဆိုရင္၀ုိင္းပါတယ္။ လံုးလံုးေလး ျဖစ္ေနပါတယ္။ အဆစ္ျပဳတ္သြားၿပီဆုိရင္ အဆစ္က အေရွ႕ကုိလည္း ေရာက္လာတယ္။ ေအာက္ကုိလည္း က်သြားတာကုိ ေတြ႕ရပါတယ္။ ပခံုးေနရာမွာ လံုးလံုးေလးမရွိေတာ့ဘဲ ျပားသြားပါတယ္။ Squaring of Shoulder လို႔ေခၚပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက အဆစ္တစ္ခုက ေအာက္ကိုက်သြားတဲ့အတြက္ လက္ႏွစ္ဖက္ကုိ ယွဥ္ၾကည့္လိုက္ရင္ အဆစ္ျပဳတ္ေနတဲ့ဘက္က တံေတာင္ဆစ္က ေအာက္ကိုလည္းနည္းနည္းက်ေနၿပီး လက္ကပုိရွည္ေနတတ္ပါတယ္။ ေနာက္လကၡဏာတစ္ခုက တံေတာင္ဆစ္က ခႏၶာကုိယ္နဲ႔ ကပ္လုိ႔မရေတာ့ပါဘူး။ ေဘးကုိထြက္ေနပါတယ္။
“ပခံုးအဆစ္ျပဳတ္ရင္ အေတာ္ေလးနာပါတယ္။ လူနာကေရာက္လာရင္ အေတာ္ေလးနာေနၿပီး ပခံုးအဆစ္ကုိ လံုး၀အထိမခံႏုိင္ပါဘူး။ အဆစ္ျပဳတ္တာက အေတာ္ေလးနာတဲ့အတြက္ လူနာေတြကေဆး႐ံုကုိ ခ်က္ခ်င္းပဲ ေရာက္လာတတ္ၾကပါတယ္။ ပခံုးရဲ႕ပံုစံက ပံုမွန္ဆိုရင္ ၀ုိင္းပါတယ္။ လံုးလံုးေလးျဖစ္ေနပါတယ္။ အဆစ္ျပဳတ္သြားၿပီဆုိရင္” . . .
Q. ပခံုးအဆစ္ျပဳတ္ရင္ ဘယ္လိုစမ္းသပ္မႈေတြ လုပ္ရပါသလဲ ဆရာ။
A. ဓာတ္မွန္႐ိုက္ၾကည့္လိုက္ရင္ ေတြ႕ရပါတယ္။ ဓာတ္မွန္႐ိုက္ၾကည့္လိုက္ရင္ အဆစ္ျပဳတ္တာတင္မကပါဘူး။ တစ္ခါတေလ ပခံုးအ႐ိုးေတြပါ က်ဳိးေနတာရွိတတ္ပါတယ္၊ အဲဒီလို Associated Fracture ေတြကို ေတြ႕ႏုိင္ပါတယ္။ တျခားတြဲျဖစ္တတ္တဲ့ အေျခအေနေတြကုိလည္း သိႏုိင္ပါတယ္။ အဆစ္ျပဳတ္ၿပီဆိုရင္ အာ႐ံုေၾကာေလးတစ္ခုကို ထိသြားတတ္ပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ဂ႐ုစိုက္ရပါတယ္။ အဲဒီအာ႐ံုေၾကာကုိ ထိခိုက္သြားရင္ ပခံုးၾကြက္သား(Dentoid)ေတြ အားေလ်ာ့သြားတတ္ပါတယ္။ အဆစ္ျပဳတ္ၿပီဆိုရင္ အဲဒီအာ႐ံုေၾကာေလး ထိခိုက္မႈရွိ၊ မရွိဆိုတာေတာ့ နည္းနည္းေလး စစ္ေဆးေပးရပါတယ္။
Q. ပခံုးအဆစ္ျပဳတ္တဲ့ပံုစံေတြကို သိပါရေစ ဆရာ။
