ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
အရက္ေၾကာင့္ျဖစ္ပြားတဲ့ စိတ္ေ၀ဒနာေတြအေၾကာင္းကို ေဆးေက်ာင္းသားေတြနဲ႔အတူ ဆက္လက္ေဆြးေႏြးေနပါတယ္။
“အရက္ေသာက္ရင္ ေသြးဆိုးတတ္သူကို ေဆးစစ္ဖို႔လိုတယ္ဆိုတာ ေျပာခဲ့ၿပီးၿပီ။ အရက္အလြန္အကြၽံေသာက္ၿပီး အရက္ျဖတ္လိုက္လို႔ “အရက္ျပတ္လပ္လကၡဏာ” (Alcohol Withdrawal Symptoms)ေတြ ေပၚေပါက္လာရင္ေတာ့ ေဆးခန္းမွာျဖစ္ျဖစ္၊ ေဆး႐ံုမွာျဖစ္ျဖစ္ ၾကပ္မတ္ကုသမႈကို ခံယူသင့္တယ္”
“ဘာေၾကာင့္လဲ ဆရာ”
“ျပင္းထန္တဲ့ အရက္ျပတ္လပ္ေရာဂါတစ္ခုျဖစ္တဲ့ “တုန္တုန္ယင္ယင္ ကေယာင္ကတမ္းေရာဂါ” (Delirium Tremens) ရရွိလာရင္ အသက္အႏၲရာယ္ရွိလို႔ပါ။ အဲဒီေရာဂါကို အတိုခ်ဳပ္ “ဒီတီ” (DT) လို႔ ေခၚၾကပါတယ္”
ေဆးေက်ာင္းသူတစ္ဦးက ေမးသင့္ေမးထိုက္တဲ့ ေမးခြန္းတစ္ခုကို ေမးျမန္းတယ္။
“အရက္ျဖတ္လိုက္သူတိုင္း ဒီတီေရာဂါရရွိသလား ဆရာ”
“အဲဒီလုိေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ အရက္စြဲေရာဂါရွိေပမယ့္ အရက္ျဖတ္လိုက္ရင္ “အရက္ျပတ္လပ္ လကၡဏာ”မခံစားရတဲ့သူ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ရွိပါတယ္။ က်န္တဲ့ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ အရက္ျပတ္လပ္လကၡဏာအမ်ဳိးမ်ဳိး ခံစားရတယ္။ အရက္နာက်တယ္ဆိုပါေတာ့။ တခ်ဳိ႕က မျပင္းထန္ဘူး၊ တခ်ဳိ႕က အေတာ္အတန္ျပင္းတယ္။ “ဒီတီ”က ျပင္းထန္ဆိုးရြားတဲ့ အရက္ျပတ္လပ္ေရာဂါျဖစ္တယ္။ အရက္ျဖတ္သူ ၅ ရာခုိင္ႏႈန္းေက်ာ္မွာ ေတြ႕ရွိႏိုင္ပါတယ္”
ေဆးေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္က ေမးခြန္းထုတ္တယ္။
“အရက္ေသာက္ခ်ိန္မွာ အရက္ေသာက္ခ်င္တဲ့ ဆႏၵေပၚေပါက္လာတာ အရက္ျပတ္လပ္လကၡဏာ မဟုတ္ဘူးလား”
စာေရးသူက အရက္ျပတ္လပ္လကၡဏာေတြကို အက်ယ္တ၀င့္ရွင္းျပပါတယ္။
မွန္ပါတယ္။ အရက္ေသာက္ခ်င္စိတ္ ျပင္းျပလာတာက အရက္ျပတ္လပ္လကၡဏာတစ္ခုပါ။ တျခားလကၡဏာေတြလည္း ရွိေသးတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာ ျပင္းထန္မႈအဆင့္ဆင့္ ရွိပါတယ္။
(က) ပထမအဆင့္ကို အရက္ျဖတ္ၿပီး ၆ နာရီမွ ၁၂ နာရီအတြင္း ေတြ႕ရွိရတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့ စိုးရိမ္ပူပင္စိတ္မ်ားျပားလာတာ၊ စိတ္တိုလြယ္တာ၊ ေခြၽးထြက္မ်ားလာတာ၊ ေခါင္းကိုက္တာ၊ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းျမန္လာတာ၊ ေသြးတိုးတက္လာတာ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ အဲဒီလကၡဏာေတြက တစ္ရက္ႏွစ္ရက္အတြင္း သက္သာေပ်ာက္ကင္းသြားပါတယ္။
