ပါေမာကၡဦးတင္၀င္း (မ်က္စိအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီး)
ပါေမာကၡ၊ ဌာနမွဴး ရန္ကုန္ မ်က္စိေဆး႐ံုႀကီးႏွင့္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျခင္း
ေမး. မ်က္ရည္က်ရတဲ့အေၾကာင္းကို သိပါရေစ ဆရာ။
ေျဖ. မ်က္ရည္က Lacrimal Glands ကေန ထြက္ပါတယ္။ အဲဒီဂလင္းက မ်က္လံုးအိမ္အကာ (Orbit) ရဲ႕ Upper & Lateral ရွိၿပီး ျမင္သာေအာင္ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ အေပၚနားထင္ေထာင့္ေနရာမွာ ရွိပါတယ္။ အဲဒီေနရာအတြင္းပိုင္းကေန မ်က္ရည္ေတြက ထြက္လာၿပီး မ်က္လံုးအိမ္တစ္ခုလံုး (Ocular Surface)ေပၚကို ျဖတ္သန္းစီးဆင္းတယ္။ မ်က္လံုးအိမ္တစ္ခုလံုးကို ျဖတ္သန္းစီးဆင္းမွသာ မ်က္ေျမႇး (Conjuntiva)နဲ႔ မ်က္ၾကည္လႊာ (Cornea)ေပၚမွာ မ်က္ရည္ေတြက ရွိေနပါတယ္။
ေမး. မ်က္ၾကည္လႊာေပၚမွာ မ်က္ရည္ရွိေနတာေၾကာင့္ ဘယ္လိုအက်ဳိးေက်းဇူးေတြ ရွိပါသလဲဆရာ။
ေျဖ. မ်က္ၾကည္လႊာေပၚမွာ မ်က္ရည္ရွိေနတာေၾကာင့္ ေအာက္ပါအက်ဳိးေက်းဇူးေလးခုကို ရရွိႏိုင္ပါတယ္။
(၁) မ်က္ၾကည္လႊာက အလင္းတန္း၀င္တဲ့ ၾကည္လင္ေနတဲ့အလႊာ ျဖစ္တာေၾကာင့္ မ်က္ၾကည္လႊာေပၚမွာ မ်က္ရည္ျဖတ္သန္းစီးဆင္းၿပီး စိုစြတ္ေနမွ ပံုရိပ္ကိုျမင္ႏိုင္တဲ့ ၾကည္လင္ျပတ္သားမႈအား (Transparency)ကို ထိန္းသိမ္းေပးထားႏိုင္ပါတယ္။
(၂) မ်က္စိထဲကို အမႈိက္ေတြ၊ ဖုန္မႈန္႔ေတြ၀င္လာတဲ့ အခါမွာ ခိုးလိုးခုလုျဖစ္ၿပီး မ်က္ရည္ပိုက်တယ္။ ဒီလို မ်က္ရည္ထြက္လိုက္တာက ျပင္ပက၀င္လာတဲ့ ဖုန္မႈန္႔ေတြ၊ အမႈိက္သ႐ိုက္ေတြကို သန္႔စင္ေအာင္ ေဆးေၾကာပစ္လိုက္တာပါ။
(၃) မ်က္ရည္ထဲမွာ ဘက္တီးရီးယားကို ဆန္႔က်င္တဲ့ အင္ဇိုင္းေတြ (Antibacterial Enzyme) ပါ၀င္တာေၾကာင့္ အကာအကြယ္လုပ္ငန္းေဆာင္တာ (Protective Functions)ေတြကို လုပ္ေဆာင္ေပးပါတယ္။
(၄) မ်က္ၾကည္လႊာေပၚမွာ မ်က္ရည္လမ္းေၾကာင္း (Precorneal Tear Film)ဆိုတာ ရွိပါတယ္။ အဲဒီအရာနဲ႔ မ်က္ၾကည္လႊာကို ေပါင္းၿပီးမွ မွန္ဘီလူး (Lens)တစ္ခုလို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ မ်က္ရည္က သူ႔ဘာသာသူ အလိုလို ျဖတ္သန္းစီးဆင္းေနရင္ မွန္ဘီလူးရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေကာင္းေနပါတယ္။ ပံုရိပ္ရဲ႕ ၾကည္လင္ျပတ္သားမႈ စြမ္းအား (Optical Resolution)က ေကာင္းေနတတ္တယ္။
ေမး. မ်က္ရည္က ပံုမွန္မဟုတ္ဘဲ ပိုထြက္တဲ့အေျခအေန၊ ေလ်ာ့ထြက္တဲ့ အေျခအေနမွာဆိုရင္ ဘယ္လို ျဖစ္ႏိုင္ပါသလဲဆရာ။
ေျဖ. တကယ္လို႔ မ်က္စိနာေနတဲ့ အေျခအေနလို ျပႆနာတစ္ခုခုရွိေနခဲ့ရင္ မ်က္ရည္က တအားက်ေနတတ္တယ္။ အဲဒီလိုအေျခအေနမ်ဳိးမွာဆိုရင္လည္း မ်က္စိက ၀ါးေနတတ္တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ Optical Resolution က မေကာင္းေတာ့ပါဘူး။ မ်က္ရည္ၾကည္က မ်က္ၾကည္လႊာေပၚမွာ ပံုမွန္ေလးရွိေနမွသာ၊ ပါးပါးေလးကပ္ေနမွသာ ပံုရိပ္ရဲ႕ ၾကည္လင္ျပတ္သားမႈစြမ္းအား (Optical Resolution) က ေကာင္းေနပါတယ္။ အလားတူပဲ မ်က္ရည္ကမရွိေတာ့ဘူးဆိုရင္လည္း မ်က္စိကေျခာက္ေသြ႕ေနတတ္တယ္။ အဲဒါကို ေဆးပညာအရ ေျခာက္ေသြ႕တဲ့ မ်က္စိ (Dry Eye)လို႔ ေခၚပါတယ္။