A. ပခံုးအဆစ္က ျပဳတ္တယ္ဆိုရင္ ပံုစံအမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ျပဳတ္ႏုိင္ပါတယ္။ ခုနကေျပာခဲ့တာေတြကေတာ့ အေရွ႕ကုိျပဳတ္တာ(Anterior Dislocation) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက အျဖစ္အမ်ားဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ တျခားျပဳတ္တတ္တဲ့ ပံုစံေတြလည္းရွိပါတယ္။ အဆစ္က ေအာက္ကုိလည္းျပဳတ္သြားတတ္တယ္ (Inferior Dislocation) လို႔ေခၚပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ အေနာက္ကုိျပဳတ္သြားတတ္တယ္ (Posterior Dislocation) လို႔ေခၚပါတယ္။ အေပၚကုိျပဳတ္သြားတာကုိ (Superior Dislocation) ဆိုၿပီး အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
Q. ပခံုးအဆစ္ျပဳတ္တာကို ဘယ္လိုကုသရမလဲ ဆရာ။
A. ကုသမႈအပုိင္းကုိ ေျပာမယ္ဆုိရင္ေတာ့ အဆစ္ေတြမွာ ဘယ္လိုအဆစ္ပဲျပဳတ္ျပဳတ္၊ ဘယ္လိုအပုိင္းပဲျပဳတ္ျပဳတ္ ျမန္ျမန္ျပန္သြင္းဖို႔ လုိပါတယ္။ ျမန္ျမန္သြင္းတဲ့အတြက္ သြင္းရတာလည္းလြယ္ကူတယ္၊ တျခားျပႆနာေတြ ျဖစ္ႏုိင္ေျခကလည္း ေလ်ာ့နည္းသြားပါတယ္။ အဆစ္ျပဳတ္တဲ့အခါမွာ လူနာက ခ်က္ခ်င္းေရာက္လာတယ္ဆိုရင္ အမ်ားအားျဖင့္ ေမ့ေဆးေတြ၊ ထံုေဆးေတြဘာမွမလိုဘဲ အဆစ္ကိုမွန္ကန္ေအာင္ ျပန္သြင္းေပးလုိ႔ရပါတယ္။ အခက္အခဲမရွိဘဲ လြယ္လြယ္ကူကူနဲ႔ ကုသႏုိင္ပါတယ္။ အဆစ္ျပဳတ္တာက နည္းနည္းၾကာေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ ေမ့ေဆးေပးၿပီးမွ လုပ္ရတာမ်ဳိးရွိလာပါတယ္။ အဆစ္ေတြကုိ ျပန္ထည့္တဲ့နည္းေတြကေတာ့ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ ဘယ္နည္းကုိပဲသံုးသံုး အရိုးေတြ၊ အဆစ္ေတြကုိ ကုိင္တြယ္တဲ့အခါမွာ ၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္းျပန္သြင္းတာမ်ဳိး၊ ခြန္အားသံုးၿပီးျပန္သြင္းတာမ်ဳိးေတြ မလုပ္ရပါဘူး။ အဆစ္မွာရွိတဲ့ အ႐ိုးႏုေတြကို ထိခိုက္ႏုိင္ပါတယ္။
