ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
နိဒါန္း
စိတ္ကုထံုးကုနည္း(Psychotherapy)ဆိုတာဘာလဲ။
စာေရးသူရဲ႕ လူနာတိုင္း ေမးျမန္းေလ့ရွိတဲ့ ေမးခြန္းတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ရွင္းျပပါမယ္။ စိတ္က်န္းမာေရးေဆးပညာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ ကုထံုးအမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိပါတယ္။
(၁) စိတ္ကုထံုးကုနည္း (Psychotherapy)၊ (၂) ေဆးေပးကုသျခင္း (Psychopharmaco-Therapy)၊ (၃) ဦးေႏွာက္လႈံ႔ေဆာ္ႏႈိးဆြေပးကုထံုး (Brain Stimulation Methods)၊ (၄) ဦးေႏွာက္ခြဲစိတ္ကုသမႈ(Psychoneuro-Surgery)၊ (၅)လူမႈေရးကုထံုး (Social Therapy)၊ (၆) ႐ိုးရာကုထံုးနဲ႔ ကူညီျဖည့္ဆည္းကုထံုးမ်ား (Traditional And Complpentary Therapy)စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။
စိတ္ကုထံုးကုနည္းကို စကားေျပာကုသနည္း (Talking Therapy) လို႔လည္း အလြယ္တကူေခၚဆိုၾကပါတယ္။
စိတ္ကုထံုးကုနည္းရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္က ဘာေတြလဲလို႔ ေမးျမန္းတဲ့ လူနာလည္း ရွိပါတယ္။
စိတ္ကုထံုးကုနည္းမွာ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ ေလးမ်ဳိးရွိတယ္လို႔ အၾကမ္းအားျဖင့္ ေျပာဆိုႏုိင္တယ္။
(၁) လူနာကို ဒုကၡေပးေနတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာ သက္သာေပ်ာက္ကင္းေစရန္၊
(၂) စိတ္ဖိစီးမႈျဖစ္ပြားေစတဲ့ ဘ၀ျပႆနာေတြ နဲ႔ ရင္ဆုိင္ႀကံဳေတြ႕ရတဲ့အခါ လိုအပ္သလို ခုခံတြန္း လွန္ညႇိႏႈိင္းႏိုင္စြမ္းရွိရန္၊
(၃) ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးအားနည္းခ်က္ရွိရင္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေပးႏိုင္ရန္၊
(၄) စိတ္ေရာဂါကိုပိုမိုဆိုးရြားေစႏုိင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို သိရွိနားလည္ေစရန္၊ အႏၲရာယ္ရွိတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို ေလ်ာ့နည္းေအာင္ ေဆာင္ရြက္ရန္ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ကုသမႈရည္မွန္းခ်က္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႔ စိတ္ကုထံုးကုနည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးစမ္းသပ္တီထြင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အခုအခ်ိန္အထိ ပညာရွင္မ်ဳိးစံုက တီထြင္ထားတဲ့ စိတ္ကုထံုးကုနည္း ၁၆၁ မ်ဳိးရွိေၾကာင္း ဂ်ာနယ္တစ္ခုမွာ ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ စိတ္ကုထံုးကုနည္းေတြ ေဖာင္းပြေနတာ အမွန္ပါပဲ။ တစ္ေက်ာင္းတစ္ဂါထာ တစ္ရြာ တစ္ပုဒ္ဆန္းဆိုသလိုပါပဲ။ တခ်ဳိ႕စိတ္ကုထံုးကုနည္းကို တီထြင္တဲ့ ပညာရွင္ပဲ အသံုးျပဳပါတယ္။ တခ်ဳိ႕စိတ္ကုထံုးကုနည္းေတြကေတာ့ စိတ္က်န္းမာေရး ေရစီးေၾကာင္းမွာ ေခတၱခဏေပၚေပါက္လာတဲ့ ေရျမႇဳပ္ပမာပါပဲ။