ေမး. မ်က္ရည္ရဲ႕ထြက္ေပါက္က ဘယ္မွာလဲဆရာ။
ေျဖ. မ်က္ရည္က မ်က္ခမ္းမွာရွိတဲ့ အေပါက္ႏွစ္ေပါက္ (Punctun)ထဲကိုေရာက္တယ္။ ၿပီးေတာ့ Canaliculus လို႔ေခၚတဲ့ ျပြန္ငယ္ထဲကို ျဖတ္သန္းစီးဆင္းသြားတယ္။ ၿပီးရင္ ႏွာေခါင္းျပြန္ Nasolacrimal Duct ကေနတစ္ဆင့္ ႏွာေခါင္းထဲကို ေရာက္သြားတယ္။ ဒီလမ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ တစ္ေနရာရာမွာ ပိတ္ဆို႔မႈတစ္ခုခု ျဖစ္လာၿပီဆိုလို႔ရွိရင္ မ်က္စိထဲကေန မ်က္ရည္က အလိုလိုက်လာပါတယ္။ ဒီအေျခအေနက ငိုတာလည္းမဟုတ္ဘူး၊ အမႈိက္ေတြ၀င္လို႔ မ်က္ရည္က်တာလည္း မဟုတ္ဘူး။ ဒါကို ေဆးပညာအရ Epiphora လို႔ ေခၚပါတယ္။ ငိုတာလည္း မဟုတ္ဘဲ၊ ျပင္ပလႈံ႔ေဆာ္မႈလည္းမရွိဘဲ မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္းပိတ္ၿပီး ပါးျပင္ေပၚမွာ မ်က္ရည္ေတြက်ေနတဲ့ အေျခအေနျဖစ္ပါတယ္။
ေမး. မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္းက ဘာေၾကာင့္ပိတ္ဆို႔ရတာပါလဲ ဆရာ။
ေျဖ. မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္းဟာ Punctun ကေန Canaticulus၊ အဲဒီကေန Lacrimal Sac၊ အဲဒီကေန Nasolacrimal Duct၊ အဲဒီကေန ႏွာေခါင္းထဲကို စီးဆင္းပါတယ္။ အဲဒီလမ္းေၾကာင္းမွာ တစ္ခုခုပိတ္ဆို႔သြားရင္ မ်က္ရည္က က်ႏိုင္ပါတယ္။ အရင္ဆံုး မ်က္ခမ္းအေပါက္ျဖစ္တဲ့ Punctun က သူ႔ဘာသာသူ ပိတ္တာလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေမြးကတည္းက သူ႔ဘာသာပိတ္ေနတာ (Congenital Stenosis)နဲ႔ ပိုး၀င္တာလို အေျခအေနတစ္ရပ္ရပ္ေၾကာင့္ ပိတ္တာ (Acquired Stenosis)ဆိုတဲ့ အခ်က္ႏွစ္ခ်က္ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
Canaliculus တစ္ေလွ်ာက္မွာ ပိတ္တာလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီေနရာမွာ ပိတ္တာက ေမြးရာပါ အေျခအေနထက္ကို ပိုး၀င္တာေၾကာင့္ ျဖစ္တာမ်ားပါတယ္။ ပိုး၀င္တာမွာ ဘက္တီးရီးယား၊ ဖန္းဂတ္စ္မႈိ စတဲ့ ပိုးေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေမြးရာပါပိတ္တာက အသက္အရြယ္ရလာရင္ ျပန္ပြင့္သြားႏိုင္ပါတယ္။ ေမြးကင္းစကေလးေတြ မ်က္ရည္က်တာေၾကာင့္ လာျပတာအမ်ားစုကေတာ့ ေမြးရာပါအေျခအေနထက္ကို ကူးစက္ပိုး၀င္တာေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
ခႏၶာကိုယ္မွာ တစ္ခုခုပိတ္ဆို႔ရင္ ပိုး၀င္တာပါပဲ။ ဥပမာအားျဖင့္ သည္းေျခအိတ္မွာ ေက်ာက္တည္ရင္ပိတ္ဆို႔တယ္၊ ပိတ္ဆို႔သြားေတာ့ပိုး၀င္တယ္။ ဒီလိုပဲ မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔တာေၾကာင့္ Lacrimal Sac Infection ရတယ္။ ဒါကို ေဆးပညာအရ Dacryocystitis လို႔ ေခၚပါတယ္။ Lacrimal Duct မွာ ပိတ္ဆို႔မႈျဖစ္ရင္လည္း ပိုး၀င္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အမ်ားစုက Lacrimal Sac မွာ ပိတ္ဆို႔တာေၾကာင့္ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ႏွာေခါင္းထဲမွာ အက်ိတ္ (Nasal Tumor)နဲ႔ အသားလံုး (Polyps)ေၾကာင့္လည္း မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔ႏိုင္ပါတယ္။
