ပါေမာကၡေဒၚသန္းသန္းေအး (ဆီးခ်ဳိႏွင့္ အေထြေထြေရာဂါအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီး)
“ေရ”သည္ “အသက္”ဆိုတာ လူတိုင္းနားလည္ၿပီးသားျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ခႏၶာကိုယ္မွာ ေရအလံုအေလာက္ရွိမွသာ က်န္းမာစြာ အသက္ရွင္သန္ႏိုင္မယ္၊ ေရမရွိရင္ အသက္မရွင္ႏိုင္ဘူးလို႔ ဆိုလိုတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ခႏၶာကိုယ္မွာ “ေရ”မ်ားတာေၾကာင့္ “အသက္တို” ရတာလည္းရွိပါတယ္။
က်န္းမာေနဖို႔အတြက္ တစ္ေန႔တာ ေရကို ဘယ္ေလာက္ေသာက္ရမလဲ၊ ဘယ္လိုေသာက္သင့္သလဲ။ ဆရာ၀န္ေတြ၊ အာဟာရပညာရွင္ေတြကေတာ့ အၿမဲတမ္း ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ၊ တစ္ေန႔မွာ ႏွစ္လီတာမွ ႏွစ္လီတာခြဲေသာက္ပါလို႔ ၫႊန္ၾကားေလ့ရွိပါတယ္။ က်န္းမာေနသူတစ္ေယာက္အတြက္ တကယ္ေတာ့ ေရေသာက္တာ ၫႊန္ၾကားဖို႔ေတာ့ သိပ္မလိုပါဘူး။ သူ႔သဘာ၀အေလ်ာက္ . . .
က်န္းမာေနဖို႔အတြက္ တစ္ေန႔တာေရကို ဘယ္ေလာက္ေသာက္ရမလဲ၊ ဘယ္လိုေသာက္သင့္သလဲ။ ဆရာ၀န္ေတြ၊ အာဟာရပညာရွင္ေတြကေတာ့ အၿမဲတမ္း ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ၊ တစ္ေန႔မွာ ႏွစ္လီတာမွ ႏွစ္လီတာခြဲေသာက္ပါလို႔ ၫႊန္ၾကားေလ့ရွိပါတယ္။ က်န္းမာေနသူတစ္ေယာက္အတြက္ တကယ္ေတာ့ ေရေသာက္တာၫႊန္ၾကားဖို႔ေတာ့ သိပ္မလိုပါဘူး။ သူ႔သဘာ၀အေလ်ာက္ ေရကို ေရဆာရင္ ေသာက္မယ္။ ေရမဆာေတာ့ရင္ မေသာက္ေတာ့ဘူး။ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ စနစ္ေတြက သူ႔ဘာသာသူ အလိုအေလ်ာက္ ထိန္းညႇိထားၿပီးသားျဖစ္ပါတယ္။ တြက္ခ်က္ၿပီး ေသာက္ေနတာမဟုတ္ပါဘူး။ ေရေလ်ာ့ေနရင္ ေရဆာလာပါတယ္။ ေရျပည့္ေနရင္ ေရမဆာေတာ့ပါဘူး။ ေရကိုပိုေသာက္မိၿပီး ေသြးထဲမွာ ေရပိုေနရင္ Na+ ဆိုဒီယမ္ဆား ငန္ဓာတ္ေလ်ာ့သြားမယ္)၊ ေသြးတြင္း ေအဒီအိပ္ခ်္ ADH ေဟာ္မုန္းဓာတ္ကိုလည္း ေလ်ာ့နည္းေစတာေၾကာင့္ ဆီးပိုေပါက္ၿပီး ေက်ာက္ကပ္မွ ေရပိုေတြကို ျပင္ပသို႔ ထုတ္ပစ္လိုက္တာပါပဲ။
ခႏၶာကိုယ္မွာ ေရခမ္းေနျပန္ရင္ (ဒါမွမဟုတ္ ဆိုဒီယမ္ဆားငန္ဓာတ္မ်ားလာရင္) ေအဒီအိပ္ခ်္ ADH ဆိုတဲ့ေဟာ္မုန္းေတြ မ်ားလာေစျခင္းျဖင့္ ဆီးနည္းသြားကာ ေက်ာက္ကပ္မွ ေရစြန္႔ထုတ္ပစ္တာ နည္းေစပါတယ္။ ဒါဟာ ခႏၶာကိုယ္မွာရွိၿပီးျဖစ္တဲ့ သဘာ၀ ဇီ၀ျဖစ္စဥ္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဆက္လက္ၿပီး ရွင္းျပရမယ္ဆိုရင္ ေသြးမွာေရျပစ္တာ၊ ေရက်ဲတာကို ေအာ့စ္မိုလာရတီ(Osmolarity)နဲ႔ တိုင္းပါတယ္။ ေအာ့စမိုလာရတီဆိုတာ ေပ်ာ္၀င္ပစၥည္းနဲ႔ ေဖ်ာ္တဲ့ေရရဲ႕ အခ်ဳိးအဆျဖစ္ပါတယ္။ ေသြး ေအာ့စ္မိုလာရတီဟာ ၂၇၅ မွ ၂၉၅ မီလီေအာ့စ္မိုးလ္အတြင္းမွာပဲ ပံုမွန္ရွိေနရပါမယ္။ ေရခမ္းရင္ ေသြးေအာ့စ္မိုလာ ျမင့္လာၿပီး ေသြးမွာ ေရမ်ားလာရင္ ေအာ့စ္မိုလာ နိမ့္က်သြားမွာျဖစ္ပါတယ္။