(ခ) အရက္ျပတ္လပ္ေရာဂါ ပိုမိုဆိုးရြားလာရင္ေတာ့ ဒုတိယအဆင့္ကို ဆက္လက္ခံစားရမယ္။ အရက္ျဖတ္လိုက္ၿပီး ၁၂ နာရီမွ ၂၄ နာရီအတြင္း ေပၚေပါက္လာတယ္။ ခုနက ေျပာခဲ့တဲ့ လကၡဏာေတြ ပိုမိုဆိုးရြားလာတယ္။ အဲဒါအျပင္ နားထဲမွာ ထူးဆန္းတဲ့ အသံေတြကိုၾကားတာ၊ မ်က္လံုးထဲမွာ ထူးဆန္းတဲ့ ႐ုပ္ပံုေတြကို ျမင္ေယာင္တာ၊ ေျခလက္ေတြေပၚမွာ ယားယံသလို၊ ပူေလာင္သလို ခံစားရတာ စတဲ့ လကၡဏာေတြ ျဖစ္ေပၚလာတယ္။ ဒါေပမဲ့ လူနာက ကေယာင္ကတမ္းျဖစ္ေနတာ မဟုတ္ေသးဘူး။ အဲဒီလို ျဖစ္လာရင္ “အရက္ေၾကာင့္ လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အာ႐ံုမွားေရာဂါ” (Alcoholic Hallucinosis) လို႔ ေခၚပါတယ္။ ေရာဂါ ဆက္လက္ မဆိုးရြားဘူးဆိုရင္ အဲဒီလကၡဏာေတြက ၄၈ နာရီအတြင္း ေပ်ာက္ကင္းသြားပါတယ္။
(ဂ) အဲဒါထက္ ပိုမိုျပင္းထန္ ဆိုးရြားလာရင္ေတာ့ “တုန္တုန္ယင္ယင္ ကေယာင္ကတမ္းေရာဂါ” ဒီတီအဆင့္အထိ ေရာက္ရွိလာမယ္။ ဒီတီေရာဂါက အရက္ျဖတ္လိုက္ၿပီး ၃ ရက္မွ ၇ ရက္အတြင္း ျဖစ္ပြားလာႏုိင္တယ္။ အရက္ျပတ္လပ္လကၡဏာအဆင့္ (က)နဲ႔ (ခ)ကေနၿပီး တျဖည္းျဖည္း ဆိုးရြားလာတာကို အမ်ားအားျဖင့္ ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ အဆင့္ (က)နဲ႔ (ခ)ကို ခုန္ေက်ာ္ၿပီး ‘ဒီတ’ေရာဂါလကၡဏာေတြ အလ်င္အျမန္ ခံစားလာရတဲ့ လူနာေတြလည္း ရွိတတ္တယ္။ မေန႔က အ႐ိုးေရာဂါကုသေဆာင္မွာ ဆရာ စမ္းသပ္စစ္ေဆးခဲ့တဲ့ လူနာလိုေပါ့”
ေဆးေက်ာင္းသားအားလံုးက အဲဒီလူနာအေၾကာင္း ေျပာျပပါလို႔ ေတာင္းဆိုပါတယ္။
“အသက္ ၄၀ေက်ာ္ ေယာက်္ားလူနာပါ။ သူ႔မွာ အရက္စြဲ ေရာဂါရွိတယ္။ ေဆး႐ံုမတက္ခင္ ၃-၄ ရက္ေလာက္က အရက္အလြန္အကြၽံေသာက္တယ္တဲ့။ အရက္မူးၿပီးေခ်ာ္လဲလို႔ ေျခေထာက္႐ိုးက်ဳိးသြားတာ ျဖစ္တယ္။ ေဆး႐ံုေပၚေရာက္ၿပီး ၂ ရက္ေလာက္ ၾကာေတာ့ လူနာက ေျခေတြလက္ေတြ တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္လာတယ္။ စကားေျပာ မမွန္ဘူး။ ကေယာင္ကတမ္းျဖစ္ေနတယ္။ သူ႔ေခါင္းေပၚမွာ ၾကမ္းပိုးေတြ တြားသြားေနၾကတယ္လို႔ ေျပာေနတယ္။ ဆရာစစ္ေဆးၾကည့္ေတာ့ ‘ဒီတီ’ေရာဂါလို႔ မွတ္ခ်က္ခ်ႏိုင္ပါတယ္”
ေဆးေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္က ၾကားျဖတ္ေမးပါတယ္။
“ဒီတီေရာဂါလကၡဏာေတြကို ေျပာျပပါ ဆရာ”