ညင္ညင္သာသာနဲ႔လည္းလုပ္တယ္၊ ေမ့ေဆးေတြနဲ႔ေပးၿပီးလုပ္တာကို အဆစ္ကျပန္မ၀င္ဘူးဆိုရင္ ခြဲစိပ္ကုသၿပီးေတာ့ အဆစ္ကုိ ျပန္ထည့္ေပးရပါတယ္။ အတင္းႀကီးဖိဆြဲတာ၊ ဖိတြန္းတာေတြ မလုပ္ရပါဘူး။ ဒီအဆစ္ကုိ ျပန္သြင္းလို႔၀င္သြားတာနဲ႔ လူနာလည္း ခ်က္ခ်င္းအနာသက္သာသြားပါတယ္။ အဲဒီလို အဆစ္ျပန္၀င္ၿပီးသြားရင္ ပခံုးကုိအနားေပးရပါတယ္။ ၿပဲသြားတဲ့အရြတ္ေတြ ၾကြက္သားေတြ ပံုမွန္ျဖစ္သြားေအာင္ အခ်ိန္ေပးရပါတယ္။ ပခံုးကုိမလႈပ္ေအာင္ သိုင္းႀကိဳး ဒါမွမဟုတ္ ပတ္တီးစီးထားတာမ်ဳိးနဲ႔ အရြတ္ေတြ၊ ၾကြက္သားေတြ ျပန္ခိုင္သြားေအာင္၊ ၿမဲသြားေအာင္ အနားေပးထားရပါတယ္။
Q. အဆစ္ျပဳတ္တာက ျပန္ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိပါသလား ဆရာ။
A. ပထမအႀကိမ္ အဆစ္လြဲတာက အသက္ငယ္ငယ္ ၂၅ ႏွစ္ေအာက္ေလာက္မွာျဖစ္တယ္ဆိုရင္ အဆစ္ျပန္ျပန္ျပဳတ္ႏုိင္တဲ့ ႏႈန္းဟာ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ရွိပါတယ္။ အသက္ႀကီးသြားတာနဲ႔အမွ် ျပန္ျဖစ္ႏုိင္တဲ့ႏႈန္းက ေလ်ာ့သြားပါတယ္။ တစ္ခါအဆစ္ျပဳတ္ထားတဲ့သူဟာ ေနာက္ထပ္ျပန္ျပဳတ္ႏုိင္တဲ့အတြက္ သတိထားရပါတယ္။ ႏွစ္ပတ္၊ သံုးပတ္ေလာက္ၾကာမွ ေလ့က်င့္ခန္းေတြ ျပန္လုပ္ခိုင္းၿပီး လႈပ္ရွားမႈေတြ ျပန္လုပ္ေပးရပါတယ္။ လူနာကုိေတာ့ ပခံုးကုိေျမႇာက္ၿပီး ေနာက္ကုိလွန္တဲ့အျပဳအမူမ်ဳိးေတြ မလုပ္ျဖစ္ေအာင္၊ ခဲေတြနဲ႔ေပါက္တဲ့ပံုစံမ်ဳိးေတြ၊ ေမာ္ေတာ္ကားေရွ႕မွာစီးေနတုန္း ေနာက္ခန္းမွာရွိတဲ့ ပစၥည္းကုိ လက္လွမ္းယူတဲ့ပံုစံမ်ဳိးေတြ မလုပ္ျဖစ္ဖို႔ သတိေပးရပါတယ္။
Q. ပခံုးအဆစ္ျပဳတ္တာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အမ်ားျပည္သူကို ပညာေပးလိုတာရွိရင္ ေျပာျပေပးပါ ဆရာ။
A. လူနာေတြကုိ ေျပာခ်င္တာကေတာ့ အဆစ္ျပဳတ္တယ္ဆိုရင္ ေဆး႐ံုကိုခ်က္ခ်င္းလာျပတာ အေကာင္းဆံုးပါ။ ၾကာေလေလ၊ ခက္ေလေလ၊ ပုိၿပီးျပႆနာတက္ေလေလဆိုတာေလးကုိ ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ အဆစ္ျပန္ျပဳတ္တဲ့ အေျခအေနက အရမ္းဆိုးလာတယ္၊ အလုပ္မလုပ္ႏုိင္ေလာက္ေအာင္ကုိ ခဏခဏျပဳတ္လာၿပီဆိုရင္ ခြဲစိတ္ၿပီး ျပန္မျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေပးရတာေတာ့ ရွိပါတယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
