ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
ေမး ။ ဆရာရွင့္ သမီးေမေမက medical checkup လုပ္တာ ေသြးထဲမွာ အဆီမ်ားေနတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဗဟုသုတအေနနဲ႔ ေဆာင္ရန္၊ ေရွာင္ရန္ေလးမ်ား ဖတ္ထားခ်င္လို႔ ဘယ္ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွ ရွာဖတ္ရမလဲ သိခ်င္လို႔ပါဆရာ။
ေျဖ ။ ကိုလက္စေထာမ်ားေနရင္ ႏွလံုးအတက္ခ္ရေစႏိုင္တယ္။ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းလို႔ ရင္ဘတ္နာတာ ရေစႏိုင္တယ္။ အဆီစားမ်ားရင္ အဲတာကို ေသြးလႊတ္ေၾကာနံရံမွာလာစုေနလို႔ အဲလိုေရာဂါေတြျဖစ္ ေစႏိုင္တယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားရင္ ပိုျဖစ္တယ္။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈနည္းရင္ ပိုျဖစ္တယ္။ မ်ဳိး႐ိုးအရပါလာတာကိုေတာ့ ေရွာင္မရပါ။ မ်ားသူေတြဟာ အရြယ္ေရာက္ခ်ိန္ကတည္းကစျဖစ္တယ္။ ေယာက္်ား ေတြမွာ HDL အမ်ဳိးသမီးေတြထက္နည္းတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ အသက္ရလာရင္ LDL တက္လာတယ္။ အမ်ဳိးသမီးအသက္မႀကီးသူေတြမွာ ရြယ္တူ ေယာက္်ားေတြထက္ LDL နည္းတယ္။ ဒါေပမဲ့ ၅၅ ေက်ာ္ရင္ ရြယ္တူေယာက္်ားေတြထက္ မ်ားလာတယ္။
ျပည့္၀ဆီနည္းတဲ့အစားအေသာက္နဲ႔ ကိုလက္စေထာနည္းတဲ့အစားအေသာက္ + ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ + ကိုယ္အေလးခ်ိန္ လိုအပ္ရင္ ေလွ်ာ့ခ်တာေတြနဲ႔ လူေကာင္းလိုေနႏိုင္တယ္။ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ ေဆးလိုမယ္။
ဘာမွမခံစားရလို႔ အသက္ ၂၀ေက်ာ္သူ က်ား-မတိုင္းစစ္သင့္တယ္။ ေကာင္းေနရင္လည္း ၅ ႏွစ္တခါ စစ္သင့္တယ္။ Lipid profile (lipoprotein profile) လို႔ ေခၚတယ္။ ေယာက်္ားဆို ၃၅ ႏွစ္ေက်ာ္ရင္၊ မိန္းမဆိုရင္ ၄၅ ႏွစ္ေက်ာ္ရင္ ပိုၿပီးခပ္စိပ္စိပ္ စစ္သင့္ေသးတယ္။ စစ္ရင္ –
၁. LDL (low-density lipoprotein cholesterol) = ဆိုးတဲ့ ကိုလက္စေထာ၊
၂. HDL (high-density lipoprotein cholesterol) =ေကာင္းတဲ့ကိုလက္စေထာ။
၃. Triglycerides ထရြိဳင္ဂလစ္စထြိဳက္နဲ႔
၄. Total Cholesterol ကိုလက္စေထာ စုစုေပါင္းေတြကိုသိရမယ္။
၁. LDL Cholesterolကိုလက္စေထာအဆိုး၊
• Less than 100 mg/dL = အေကာင္းဆံုး၊
• 130 – 159 mg/dL = အေကာင္း-အဆိုးၾကား၊
• 160 – 189 mg/dL = ျမင့္ေန၊
• 190 mg/dL and above = အေတာ္ျမင့္ေန။
၂. HDL Cholesterol ကိုလက္စေထာအေကာင္း
• 60 mg/dL နဲ႔ အထက္ ရွိသင့္တယ္၊
• ေယာက္်ားေတြမွာ 40 mg/dL ထက္နည္း ၿပီး၊
• မိန္းမေတြမွာ 50 mg/dL ထက္နည္းေနရင္ ႏွလံုးေရာဂါျဖစ္လာမွာစိုးရတယ္၊
• 60mg/dLထက္မ်ားရင္ ႏွလံုးေရာဂါကို ကာကြယ္ရာက်တယ္။