“ ဒီလိုဆိုရင္ ေဒါက္တာက ကြၽန္ေတာ္၊ကြၽန္မကို ကုသဖို႔ ဘယ္စိတ္ကုထံုးကုနည္းကို အသံုးျပဳမွာလဲ” လို႔ သိခ်င္တဲ့ လူနာလည္း ရွိပါတယ္။စိတ္ကုထံုးကုနည္းတိုင္းကို ကြၽန္ေတာ္ မကြၽမ္းက်င္ပါဘူးလို႔ ၀န္ခံရင္ လူနာက သေဘာေတြ႕မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဆရာ၀န္ကိုအထင္ေသးသြားႏိုင္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ လူနာ နားလည္သေဘာေပါက္ေအာင္ ဆက္လက္ရွင္းျပရပါတယ္။
“ စိတ္ကုထံုးကုနည္းတစ္မ်ဳိးနဲ႔ တစ္မ်ဳိး ျခားနားခ်က္ရွိသလို သူတို႔အခ်င္းခ်င္းမွာ တူညီတဲ့လုပ္နည္း လုပ္ဟန္နည္းဗ်ဴဟာေတြရွိပါတယ္။ စိတ္ေရာဂါကို ကုသတဲ့အခါ ထိေရာက္မႈရွိတဲ့ “ နည္းပရိယာယ္” ေတြကို ထုတ္ယူအသံုးျပဳတတ္ဖို႔က အေရးႀကီးပါတယ္။ ေရာဂါနဲ႔ေဆး တန္ေအာင္ေပးရတယ္ဆိုသလိုပါပဲ။ လူနာသက္သာေပ်ာက္ကင္းခ်င္တဲ့ အဓိက ေရာဂါလကၡဏာ၊ လူနာတစ္ဦးတည္း မေျဖရွင္းႏိုင္တဲ့ ျပႆနာ၊ လူနာျပဳျပင္သင့္တဲ့ အေလ့အထ အျပဳအမူစတဲ့အခ်က္ေတြကိုေဖာ္ထုတ္ၿပီး သင့္ေတာ္တဲ့နည္း ပရိယာယ္ကိုအသံုးျပဳပါတယ္။
“ ကြၽန္ေတာ္၊ကြၽန္မ စိတ္ေရာဂါကုထံုးနဲ႔ကုသမႈခံယူမယ္ဆိုရင္ ဘယ္သူက ကုသေပးမွာလဲ” လို႔လည္း စပ္စုတဲ့လူနာရွိပါတယ္။
“ ဘယ္သူမဆို စိတ္ေရာဂါကုထံုးကုနည္းကို အသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္” လို႔ အေျဖေပးရင္ လူနာကမ်က္လံုးျပဴးၿပီး ၾကည့္ေနတတ္တယ္။
ဒီေတာ့ စာေရးသူကဆက္လက္ရွင္းျပရပါတယ္။
“ ဆရာ၀န္၊ စိတ္ပညာရွင္၊ လူမႈ၀န္ထမ္းအရာရွိ၊ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းပညာရွင္ စတဲ့ စိတ္က်န္းမာေရးပညာရွင္တိုင္း စိတ္ကုထံုးကုနည္းတစ္နည္း မဟုတ္ တစ္နည္း အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ စိတ္ကုထံုး ကုနည္းရဲ႕ သေဘာကို နားလည္ရင္ မိသားစု၀င္တစ္ဦးဦးက လူနာကိုကူညီႏိုင္တယ္။ လူနာကိုယ္တိုင္ သင့္ေတာ္တဲ့ နည္းပရိယာယ္ကို အသံုးျပဳေလ့က်င့္ႏိုင္ပါတယ္။ အခုေခတ္မွာ အြန္လိုင္းကေနၿပီး ပညာ ေပးကုသမႈကို စမ္းသပ္ေနၾကပါတယ္”
“ ကိုယ္ထူကိုယ္ထ စိတ္ကုထံုးကုနည္းကို အသံုးျပဳႏိုင္တယ္ဆိုရင္ ေဒါက္တာတို႔နဲ႔ ျပဖို႔ မလိုဘူးေပါ့”
“ ဒီလိုလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ တတ္သိကြၽမ္းက်င္တဲ့ ပညာရွင္ရဲ႕ သြန္သင္ျပသလမ္းၫႊန္မႈေတာ့ လိုအပ္ပါတယ္။ တတ္သိကြၽမ္းက်င္တဲ့ပညာရွင္နဲ႔ ကုသမႈမခံရလို႔ စိတ္ကုထံုးကုနည္းကို အသံုးမျပဳရဘူးလို႔ မယူဆေစခ်င္တာပါ”
_ _ _
စာေရးသူရဲ႕ လူနာေတြနဲ႔ ေဆြးေႏြးေျပာၾကားခဲ့တာေတြကို ျပန္လည္စဥ္းစားမိေတာ့ လူတိုင္း အသံုးျပဳႏိုင္တဲ့စိတ္ကုထံုးကုနည္းပရိယာယ္ေတြကို အခန္းဆက္ေရးသားေဖာ္ျပဖို႔ စိတ္ကူးမိပါတယ္။
စိတ္ကုထံုးကုနည္းတစ္မ်ဳိးအေၾကာင္းကို ေရးသားတဲ့အခါ ေအာက္ေဖာ္ျပပါအခ်က္အလက္ေတြကို ထည့္သြင္းေဆြးေႏြးဖို႔ ရည္ရြယ္ထားတယ္။
(၁) အဲဒီစိတ္ကုထံုးကုနည္းကို အသံုးျပဳႏိုင္တဲ့ စိတ္ေရာဂါေ၀ဒနာ၊
(၂) စိတ္ကုထံုးကုနည္းက အေျချပဳထားတဲ့ ေနာက္ခံသီအိုရီ၊စိတ္ကုထံုးကုနည္းရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္၊
(၃) အဲဒီစိတ္ကုထံုးကုနည္းမွာ အသံုးျပဳတဲ့ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္ နည္းဗ်ဴဟာမ်ား၊
(၄) အဲဒီစိတ္ကုထံုးကုနည္းရဲ႕ အႏွစ္သာရကို ရယူၿပီး လူတိုင္း ဘယ္လိုအသံုးျပဳႏိုင္သလဲဆိုတဲ့ ေဆြးေႏြးအႀကံျပဳခ်က္ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
_ _ _
ကူညီအားေပး စိတ္ကုထံုး
ကူညီအားေပး စိတ္ကုထံုး (Supportive Psychotherapy)က စိတ္ေရာဂါကုသမႈတိုင္းမွာ ထည့္သြင္းအသံုးခ်ႏိုင္တဲ့ ကုထံုး ျဖစ္တယ္။ အရသာရွိေအာင္ ဟင္းတိုင္းမွာထည့္ခတ္ရတဲ့ဆားနဲ႔တူပါတယ္။
လူနာတစ္ေယာက္ ကိစၥအတြက္ စာေရးသူကို လာေရာက္တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးေနတဲ့ သူနာျပဳေအမီက ေမးပါတယ္။
“ ဘယ္လိုစိတ္ေရာဂါေတြမွာ ကူညီအားေပး စိတ္ကုထံုးကို အသံုးျပဳသလဲ ေဒါက္တာ”
“ ကြၽန္ေတာ္ ေျပာခဲ့သလို ကူညီအားေပး စိတ္ကုထံုးကို ေနရာတိုင္းမွာ အသံုးျပဳလို႔ ရပါတယ္။ ဒီကုထံုးနဲ႔ ထိထိေရာက္ေရာက္ ကုသႏိုင္တဲ့ စိတ္ေရာဂါ လူနာအမ်ဳိးအစားကို ေျပာရရင္ ေလးမ်ဳိး ခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။ (က) ဘ၀ျပႆနာတစ္ခုခုေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ကို အျပင္းခံစားေနရသူ။ (ဥပမာ ခ်စ္ခင္တြယ္တာရသူ ေသဆံုးျခင္း၊ အိမ္ေထာင္ပ်က္ျခင္း၊ အလုပ္ျပဳတ္ျခင္း၊ သဘာ၀ေဘးအႏၲရာယ္ဒဏ္ကိုခံခဲ့ရျခင္း၊ ကာမဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားခံရျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္) (ခ)နာတာရွည္စိတ္ေရာဂါ ခံစားေနရသူ၊ (ဥပမာ-နာတာရွည္စိတၱဇေရာဂါ၊ နာတာရွည္ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးခ်ဳိ႕ယြင္းေရာဂါတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ (ဂ) ဦးေႏွာက္ ေရာဂါေၾကာင့္ ဥာဏ္ရည္က်ဆင္းလာတဲ့ လူနာ။ (ဃ) တျခားစိတ္ကုထံုးကုနည္းေတြမွာ ကုသမႈမခံယူလိုသူ၊ စိတ္ကုထံုးကုနည္းေတြကို လိုက္နာေဆာင္ရြက္ဖို႔ စိတ္ဆႏၵေလ်ာ့နည္းသူတို႔ ျဖစ္တယ္”