ဥပမာ- ေရခမ္းေနသူ တစ္ဦးဟာ ေရႏွစ္ဖန္ခြက္( ၈၅၀ မီလီလီတာ ေသာက္လိုက္ရင္ ေသြးေအာ့စမိုလာရတီဟာ နာရီ၀က္အတြင္း ၆ မီလီေအာ့စ္မိုး ေလ်ာ့သြားေစပါတယ္။ ဒီေအာ့စ္မိုလာရတီကို အဓိကထိန္းထားတဲ့ ေပ်ာ္၀င္ပစၥည္းကေတာ့ ေသြးတြင္း ဆားဓာတ္ Serum Sodium ပါပဲ။ ေရနည္းရင္ သို႔မဟုတ္ ဆိုဒီယမ္မ်ားရင္ ေအာ့စ္မိုလာ Osmolarity မ်ားမယ္။ ေရမ်ားရင္၊ ေသြး ဆိုဒီယမ္နည္းၿပီး ေအာ့စ္မိုလာ osmolarity နည္းမယ္လို႔ လြယ္ကူေအာင္ မွတ္သားေပးေစလိုပါတယ္။
ေသြး Osmolarity ေအာ့စမိုလာရတီကို ေသြးတြင္း ဆိုဒီယမ္တိုင္းျခင္းအားျဖင့္ ခန္႔မွန္းႏိုင္ပါတယ္။ ဆိုဒီယမ္ Sodium ဆားဓာတ္ဟာလည္း ပံုမွန္ဆိုရင္ ၁၃၅ မွ ၁၄၅ mEq/L အတြင္းမွာပဲ ရွိရပါမယ္။ ဆိုဒီယမ္ဓာတ္ဟာ ေသြးထဲမွာ ၁၂၀ mEq/L ေအာက္ ေရာက္သြားၿပီဆိုရင္ ဦးေႏွာက္ထိခိုက္ၿပီး ဆိုးရြားတဲ့ ျပႆနာေတြ ျဖစ္ေပၚလာပါမယ္။ အသက္အႏၲရာယ္လည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ဦးေႏွာက္ကို အထူးသျဖင့္ ဘာေၾကာင့္ပိုၿပီး ထိခိုက္လြယ္သလဲဆိုတာ ဆက္လက္ရွင္းျပလိုပါတယ္။ Osmolarity သို႔မဟုတ္ ဆိုဒီယမ္ ဆားဓာတ္ ျပင္းအားမတူညီတဲ့ အရည္ႏွစ္ခုကို ေရျဖတ္သန္းႏိုင္တဲ့ ကလာပ္စည္းအေျမႇးပါ (cell membrane)နဲ႔ ျခားထားရင္ Osmolarity ညီသြားတဲ့အထိ ေရေတြက မ်ားရာမွ နည္းရာသို႔ စီးဆင္းသြားမွာျဖစ္ပါတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ (Intracellular) ကလာပ္စည္း အတြင္းဘက္နဲ႔ အျပင္ဘက္ (Extracellular)မွ ဆိုဒီယမ္ဓာတ္ ျပင္းအားေတြဟာ အၿမဲတူညီေနပါတယ္။ မတူခဲ့ရင္ ေရေတြဟာ ဆိုဒီယမ္မ်ားတဲ့ဘက္ဆီသို ေရြ႕သြားပါမယ္။
ေရက ကလာပ္စည္းတြင္းမွ အျပင္သို႔ ေရြ႕သြားတာက ျပႆနာမႀကီးေပမယ့္ ကလာပ္စည္း အတြင္းထဲသို႔ ေရေတြ၀င္လာမယ္ဆိုရင္ ကလာပ္စည္းေတြ ေဖာင္းႂကြၿပီးေရာင္လာရင္ ပိုၿပီး ျပႆနာျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ အေရးႀကီးဆံုးကလာပ္စည္းေတြျဖစ္တဲ့ ဦးေႏွာက္ကလပ္စည္းေတြထဲ ေရေတြ၀င္ေရာက္လာရင္ ဦးေႏွာက္ပြၿပီး ေရာင္လာပါမယ္။
ခႏၶာကိုယ္မွာ ဆိုဒီယမ္ဆားဓာတ္နဲ႔ ေရအခ်ဳိးဟာ အၿမဲတည္ၿငိမ္ေနေအာင္ ထိန္းညႇိေပးတဲ့ အဓိက စနစ္ႏွစ္ခုရွိပါတယ္။
၁။ Plasma osmolarity နည္းျခင္း၊ မ်ားျခင္းေပၚမူတည္၍ ဦးေႏွာက္နဲ႔ ပီက်ဴထရီဂလင္းတို႔၏ ေရထိန္းညႇိျခင္းတာ၀န္မ်ား
