Healthy Life Ad
Life Style

ဘ၀င္ျမင့္အၾကြားသန္ဟိတ္ဟန္ႀကီး ေ၀ဒနာ ‘အဆင့္နိမ့္စိတ္ၾကြေရာဂါ’

ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)

စိတ္ၾကြေရာဂါရွင္ ေဘာ့စ္အေၾကာင္းကို ဆက္လက္ေဆြးေႏြးေနပါတယ္။ ေဘာ့စ္ကို တျခားသူနာျပဳေတြလက္ထဲ အပ္ခဲ့ၿပီး သူနာျပဳဂေရ႕စ္က အခန္းထဲကို ျပန္လည္၀င္ေရာက္လာတယ္။

“ေဘာ့စ္ကို ဘယ္လိုျပဳစုကုသမလဲ ေဒါက္တာ”

“ေဘာ့စ္ အခုခံစားေနရတာက စိတ္ၾကြေရာဂါပါ။ အရင္တုန္းက စိတ္က်ေရာဂါ ျဖစ္ပြားဖူးတဲ့ ရာဇ၀င္လည္းရွိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ “၀င္႐ိုးစြန္းႏွစ္ဘက္ရွိ စိတ္ေရာဂါ” (Bipolar Disorder)လို႔ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ “စိတ္အတက္အက် တည္ၿငိမ္ေဆး” (Mood Stabilizer)နဲ႔ ကုသေပးဖို႔ လိုအပ္တယ္”

“ရွင္းျပပါ ေဒါက္တာ”

“စိတ္အတက္အက် တည္ၿငိမ္ေဆးေတြထဲမွာ Lithium ကို အသံုးျပဳတာမ်ားတယ္။ အတက္ေရာဂါ (Epilepsy) ကုသေဆးျဖစ္တဲ့ Carbamazapine၊ Sodium Valproate၊ Lamotrigine စတဲ့ ေဆးေတြကိုလည္း အသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္။ စိတ္အတက္အက် တည္ၿငိမ္ေဆးေတြရဲ႕ အာနိသင္က (၁) စိတ္ၾကြေရာဂါလကၡဏာေတြကို သက္သာေပ်ာက္ကင္းေစတယ္။ (၂) စိတ္ၾကြေရာဂါနဲ႔ စိတ္က်ေရာဂါ အျပန္အလွန္ျဖစ္ပြားေနတာကို ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ (၃)စိတ္ၾကြေရာဂါ ဒါမွမဟုတ္ စိတ္က်ေရာဂါ ျပန္လည္ျဖစ္ပြားလာရင္လည္း ေရာဂါအေျခအေနက ေဆးမစားမီကထက္သက္သာမႈရွိတယ္။ (၄) Lithium သံုးစြဲေနတဲ့ စိတ္ၾကြစိတ္က်ေရာဂါရွင္ေတြထဲမွာ မိမိကိုယ္ကိုယ္ သတ္ေသမႈႏႈန္း ေလ်ာ့နည္းတာကိုလည္း ေတြ႕ရွိရပါတယ္။

စိတ္အတက္အက်တည္ၿငိမ္ေဆးကို ေရရွည္သံုးစြဲရင္ စိတ္ၾကြေရာဂါ ဒါမွမဟုတ္ စိတ္က်ေရာဂါ ျပန္လည္ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ေလ်ာ့နည္းသြားႏိုင္တယ္။ ေရာဂါျပန္လည္ျဖစ္ပြားရင္လည္း အရင္ကလို ေရာဂါကမျပင္းထန္ဘူး”

သူနာျပဳဂေရ႕စ္က အနည္းငယ္ေတြေ၀စဥ္းစားၿပီး ေမးခြန္းထုတ္ပါတယ္။

“ကြၽန္မသိရွိနားလည္သေလာက္ ေျပာမယ္ေနာ္။ စိတ္အတက္အက် တည္ၿငိမ္ေဆးေတြ အာနိသင္ျပဖို႔ အခ်ိန္ယူရတယ္မဟုတ္လား။ လံုလံုေလာက္ေလာက္ ႏွစ္ပတ္ေလာက္ တိုက္ေကြၽးၿပီးမွ ေရာဂါသက္သာစျပဳလာတယ္လို႔ ကြၽန္မသိရွိထားပါတယ္။ ေဘာ့စ္က အခုအခ်ိန္မွာ အထိန္းရခက္ေနေတာ့ “ၿငိမ္ေဆး”ေပးဖို႔ေတာ့လိုအပ္မယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ ႏြားေရွ႕ထြန္က်ဴးတာေတာ့မဟုတ္ပါဘူး ေဒါက္တာ”

“ဘာေျပာတယ္”