ေမး. မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္းပိတ္ဆို႔မႈ ျဖစ္ေနၿပီဆိုရင္ ဘယ္ေနရာမွာ ပိတ္ဆို႔ေနတယ္ဆိုတာကိုေရာ ဘယ္လိုစစ္ေဆးသိရွိႏိုင္ပါသလဲ ဆရာ။
ေျဖ. မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္းက ဘယ္ေနရာမွာ ပိတ္ဆို႔မႈျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာကို သိႏိုင္ေအာင္ Syringing ဆိုတဲ့ စမ္းသပ္စစ္ေဆးနည္းတစ္ခုနဲ႔ စစ္ေဆးေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီစမ္းသပ္မႈအရ ဘယ္ေနရာမွာ ပိတ္သလဲဆိုတာ ဆရာတို႔သိႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ စမ္းသပ္နည္းတစ္ခုအေနနဲ႔ ဓာတ္မွန္ (X-ray) ႐ိုက္ၿပီး စစ္ေဆးၾကည့္လို႔ရပါတယ္။ ဓာတ္မွန္႐ိုက္ၿပီး စစ္ေဆးမႈမွာ ႏွစ္ခုရွိပါတယ္။ စစ္ေဆးမႈတစ္ခုက ဆိုးေဆး (Dye)ထည့္ၿပီး ဓာတ္မွန္႐ိုက္တာလည္း ရွိသလို ႐ိုး႐ိုးပဲ ဓာတ္မွန္႐ိုက္ၿပီး စစ္ေဆးတာလည္း ရွိပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ ဆရာတို႔ဆီမွာေတာ့ ဓာတ္မွန္႐ိုက္ၿပီး စစ္ေဆးတာကိုသိပ္မလုပ္ၾကပါဘူး။ မ်က္စိနဲ႔နီးေနေတာ့ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ရဲ႕ အႏၲရာယ္ကိုေၾကာက္တာေၾကာင့္၊ ၿပီးေတာ့ေငြကုန္မွာလည္း စိုးတာေၾကာင့္ပါ။ ဒါ့အျပင္ Syringing ဆိုတဲ့ စစ္ေဆးနည္းတစ္ခုတည္းနဲ႔တင္ ဆရာတို႔အေနနဲ႔ မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္းရဲ႕ ဘယ္ေနရာမွာ ပိတ္တယ္ဆိုတာ သိေနပါၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ ဓာတ္မွန္႐ိုက္ၿပီး စစ္ေဆးမႈကို မလုပ္ၾကတာပါ။
ေမး. ကေလးငယ္ေလးေတြမွာ မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔မႈရွိရင္ ဘယ္လိုကုသမႈေပးပါသလဲ ဆရာ။
ေျဖ. တခ်ဳိ႕ကေလးေတြမွာ ေမြးရာပါ မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္းက မပြင့္ပါဘူး။ ဒီလိုကေလးငယ္ေတြက မ်က္ရည္ေတြ အလိုလိုက်ေနတယ္ဆိုတဲ့ ျပႆနာနဲ႔လာတတ္တယ္။ အဲဒီအခါ မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔မႈရွိသလားဆိုတာကို ၾကည့္ရပါတယ္။ တကယ္လို႔ ပိတ္ဆို႔မႈရွိတယ္ဆိုရင္ ကေလးရဲ႕မိခင္ကို “မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ေနလို႔ မ်က္ရည္က်တာပါ၊ ပဋိဇီ၀မ်က္စဥ္းေဆးခတ္ရင္ သက္သာသြားပါလိမ့္မယ္”လို႔ေျပာၿပီး ဒီလိုကေလးငယ္ေတြကို ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္မ်က္စဥ္းေဆး (Antibiotic Eye Drop) ေပးရပါတယ္။ ကေလးေတြမွာ ဒီလိုမ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔မႈကမေပ်ာက္ဘဲ ပိတ္လိုက္၊ ပြင့္လိုက္ ျပန္ျဖစ္ေနလိမ့္မယ္။ ဒါေပမဲ့ အခ်ိန္တန္ရင္ အသက္ႏွစ္ႏွစ္၊ သံုးႏွစ္ အရြယ္ေလာက္မွာ ေပ်ာက္သြားတတ္ပါတယ္။
ေမး. လူႀကီးေတြမွာ မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္းပိတ္ရင္ေကာ ဘယ္လိုကုသမႈ ေပးပါသလဲဆရာ။