၃. Triglycerides ထရြိဳင္ဂလစ္စထြိဳက္စ္
• 150 mg/dLထက္နည္းတာပံုမွန္၊
• 150 – 199 mg/dL နဲနဲမ်ားတယ္၊
• 200 – 499 mg/dL မ်ားတယ္၊
• 500 mg/dL or higher အလြန္မ်ားတယ္။
၄. Total Cholesterol ကိုလက္စေထာ စုစုေပါင္း
• 200 mg/dLထက္နည္းေနတာ ေကာင္းတယ္၊
• 200 – 239 mg/dL နဲနဲမ်ားတယ္၊
• 240 mg/dL နဲ႔အထက္မ်ားတယ္။
ကိုလက္စေထာမ်ားေနရင္ ဘာလုပ္ရမလဲ
တကယ္လို႔ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေသြးေၾကာေရာဂါရွိေန ရင္ LDL ကို ၇၀ ထက္ နည္းေနေအာင္ လုပ္သင့္တယ္။ ဆီးခ်ဳိနဲ႔ တျခားေရာဂါရွိေနသူေတြက LDL ၁၀၀ ထက္နည္းေနသင့္တယ္။ ႏွလံုးေရာဂါ၊ စထုပ္ခ္ေခၚ ေလျဖတ္တာ၊ အဖ်ားပိုင္း ေသြးေၾကာေရာဂါေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့အႏၲရာယ္ရွိတယ္။ (၁) တသက္လံုးလူေနမႈပံုစံကိုေျပာင္းပါ။ (၂) လိုအပ္ရင္ ေဆးေသာက္ပါ။ လူေနမႈပံုစံေကာင္းဆိုတာ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ထိန္းေနပါ။ ေဆးလိပ္ မေသာက္ပါနဲ႔။
က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီၫြတ္တာသာစားပါ။
မျပည့္၀ဆီ (Unsaturated fats) နဲ႔ Cholesterol နည္းတာေတြသာစားပါ။
အသီးအႏွံနဲ႔သစ္သီးေတြ စားပါ။
က်န္းမာေရးနဲ႔ညီညြတ္တဲ့ ဆီေရြးစားသံုးပါ။ ႏွမ္းဆီ၊ သံလြင္ဆီ၊ ပန္းႏွမ္းဆီ၊ ေျမပဲဆီ၊ ကင္ႏိုလာ ဆီေတြ သံုးပါ။
ဖိုက္ဘာမ်ားတဲ့ အစားအစာစားေပးပါ။ ဘာလီ၊ အုတ္စပါး၊ ပန္းသီး၊
အေစ့အဆံေတြစားပါ။ ေျမပဲ၊ သစ္ၾကားသီး၊ ဗာဒံေစ့၊
ပဲသီးစားပါ။ ပဲအမ်ဳိးမ်ဳိးစားပါ။
အသားေတြကရတဲ့ အဆီကဆိုးတယ္ဆိုေပမဲ့ အားလံုးေတာ့ မဟုတ္ဘူး။
ျမင္ရတဲ့အဆီေတြ ဖယ္ထုတ္ထားတာ ေရြးပါ။ ေၾကာ္မယ့္အစား ျပဳတ္ပါ။
ၾကက္သားနဲ႔ ၾကက္ဆင္သားေတြက ငန္းသားနဲ႔ ဘဲသားအဆီထက္ သက္သာတယ္။ အေရခြံမစားပါနဲ႔။
ျပဳျပင္ထားတဲအသားေတြ ဥပမာ- ၀က္အူေတာင့္၊ ေဟာ့ေဒါ့ခ္ေတြမွာအဆီနဲ႔ ဆားမ်ားတယ္။ ေရွာင္ပါ။
ကလီစာကို တခါတေလမွသာစားပါ။
မာဂ်ရင္းက ေထာပတ္ထက္ အသင့္စားလို႔ရတယ္။
Statins ကို အမ်ားဆံုးသံုးတယ္။ ေဆးေၾကာင့္ ဗိုက္နာ၊ ေလပြ၊ ဗိုက္နာ၊ ဗိုက္ေအာင့္၊ ၀မ္းခ်ဳပ္၊ အသဲထိခိုက္၊ ၾကြက္သားေတြ နာ-အားယုတ္တာ ေတြျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ Atorvastatin (Lipitor) နဲ႕ Rosuva-statin (Crestor) ေတြက ပိုျပင္းတယ္။ Fluvastatin (Lescol) က သိပ္မျပင္းဘူး။
Fibrates ေဆးက Triglyceride က်ေစတယ္။ ဒီေဆးေၾကာင့္ ၀မ္းပ်က္၊ ဗိုက္နာ၊ သည္းေျခ ေက်ာက္တည္၊ ေသြးအားနည္း၊ ေသြးက်ဲေဆးေတြကို ပိုအားေပးတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ gemfibrozil, (Lo-pid) နဲ႕ fenofibrate (Tricor, Fibricor) ေတြ ျဖစ္တယ္။