“ေဆာရီးပါ ေဒါက္တာ။ ဆရာေတာ္ႀကီးကို စာခ်တာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူးလို႔ ဆိုလိုတာပါ”

“ဂေရ႕စ္ေျပာတာ မ႐ိုင္းပါဘူး။ အစဦးပိုင္းမွာ စိတၱဇေရာဂါကုသေဆးနဲ႔ တြဲဖက္ကုသေပးပါတယ္။ ဒါမွ လႈပ္ရွားတက္ၾကြလြန္းတဲ့ အျပဳအမူေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ရတာ လြယ္ကူမွာပါ။ ဟိုေခတ္တုန္ကေတာ့ Haloperidol ေဆးကို အသံုးျပဳတာမ်ားတယ္။ ဒီေခတ္မွာေတာ့ Quetiapine၊ Olanzapine၊ Ris-peridone စတဲ့ ေဆးေတြက နာမည္ႀကီးေနပါတယ္”

ဂေရ႕စ္က ဆင္ေျခတက္ပါတယ္။

“ေဘာ့စ္က ေဆး႐ံုမွာ မေနခ်င္ဘူး။ ေသာက္ေဆးလည္း မေသာက္ဘူးလို႔ ျငင္းဆန္ေနရင္ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ ေဒါက္တာ”

“ကြၽန္ေတာ္ အိမ္မျပန္ခင္ ေဘာ့စ္ကို ရွင္းျပၿပီး စိတ္က်န္းမာေရးဥပေဒနဲ႔အညီ အတြင္းလူနာအျဖစ္ ကုသမႈေပးႏိုင္ေအာင္ စီစဥ္ခဲ့မွာပါ။ ေသာက္ေဆးလက္မခံရင္ သင့္ေတာ္တဲ့ ထိုးေဆးကို လိုအပ္သလို အသံုးျပဳႏိုင္ဖို႔ ၫႊန္ၾကားထားမွာပါ”

“ေက်းဇူးပါပဲ”

ခရစၥမတ္ရက္ရွည္႐ံုးပိတ္ရက္ၿပီးဆံုးလို႔ အလုပ္ျပန္ဆင္းတဲ့ ေန႔မွာ သူနာျပဳဂေရ႕စ္က ေဘာ့စ္ကိစၥကို လာေရာက္ေဆြးေႏြးပါတယ္။

“႐ံုးပိတ္ရက္အတြင္းမွာ ေဘာ့စ္က်န္းမာေရးအေျခအေနက တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာပါတယ္။ အခုေဆး႐ံုက ဆင္းခြင့္ေပးႏိုင္ၿပီလို႔ ကြၽန္မထင္ပါတယ္”

“ကြၽန္ေတာ္ စစ္ေဆးေပးမွာပါ။ သူ႔ဇနီးနဲ႔ ေတြ႕ ဆံုေဆြးေႏြးဖို႔ေတာ့ လိုအပ္ပါတယ္”

သူနာျပဳဂေရ႕စ္က တင္ျပပါတယ္။

“႐ံုးပိတ္ရက္အတြင္း တာ၀န္က်တဲ့ေန႔က ေဘာ့စ္ရဲ႕ ဇနီးေမရီနဲ႔ ကြၽန္မေတြ႕ဆံုၿပီးပါၿပီ။ ေမရီကေျပာတယ္။ ေဘာ့စ္က တစ္ခါတစ္ရံ အေၾကာင္းမဲ့ ေပ်ာ္ရႊင္ျမဴးထူးလာတတ္တာ ရွိတယ္တဲ့။ စိတ္က်ေရာဂါနဲ႔ ေဆး႐ံုမတက္ခင္က တစ္ႏွစ္မွာ ႏွစ္ႀကိမ္ေလာက္ ျဖစ္ေပၚဖူးတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ အခုတစ္ႀကိမ္မွာလို ထိန္းမႏိုင္သိမ္းမရျဖစ္တာေတာ့ မဟုတ္ဘူး”

စာေရးသူက မိမိရဲ႕ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္ကို ေျပာျပတယ္။

“အဲဒါ ‘အဆင့္နိမ့္စိတ္ၾကြေရာဂါ’ (Hypomania) ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ‘စိတ္ၾကြေရာဂါ’ (Mania) လကၡဏာေတြ (Healthy Life Journal အမွတ္ (၁၂၈) ရွွိေပမယ့္ ေရာဂါက မျပင္းထန္ဘူး”