ေသြးရဲ႕ Osmolarity နည္းတာ/မ်ားတာ၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ ဆိုဒီယမ္မ်ားတာနည္းတာကို ဦးေႏွာက္ရွိ Hypothalamus sensors ဟိုက္ပိုသဲလမတ္စ္မွ ကလာပ္စည္းေတြက ခ်က္ခ်င္းသိရွိၿပီး osmolarity ကိုျပန္လည္ျပဳျပင္ေပးပါတယ္။ ေရခမ္းၿပီး Osmolarity မ်ားရင္ ဦးေႏွာက္ကို ေရဆာတဲ့ခံစားခ်က္ကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ ေရေသာက္လိုက္ရင္ ေသြးထဲမွာ ေရျပည့္လာမယ္၊ အဲ့ဒီအခါ Osmolarity ဒါမွမဟုတ္ ဆားဓာတ္ ျပန္ေလ်ာ့သြားမယ္။ ဒါဆိုရင္ ေရငတ္ေျပသြားပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ ပီက်ဴထရီလို႔ေခၚတဲ့ ဦးေႏွာက္ေအာက္ေျခရွိ ေဟာ္မုန္းမ်ားထုတ္ေပးတဲ့ ဂလင္းမွ ADH ေခၚေဟာ္မုန္းထုတ္တာ တိုးေလ်ာ့လုပ္ေပးျခင္းျဖင့္ ဆီးမွ ေရစြန္႔ထုတ္တာမ်ားေစ၊ နည္းေစျခင္းေတြ ျဖစ္ေစပါတယ္။ ေအဒီအိပ္ခ်္ ADH က ဆီးခမ္းေစတဲ့ ေဟာ္မုန္းျဖစ္ပါတယ္။ ADH မ်ားရင္ ဆီးနည္းၿပီး ဆီးျပစ္သြားပါတယ္။ ADH နည္းရင္လည္း ဆီးမ်ားၿပီး ဆီးက်ဲသြားပါတယ္။
၂။ လွည့္ပတ္ေနေသာ ေသြးပမာဏ (Blood volume)နည္းျခင္း၊ မ်ားျခင္းကို သိရွိျခင္းစနစ္
ေသြးေၾကာထဲမွာလွည့္ပတ္ေနတဲ့ ေသြးပမာဏနည္းသြားရင္ ေသြးေၾကာထဲမွေရေတြကို ဆီးထဲမွ ထပ္မဆံုး႐ႈံးေအာင္ ေရေတြျပန္ထိန္းသိမ္းထားဖို႔ လိုပါတယ္။ ေသြးပမာဏ ေလ်ာ့ေနတာကို ေသြးေၾကာထဲရွိ အာ႐ံုခံနာဗ့္ေၾကာ အစိတ္အပိုင္းကသိရွိၿပီး ဦးေႏွာက္ဆီသို႔ သတင္းပို႔ေပးပါတယ္။ အထက္မွာေဖာ္ျပတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတြအတိုင္း ေရဆာျခင္း၊ ေရေသာက္ျခင္းနဲ႔ ဆီးနည္းေစျခင္းတို႔နဲ႔ ေသြးပမာဏကို ျပန္မ်ားေစပါတယ္။
သတိျပဳရမွာက ဒီစနစ္ေတြဟာ အသက္ႀကီးလြန္သူေတြမွာ၊ ေလျဖတ္ထားသူေတြမွာ၊ ေက်ာက္ကပ္၊ ႏွလံုး၊ အသည္းေရာဂါရွိသူေတြမွာ ပံုမွန္မဟုတ္ေတာ့ဘဲ ခ်ဳိ႕ယြင္းမႈေတြရွိေနတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အသက္ႀကီးသူေတြ ေနမေကာင္းရင္ ေရဓာတ္မ်ားျခင္း၊ ေရဓာတ္ခမ္းေျခာက္ျခင္းနဲ႔ ဆားဓာတ္မ်ားျခင္း၊ နည္းျခင္း စတဲ့ျပႆနာေတြ အမ်ားဆံုး ႀကံဳေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။ ဒီျပႆနာေတြကို ေဆးကုသေပးသူေတြက ပိုင္ႏိုင္စြာ ျပဳျပင္ေပးႏိုင္ဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။
See More
ေရအမ်ားႀကီးေသာက္ျခင္းႏွင့္ က်န္းမာေရး – ၂
ေရအမ်ားႀကီးေသာက္ျခင္းႏွင့္ က်န္းမာေရး (၃)
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