Resins (bile acid sequestrants)ေဆးက အသဲကေန ကိုလက္စေထာကိုပိုအသံုးခ်ေစမယ္။ ဒီေဆးေၾကာင့္ ၀မ္းပ်က္-၀မ္းခ်ဳပ္၊ ဗိုက္မၿငိမ္၊ ေခါင္းမူး၊ ေလပြ၊ ရင္ျပည့္၊ ရင္ပူတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
Niacin ေဆးက Triglyceride ကိုနည္းေစၿပီး၊ HDL cholesterol ကိုမ်ားေစမယ္။ အသဲထိခိုက္၊ ဗိုက္နာ၊ အေရျပားနီျမန္း၊ ယားယံ၊ ဆီးခ်ိဳတက္တာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
ကိုလက္စေထာက်ေဆးေတြမွာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြရွိတယ္။ အိပ္ခ်င္၊ အိပ္ေရးပ်က္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ပ်ဳိ႕၊ အန္တာေတြ ျဖစ္တတ္တယ္။ ေဆးေတြ တမ်ဳိးကေန ေနာက္တမ်ိဳး ေျပာင္းေပးရတာလဲရွိတယ္။
ကိုလက္စေထာမ်ားေနသူေတြကို ေဆးကုရတာတစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္ မတူပါ။ လူတိုင္းက ကိုလက္စေထာကို ထုတ္ေပးေနၿပီး ဒါကိုအသံုးျပဳေနၾကတယ္။ ႏွစ္ေနရာလံုးမွာ မတူၾကပါ။ ေယာက္်ားေတြနဲ႔ မိန္းမေတြကို ေဆးကုရတာမတူဘူး။ (ကိုလက္စေထာ)မ်ားေနလို႔ ခ်က္ခ်င္းစိတ္မပ်က္ပါနဲ႔ အေမရိကားမွာ ကိုယ္လိုလူမ်ဳိးသန္း ၁၀၀ ရွိေနတယ္။ ဒီလူေတြက Total cholesterol 200 mg/dL ထက္ မ်ားေနၾကတယ္။ သူတို႔ကိုေဆးကုတဲ့အခါ ႏွစ္ေယာက္ထပ္တူတယ္ဆိုတာေတာင္ရွားတယ္။ ေဟာ္တယ္ေတြ၊ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ မနက္စာအျဖစ္စားသံုးေလ့မ်ားတဲ့ ၀က္ေပါင္ေျခာက္က အဆီေတြမ်ားလို႔ ဆိုးေစတယ္။ ေခ်ာကလက္ကိတ္မံု႔ကလဲ အတူတူဘဲ။ အရက္ထဲမွာလဲ ကယ္လိုရီနဲ႔သၾကားဓါတ္မနည္းလွဘူး။ Triglyceride levels မ်ားေစႏိုင္တယ္။
ဆီးခ်ိဳေရာဂါရွိေနရင္လည္း Triglyceride levels မ်ားေနႏိုင္တယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလွ်ာ့ခ်ပါ၊ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း ပိုလုပ္ပါ၊ ဖိုက္ဘာမ်ား မ်ားပါတဲ့ ပဲသီး၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြနဲ႔ သိပ္ျဖဴဆြတ္ေအာင္ခြၽတ္မထားတဲ့ အေစ့အဆံေတြ စားသံုးပါ။
HDL ေခၚ ေကာင္းတဲ့ကိုလက္စေထာက ၆၀ နဲ႔ အထက္ရွိေနရင္ ႏွလံုးေရာဂါကို ကာကြယ္ရာက်တယ္။ ဒီအမ်ဳိးအစား နည္းေနတာဟာ မေကာင္းပါ။ ေယာက်္ားေတြဆိုရင္ 40 mg/dL ထက္နည္းေနရင္၊ မိန္းမေတြဆိုရင္ 50 mg/dL ထက္ နည္းေနရင္ မေကာင္းပါ။ အုန္းသီးဆံ၊ အုန္းရည္ေတြမွာဆိုးတဲ့ကိုလက္စေထာပါေနမဲ့ Saturated fat ေတြပါတယ္။ သစ္ၾကားသီးကို အသင့္အတင့္စားေပးပါ။ သူ႔ထဲမွာ ဖိုင္ဘာ နဲ႔ အိုမီဂါ ၃ ေတြပါလို႔ျဖစ္တယ္။ Junk-food ဆိုင္ကေန အလြယ္၀ယ္ရတဲ့ ေခတ္ေပၚအစားအစာ၊ သြားရည္စာေတြမွာ ဆားနဲ႔ ကိုလက္စေထာ မ်ားတယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