“ဟုတ္မယ္ထင္တယ္ ေဒါက္တာ။ ေဘာ့စ္ရဲ႕ အျပဳအမူေတြက နဂိုမူလအေလ့အထနဲ႔ မတူဘဲ ေျပာင္းလဲလာတယ္တဲ့။ အဲဒီအခ်ိန္ကာလပိုင္းမွာ ေဘာ့စ္က အေၾကာင္းမဲ့ ေပ်ာ္ရႊင္ေနတတ္တယ္။ သူ႔ဇနီးကို ဖက္လိုက္နမ္းလိုက္လုပ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ သူစိတ္မေက်နပ္ရင္ အလြယ္တကူ ေဒါသထြက္လြယ္တယ္။ ပံုမွန္ဆိုရင္ ေဘာ့စ္က ဒီလိုလူမ်ဳိး မဟုတ္ဘူးလို႔ ေမရီကေျပာတယ္။ ေနာက္ၿပီး ေဘာ့စ္က အေပးအကမ္း ရက္ေရာလာတယ္တဲ့။ ေတာက္ေတာက္ေျပာင္ေျပာင္ အ၀တ္အစားကိုေရြးၿပီး ၀တ္ဆင္လာတယ္။ စကားေျပာရင္ ၾကြားလံုးေလးေတြပါလာတယ္”

“ဒီလိုျဖစ္ေနတာ ေဘးကလူေတြက သတိမထားမိဘူးလား”

“ေမရီကေတာ့ အတူေနတဲ့ အိမ္သားျဖစ္ေနလို႔ ေဘာ့စ္ေျပာင္းလဲလာတာကို ရိပ္စားမိပါတယ္။ ႐ံုးအလုပ္ေတြမွာ ပ်က္ကြက္တာေတာ့ မရွိဘူး။ ႐ံုးမွာ အခ်ိန္ပိုယူၿပီး လုပ္ကိုင္လာတယ္။ ဌာနအတြင္း အစည္းအေ၀းေတြမွာ အရင္ကထက္ ပိုၿပီး ပါ၀င္ေဆြးေႏြးလာတယ္။ လုပ္ငန္းနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ အႀကံသစ္ဥာဏ္သစ္ေတြကို တင္ျပႏိုင္လာတယ္တဲ့။ ဒါေၾကာင့္ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြက ေဘာ့စ္ရဲ႕အေျခအေနကို ေ၀ဖန္ဖို႔ခက္ခဲေနမယ္ထင္ပါတယ္”

“အဲဒီလို အျပဳအမူေျပာင္းလဲလာတာက ရက္သတၱပတ္ ၂ ပတ္-၃ ပတ္ေလာက္ၾကာၿပီး အလိုအေလ်ာက္ ေပ်ာက္ကင္းသြားတယ္လို႔ ေမရီက ေျပာပါတယ္”
သူနာျပဳဂေရ႕စ္ စကားဆံုးေတာ့ စာေရးသူက မွတ္ခ်က္ခ်ပါတယ္။

“ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ‘အဆင့္နိမ့္စိတ္ၾကြေရာဂါ’ က ‘စိတ္ၾကြေရာဂါ’အစစ္လိုမျပင္းထန္ဘူး။ စိတ္ၾကြေရာဂါက စိတ္ခံစားမႈ ေလမုန္တိုင္းက်သလိုပဲ။ အဆင့္နိမ့္စိတ္ၾကြေရာဂါကိုေတာ့ စိတ္ခံစားမႈ ေလျပင္းတိုက္ခတ္တာလို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ အဆင့္နိမ့္ စိတ္ၾကြေရာဂါအရွိန္ေၾကာင့္ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရးနဲ႔ အိမ္ေထာင္ေရးကိစၥေတြမွာ သိသိသာသာ ထိခိုက္ဆံုး႐ႈံးမႈမရွိဘူး။ အဆင့္နိမ့္စိတ္ၾကြေရာဂါျဖစ္ပြားေနခ်ိန္မွာ တခ်ဳိ႕လူနာေတြက အႀကံဥာဏ္ေကာင္းေတြကို အားစိုက္ခြန္စိုက္လုပ္ကိုင္ႏိုင္လို႔ ေအာင္ျမင္မႈရရွိၾကတာေတာင္ ရွိပါတယ္”

သူနာျပဳဂေရ႕စ္ အနည္းငယ္ ၿပံဳးလိုက္တာကို စာေရးသူေတြ႕ျမင္လိုက္တယ္။

“ဘာကို သေဘာက်သြားလို႔လဲ ဂေရ႕စ္”

ေမရီေျပာတာကို သတိရလို႔ပါ။ ေဘာ့စ္အဲဒီလိုျဖစ္လာရင္ သူတို႔အိမ္ေထာင္ေရးက ပိုၿပီး သာယာလာသလိုပဲတဲ့။ ေဘာ့စ္က အခ်စ္ၾကမ္းလာတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီလို ေလျပင္းတိုက္ခတ္ခ်ိန္မွာ ေဘာ့စ္ရဲ႕ လက္ဖြာမႈေၾကာင့္ ပိုက္ဆံမစုျဖစ္ဘူး။ အကုန္အက် မကာမိဘူးလို႔ ေျပာပါတယ္။ ထိခိုက္နစ္နာမႈက အဲဒီေလာက္ပဲရွိပါတယ္။ ရက္သတၱပတ္ ၂ ပတ္ေက်ာ္ရင္ . . .