သူနာျပဳေအမီက သူနားလည္သလို မွတ္ခ်က္ခ်တယ္။
“ အေျခယိုင္လာတဲ့ အိမ္ကို ၿပိဳလဲမက်ေအာင္ က်ားကန္ေပးတဲ့ သေဘာလား”
“ မွန္ပါတယ္။ ႀကံဳေတြ႕ေနရတဲ့ ျပႆနာကိုလူနာကိုယ္တိုင္ စီမံခန္႔ခြဲႏိုင္ေအာင္ တြန္းအားေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါက အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္ မဟာဗ်ဴဟာျဖစ္ပါတယ္”
သူနာျပဳေအမီက ဆက္လက္ေတာင္းဆိုတယ္။
“ ကူညီအားေပး စိတ္ကုထံုးက ကြၽန္မေန႔စဥ္ႀကံဳေနတဲ့ လူနာေတြအတြက္ အက်ဳိးရွိမွာပါ။ အဲဒီကုထံုးမွာ အသံုးျပဳတဲ့ နည္းပရိယာယ္ေတြကိုေျပာျပပါ”
‘ကူညီအားေပး စိတ္ကုထံုးမွာ အသံုးျပဳတဲ့ နည္းပရိယာယ္(နည္းဗ်ဴဟာ)(၁၄)ခုရွိပါတယ္။’
(၁) ေရာဂါကိုတိတိက်က် နားလည္ပါေစ၊ (၂) မိဘေကာင္းလိုဆက္ဆံပါ၊ (၃)တစ္ဦးနဲ႔ တစ္ဦး ယံု ၾကည္ေလးစားမႈႀကီးထြားေအာင္ ေဆာင္ရြက္ပါ၊ (၄) လူနာက မွီခိုအားထားစိတ္မမ်ားေစဖို႔သတိျပဳပါ၊ (၅) အႏၲရာယ္မ်ားတဲ့ အျပဳအမူေတြကို တားဆီးေပးပါ၊ (၆) အက်ဳိးရွိတဲ့ စိတ္ဓာတ္ ေမြးျမဴႏိုင္ေအာင္ နမူနာျပပါ၊ (၇) ခုခံႏိုင္အား၊ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္အား တိုးတက္ႀကီးထြားႏိုင္တဲ့ နည္းေတြကို ၫႊန္ျပေပးပါ၊ (၈) မိမိစိတ္ခံစားမႈကို သိရွိနားလည္ဖြင့္ဟေျပာၾကားႏိုင္ေအာင္ အားေပးပါ၊ (၉) ဆက္ဆံေရး တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာေအာင္ ကူညီအားေပးပါ၊ (၂၀) မိမိကိုယ္မိမိ ယံုၾကည္မႈရွိလာေအာင္ ေျမေတာင္ေျမႇာက္ေပးပါ၊ (၁၁) ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကင္းမဲ့စိတ္ ေလ်ာ့နည္းေအာင္ျပဳျပင္ေပးပါ၊ (၁၂) လတ္တေလာ ယခုအခ်ိန္မွာႀကံဳေတြ႕ေနရတဲ့ အခက္အခဲကို အာ႐ံုစိုက္ၿပီး ေျဖရွင္းႏိုင္ေအာင္ ကူညီအားေပးပါ၊ (၁၃) လက္ေတြ႕ပါ၀င္လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ဖို႔ တိုက္တြန္းပါ၊ (၁၄) လူနာနဲ႔မိသားစုကို ပညာေပးေဆြးေႏြးျပပါ”
သူနာျပဳေအမီက မွတ္စုေရးေနတဲ့လက္ကို ရပ္နားလိုက္ၿပီး ေျပာပါတယ္။
“ ေဒါက္တာေျပာတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို အက်ယ္ရွင္းျပပါ”
“ အိုေကပါ”
ေရွ႕တစ္ပတ္ ဆက္လက္ဖတ္႐ႈပါရန္
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