ေျဖ. လူႀကီးေတြမွာ မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္းက ပိတ္ဆို႔မႈရွိၿပီး ကူးစက္ပိုး၀င္ရင္ ပိတ္ဆို႔မႈကို Drain (မ်က္ရည္ေဖာက္ထုတ္) လုပ္ရပါမယ္။ ေရေျမာင္းေတြမွာ ပိတ္ဆို႔ေနရင္ (ေရေတြကို ေဖာက္ထုတ္တာ) Drain လုပ္သလိုပဲ မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔တာကိုလည္း ေဖာက္ထုတ္ရပါတယ္။ ကူးစက္ပိုး၀င္တဲ့ အေျခအေနကို ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္ေဆးအေနနဲ႔ လိမ္းေဆး (Topical) ဒါမွမဟုတ္ ေသာက္ေဆး (Oral) ေပးေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒီလို ေဆးကုသမႈေပးၿပီး သက္သာလာသလားဆိုတာကို ေစာင့္ၾကည့္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုး မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္းက မပြင့္ဘူးဆိုရင္ေတာ့ ခြဲစိတ္ကုသမႈ (Surgery) လုပ္ရပါတယ္။
ေမး. မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔မႈအတြက္ ခြဲစိတ္ကုသမႈအေၾကာင္းကို သိပါရေစဆရာ။
ေျဖ. ဥပမာ Lacrimal Sac မွာ ပိတ္ေနလို႔ မ်က္ရည္ေတြက က်ေနရင္ Lacrimal Sac နဲ႔ ႏွာေခါင္းၾကား ဆက္သြယ္ေရးေကာင္းေအာင္ တိုက္႐ိုက္ဆက္ၿပီး ခြဲစိတ္ကုသေပးလိုက္ပါတယ္။ ဒီကုသမႈကို Dacryocystorhinostomy (DCR) လို႔ေခၚပါတယ္။
မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔တာက မျဖစ္မေန ခြဲစိတ္ကုသရမယ္ဆိုတာမ်ဳိး မဟုတ္ပါဘူး။ လူအမ်ားစုက ခြဲစိတ္ကုသမႈခံယူရမယ္ဆိုရင္ ေၾကာက္တတ္ၾကပါတယ္။ ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္ေဆးေပးလိုက္ရင္ေတာ့ ယာယီသက္သာသြားပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမဲ့ မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္းပိတ္ဆို႔လို႔ ပိုး၀င္တာကိုပဲ ယာယီသက္သာ သြားပါလိမ့္မယ္ . . .
ေမး. မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔ေနတာေၾကာင့္ မ်က္ရည္ေတြ အလိုလိုက်ေနတာကို မကုသဘဲထားရင္ေကာ ဘာျဖစ္ႏိုင္ပါသလဲ ဆရာ။
ေျဖ. ဘာမွေတာ့ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္းပိတ္ဆို႔တာက မျဖစ္မေန ခြဲစိတ္ကုသရမယ္ဆိုတာမ်ဳိးမဟုတ္ပါဘူး။ လူအမ်ားစုက ခြဲစိတ္ကုသမႈခံယူရမယ္ဆိုရင္ ေၾကာက္တတ္ၾကပါတယ္။ ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္ေဆးေပးလိုက္ရင္ေတာ့ ယာယီသက္သာသြားပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမဲ့ မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္းပိတ္ဆို႔လို႔ ပိုး၀င္တာကိုပဲ ယာယီသက္သာသြားပါလိမ့္မယ္။ မ်က္ရည္ထြက္လမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းကို ကုသမႈမျပဳတာေၾကာင့္ မၾကာခဏ ျပန္ျပန္ျဖစ္ေနပါလိမ့္မယ္။ ဒါမ်ဳိးဆိုရင္ ပဋိဇီ၀မ်က္စဥ္းေဆးကို တစ္ေန႔သံုးႀကိမ္-ေလးႀကိမ္ ေလာက္အၿမဲခတ္ဖို႔ လိုအပ္ေနပါလိမ့္မယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