“ေမရီေျပာတာကို သတိရလို႔ပါ။ ေဘာ့စ္ အဲဒီလို ျဖစ္လာရင္ သူတို႔အိမ္ေထာင္ေရးက ပိုၿပီး သာယာလာသလိုပဲတဲ့။ ေဘာ့စ္က အခ်စ္ၾကမ္းလာတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီလို ေလျပင္းတိုက္ခတ္ခ်ိန္မွာ ေဘာ့စ္ရဲ႕ လက္ဖြာမႈေၾကာင့္ ပိုက္ဆံမစုျဖစ္ဘူး။ အကုန္အက် မကာမိဘူးလို႔ ေျပာပါတယ္။ ထိခိုက္နစ္နာမႈက အဲဒီေလာက္ပဲ ရွိပါတယ္။ ရက္သတၱပတ္ ၂ ပတ္ေက်ာ္ရင္ အလိုအေလ်ာက္ ေရာဂါအရွိန္က်သြားလို႔ ေဆးကုသမႈမခံယူခဲ့ပါဘူး”

ဂေရ႕စ္စကားဆံုးေတာ့ စာေရးသူက သံုးသပ္ေဆြးေႏြးပါတယ္။

“အဆင့္နိမ့္စိတ္ၾကြေရာဂါျဖစ္ဖူးရင္ ေနာက္တစ္ႀကိမ္မွာလည္း အလားတူေရာဂါျဖစ္ပြားတာ မ်ားပါတယ္။ တခ်ဳိ႕လူနာေတြမွာေတာ့ ေရာဂါသက္ၾကာရွည္လာတဲ့အခါမွာ စိတ္ၾကြေရာဂါအစစ္ ျဖစ္ပြားလာတတ္ပါတယ္။ ေဘာ့စ္က အဲဒီလို လူနာမ်ဳိး ျဖစ္ေနပါတယ္။ ေဘာ့စ္စိတ္က်ေရာဂါနဲ႔ ေဆး႐ံုတက္စဥ္က အဆင့္နိမ့္စိတ္ၾကြေရာဂါ ျဖစ္ပြားဖူးတဲ့ ရာဇ၀င္ကို ကြၽန္ေတာ္တို႔ မသိလိုက္ဘူး။ အဲဒီတုန္းက အခုလိုသိရွိခဲ့ရင္ ေဘာ့စ္ကို ‘စိတ္အတက္အက်တည္ၿငိမ္ေဆး’နဲ႔ ပူးတြဲကုသခဲ့မွာပါ။ ‘အဆင့္နိမ့္စိတ္ၾကြေရာဂါ’ သာျဖစ္ပြားရင္ ‘၀င္႐ိုးစြန္းႏွစ္ဖက္ရွိ စိတ္ေရာ ဂါ-၂’(Bipolar II Disorder)လို႔ ေခၚတယ္။ ‘စိတ္ၾကြေရာဂါ’ အစစ္ျဖစ္ပြားလာရင္ ‘၀င္႐ိုးစြန္းႏွစ္ဖက္ရွိ စိတ္ေရာဂါ-၁’ (Bipolar I Disorder) လို႔ ေခၚပါတယ္”

“ေဘာ့စ္ေရာဂါရဲ႕ ေရွ႕အလားအလာက ဘယ္လိုလဲ ေဒါက္တာ”

“၀င္႐ိုးစြန္းႏွစ္ဖက္ရွိ စိတ္ေရာဂါ”(စိတ္ၾကြ- စိတ္က်ေရာဂါ)ရွင္ ၁၅ ရာခိုင္ႏႈန္းက ေရာဂါသက္သာေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ပါတယ္။ ၄၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက စိတ္ၾကြ သို႔မဟုတ္ စိတ္က်ေရာဂါ ျပန္လည္ျဖစ္ပြားတတ္ေပမယ့္ ကုသမႈေၾကာင့္ ေရာဂါသက္သာႏိုင္တယ္။ ၃၀ ရာခုိင္ႏႈန္းေက်ာ္မွာေတာ့ ေရာဂါသက္ ၾကာရွည္ေနတာကို ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ေဘာ့စ္ေဆး႐ံုကဆင္းရင္ စိတ္အတက္အက် တည္ၿငိမ္ေဆးကို ၂ ႏွစ္ေလာက္ ဆက္တိုက္ေသာက္ သံုးဖို႔ ၫႊန္ၾကားေပးရလိမ့္မယ္”

(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)

Most Popular

Healthy Life Ad
To Top