“တုန္တုန္ယင္ယင္ ကေယာင္ကတမ္း (ဒီတီ) ေရာဂါလကၡဏာေတြကို အုပ္စုေလးမ်ဳိး ခြဲျခားေျပာျပမယ္။
(၁) ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့ ေျခလက္အလြန္အမင္း တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္ျခင္း၊ ကိုယ္ပူခ်ိန္တက္ျခင္း၊ ေခြၽးထြက္မ်ားလြန္းလာျခင္း၊ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းျမန္ျခင္း၊ ေသြးတိုးတက္လာျခင္း စတာေတြျဖစ္တယ္။
(၂) စိတ္ခံစားမႈနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့ အလြန္အမင္း ေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔ျခင္း၊ အမ်က္ေဒါသထြက္ျခင္းနဲ႔ စိတ္လႈပ္ရွားတုန္႔ျပန္မႈ လြန္ကဲလာျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
(၃) စိတၱဇေရာဂါ လကၡဏာေတြကေတာ့ စကားေျပာအဆီအေငၚမတည့္ျခင္း၊ နားထဲမွာ အသံၾကားျခင္း၊ မိမိျမင္ေတြ႕ရတဲ့ ပစၥည္းေတြကို တလြဲထင္ျမင္ ယူဆျခင္း(ဥပမာ-နံရံေပၚမွာ ျမင္ရတဲ့အရိပ္ကို ေၾကာက္စရာ သတၱ၀ါတစ္ေကာင္လို႔ ထင္ျမင္ျခင္း)၊ မ်က္လံုးထဲမွာ ထူးဆန္းတဲ့ တိရစာၦန္ငယ္ေလးေတြကို ျမင္ေနျခင္း (ဥပမာ-ဆရာ ေျပာခဲ့တဲ့လူနာလို ၾကမ္းပိုးေကာင္ေလးေတြ တြားသြားေနတာျမင္ျခင္း) စတာေတြ ျဖစ္တယ္။
(၄) ကေယာင္ကတမ္းေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာတစ္ခုက အခ်ိန္၊ ေနရာနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္က လူေတြကို အမွန္အတိုင္း သိရွိခြဲျခားနားလည္ႏိုင္စြမ္း မရွိတာျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးပညာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ ေ၀ါဟာရကေတာ့ “Disorientation”ျဖစ္တယ္။ “အမွန္အတိုင္း မ်က္ေမွာက္မျပဳႏိုင္ျခင္း”၊ ဘယ္ေရာက္လို႔ ေရာက္မွန္းမသိ ျဖစ္ေနျခင္းလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ-ဆရာ ေျပာခဲ့တဲ့ လူနာကိုၾကည့္ပါ။ လူနာက အခု သူေဆး႐ံုေပၚမွာ ေရာက္ေနတယ္လို႔ မထင္ဘူး။ သူ႔အလုပ္႐ံုမွာ အလုပ္ေတြၿပီးစီးေအာင္ လုပ္ကိုင္ေနတာလို႔ ေျပာတယ္။ ေဆးကုသေဆာင္ထဲမွာ ေတြ႕ျမင္ေနရတဲ့ ဆရာ၀န္နဲ႔ သူနာျပဳေတြက အလုပ္ခြင္က လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြလို႔ ယူဆေနပါတယ္။
ဒီတီေရာဂါ ခံစားေနရတဲ့အခ်ိန္မွာ ၀က္႐ူးျပန္ေရာဂါလို အျပင္းအထန္တက္တတ္တာလည္း ရွိပါတယ္။ ဒီတီေရာဂါရွိသူ ၃ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္မွာ ေတြ႕ရွိရတယ္။ “ဒီတီေရာဂါ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ပြားရသလဲ”လို႔ ေဆးေက်ာင္းသူတစ္ေယာက္က ေမးျမန္းတယ္။
“အရက္က ဦးေႏွာက္ကလာပ္စည္းေတြရဲ႕ လုပ္ငန္းကို တားဆီးခ်ဳပ္တည္းထားတဲ့ အာနိသင္ရွိပါတယ္။ ျဗဳန္းကနဲ အရက္ျဖတ္လိုက္ရင္ ဦးေႏွာက္ကလာပ္စည္းလုပ္ငန္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ ဓာတုပစၥည္းက အားေပ်ာ့လာတယ္။ ဒီေတာ့ ဦးေႏွာက္ကလာပ္စည္းေတြရဲ႕ လုပ္ငန္းကို လႈံ႔ေဆာ္ႏႈိးဆြေပးတဲ့ ဓာတုပစၥည္းရဲ႕ အာနိသင္က လႊမ္းမိုးလာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီတီေရာဂါလကၡဏာေတြ ျဖစ္ပြားလာတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရက္လို အာနိသင္ရွိတဲ့ စိတ္ၿငိမ္ေဆး (Benzodiazepine)နဲ႔ အိပ္ေဆး (Barbiturate) စြဲေနသူေတြ ျဗဳန္းကနဲ ေဆးျဖတ္လိုက္ရင္လည္း ‘ဒီတီ’ေရာဂါရရွိႏိုင္ပါတယ္။
အရက္စြဲေရာဂါရွိသူေတြထဲမွာ ဦးေခါင္းဒဏ္ရာရရွိသူ၊ အာဟာရခ်ဳိ႕တဲ့သူ၊ အားအင္ကုန္ခမ္း ေမာပန္းေနသူ၊ ဖ်ားနာေနသူ၊ အတက္ေရာဂါရွိသူနဲ႔ စိတ္က်ေရာဂါရွိသူေတြက ဒီတီေရာဂါျဖစ္ပြားဖို႔ အလားအလာမ်ားပါတယ္”
စာေရးသူက ဆက္လက္ၿပီး အႀကံေပးစကားေျပာပါတယ္။
“ဒီတီေရာဂါ ခံစားေနရတဲ့ လူနာကို ခင္ဗ်ားတို႔ ၾကည့္႐ႈစမ္းသပ္ဖို႔ အခြင့္ေကာင္းပဲ။ မနက္ျဖန္ အဲဒီလူနာကို ဆရာ ျပန္လည္စစ္ေဆးရမယ္။ ခင္ဗ်ားတို႔ လိုက္ခဲ့ၾကေပါ့။ ဒါေပမဲ့ လူနာကို အ႐ိုးေရာဂါကုသေဆာင္မွာ မထားေတာ့ဘူး။ အထူးၾကပ္မတ္ ကုသေဆာင္ (ICU) ထဲ ေရာက္ေနၿပီ”
“ဘာေၾကာင့္လဲ ဆရာ”
“ဒီတီေရာဂါက အသက္အႏၲရာယ္ရွိတဲ့ အေရးတႀကီးကုသရမယ့္ ေရာဂါမ်ဳိးျဖစ္တယ္။ ကုသမႈ မရရွိရင္ ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ အသက္ဆံုး႐ႈံးတာေတြ႕ရတယ္။ အထူးၾကပ္မတ္ကုသမႈရရွိတာေတာင္မွ ဒီတီေရာဂါခံစားရသူ ၅ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ေသဆံုးတာ ရွိႏိုင္ေသးတယ္။
အရက္စြဲေရာဂါရွိသူေတြမွာ ဗီတာမင္ဘီ(၁) ဓာတ္ခ်ဳိ႕တဲ့ ေနတတ္ပါတယ္။ ဗီတာမင္ဘီ(၁)ဓာတ္ လံုလံုေလာက္ ေလာက္မေပးဘဲ ‘ဂလူးကို႔စ္’သၾကားဓာတ္ကို အေၾကာေဆးအျဖစ္ ေပးသြင္းရင္ ဗီတာမင္ဘီ (၁)ဓာတ္ အလြန္အမင္း ခ်ဳိ႕တဲ့လာလိမ့္မယ္။ ဗီတာမင္ဘီ(၁) ဓာတ္ခ်ဳိ႕တဲ့ရင္ အရက္စြဲေရာဂါရွိသူေတြမွာ ‘မွတ္ဥာဏ္က်ဆံုးေရာဂါ’ တစ္မ်ဳိးရရွိႏိုင္ပါတယ္ . . .
ဒါေၾကာင့္ ခင္ဗ်ားတို႔ ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္းေတြထဲက တစ္ဦးတစ္ေယာက္ အရက္ျပတ္လပ္လကၡဏာ ခံစားရရင္သတိထားပါ။ အရက္ျပတ္လပ္လကၡဏာ ပထမအဆင့္က ၄၈ နာရီအတြင္း ေပ်ာက္ကင္းမသြားရင္ ဒါမွမဟုတ္ အရက္ျဖတ္စမွာ နားထဲအသံၾကားတာတို႔၊ ထူးထူးဆန္းဆန္းေတြ ျမင္လာတာတို႔ျဖစ္ေပၚလာရင္ ေဆးကုသဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီတီေရာဂါျဖစ္ပြားလာတဲ့အထိ ေစာင့္ၾကည့္မေနသင့္ပါဘူး”
ေက်ာင္းသူတစ္ဦးက ၾကားျဖတ္ေမးပါတယ္။ “ဒီတီေရာဂါကုသမႈနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကြၽန္မသိခ်င္ပါတယ္”
“လူနာက တုန္တုန္ယင္ယင္နဲ႔ ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္ေနလို႔ မေတာ္တဆ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရရွိႏိုင္တယ္။ လူနာၿငိမ္သက္ေနေအာင္ Benzodiazepine အႏႊယ္၀င္ စိတ္ၿငိမ္ေဆးကို ၂ နာရီမွ ၄ နာရီတစ္ႀကိမ္ လိုအပ္သလို လံုလံုေလာက္ေလာက္ ေပးရတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ေရဓာတ္၊ ဆားဓာတ္၊ သတၱဳဓာတ္ေတြ သမမွ်တမႈရွိေအာင္ အေၾကာေဆး သြင္းေပးရတယ္။ ႏွလံုး၊ အဆုတ္၊ ေက်ာက္ကပ္၊ အသည္းစတဲ့ အေရးႀကီး အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြရဲ႕ လုပ္ငန္းကို တစိုက္မတ္မတ္ ၾကည့္႐ႈစစ္ေဆးရတယ္။ ဗီတာမင္မ်ဳိးစံုကို အေၾကာေဆးအျဖစ္ အသံုးျပဳရတယ္။ အရက္စြဲေရာဂါရွိသူေတြအတြက္ ဗီတာမင္ဘီ(၁) (Thiamine) က အလြန္အေရးႀကီးပါတယ္”
“ဘာေၾကာင့္လဲ ဆရာ”
“အရက္စြဲေရာဂါရွိသူေတြမွာ ဗီတာမင္ဘီ(၁) ဓာတ္ခ်ဳိ႕တဲ့ေနတတ္ပါတယ္။ ဗီတာမင္ဘီ(၁) ဓာတ္လံုလံုေလာက္ေလာက္မေပးဘဲ “ဂလူးကို႔စ္” သၾကားဓာတ္ကို အေၾကာေဆးအျဖစ္ ေပးသြင္းရင္ ဗီတာမင္ ဘီ(၁)ဓာတ္အလြန္အမင္း ခ်ဳိ႕တဲ့လာလိမ့္မယ္။ ဗီတာမင္ဘီ(၁)ဓာတ္ခ်ဳိ႕တဲ့ရင္ အရက္စြဲေရာဂါရွိသူေတြမွာ “မွတ္ဥာဏ္က်ဆံုးေရာဂါ” တစ္မ်ဳိး ရရွိႏိုင္ပါတယ္”
See More
အရက္ေၾကာင့္ျဖစ္ပြားတဲ့ စိတ္ေ၀ဒနာ(၁) အရက္စြဲတယ္ဆိုတာ . . .
အရက္ေၾကာင့္ျဖစ္ပြားသည့္ စိတ္ေ၀ဒနာ(၂) အရက္ေသာက္ရင္ ေသြးဆိုးသူ
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
