ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
ယခင္အပတ္က “လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အၾကားအာ႐ံုမွား” အေၾကာင္းေျပာျပၿပီးေတာ့ ေဆးေက်ာင္းသားေတြကို စာေရးသူက တာ၀န္ေပးလိုက္ပါတယ္။
“ေနာက္တစ္ပတ္အတြက္ ခင္ဗ်ားတို႔ေလ့လာခဲ့ရမယ့္အခ်က္ကို မွာလိုက္မယ္။ စိတ္ေရာဂါကုသေဆာင္မွာ တက္ေရာက္ကုသေနတဲ့ လူနာေတြထဲက “လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့အၾကားအာ႐ံုမွား” (Auditory Hallucination) လကၡဏာရွိတဲ့လူနာကို ေရြးခ်ယ္ရမယ္။ ေဆးေက်ာင္းသားတစ္ဦး လူနာတစ္ေယာက္စီ ေရြးခ်ယ္တင္ျပရမယ္”
ဒါေၾကာင့္ ဒီေန႔သင္ခန္းစာစေတာ့ ေဆးေက်ာင္းသားတစ္ဦးက လူနာတစ္ေယာက္အေၾကာင္းကို စတင္ေျပာၾကားပါတယ္။
“ကြၽန္ေတာ္စစ္ေဆးခဲ့တဲ့ လူနာက အသက္ ၂၀ေက်ာ္ အမ်ဳိးသမီးျဖစ္ပါတယ္။ အရင္က စိတ္ေရာဂါျဖစ္ပြားဖူးတဲ့ ရာဇ၀င္မရွိပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ မူးယစ္ေဆးမၾကာခဏ သံုးစြဲတဲ့အေလ့အထေတာ့ရွိတယ္။ ေဆး႐ံုတက္ရတဲ့ေန႔က ပါတီပြဲတစ္ခုမွာ လူနာက မူးယစ္ေဆးမ်ဳိးစံု သံုးစြဲမိတယ္လုိ႔ ဆိုပါတယ္။ အိမ္ျပန္ေရာက္ေတာ့ သူ႔နားထဲမွာ စကားေျပာသံေတြၾကားေနလို႔ ေအာ္ႀကီးဟစ္က်ယ္ တစ္ေယာက္တည္း စကားေျပာေနတယ္တဲ့။ မိဘနဲ႔ အိမ္သားေတြက သူရဲ႕အေျခအေနကို စိုးရိမ္လို႔ ေဆး႐ံုကိုေခၚေဆာင္လာၾကတာပါ။ အဲဒီလူနာလႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အၾကားအာ႐ံုမွား ခံစားရတာက မူးယစ္ေဆးသံုးစြဲလို႔ ျဖစ္တာလားဆရာ”
ေဆးေက်ာင္းသားက ေမးခြန္းနဲ႔ အဆံုးသတ္လိုက္လို႔ စာေရးသူက ဆက္လက္ရွင္းျပပါတယ္။
“မူးယစ္ေဆးေၾကာင့္ နားထဲမွာ အသံၾကားလာတာမ်ဳိးရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ မူးယစ္ေဆး အမ်ဳိးအစားေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။
“ဘယ္မူးယစ္ေဆးမ်ဳိးက လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အၾကားအာ႐ံုမွားလကၡဏာရရွိေစသလဲဆရာ”
“ေမးသင့္ေမးထိုက္တဲ့ ေမးခြန္းပါ”လို႔ ေျပာၿပီး စာေရးသူက ဆက္ၿပီးေျပာတယ္။
“အၾကမ္းအားျဖင့္ေျပာရရင္ ဦးေႏွာက္အတြင္း ဒိုပါမင္း (Dopamine) အာ႐ံုေၾကာဆက္သြယ္မႈကို လႈံ႔ေဆာ္ေပးတဲ့ ေဆးမ်ဳိးေတြက လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အၾကားအာ႐ံုမွားကိုျဖစ္ပြားေစပါတယ္။ ဥပမာ-စိတ္ၾကြေဆးျဖစ္တဲ့ ကိုကိန္း၊ အမ္ဖီတာမိုင္း (Amphetamine)၊ အိုင္းစ္(ice) ဒါမွမဟုတ္ Crystal Methamphetamine၊ စိတ္ၾကြ႐ူးသြပ္ေဆး (Exstasy၊MDMA) ႐ူးသြပ္ေဆးတစ္မ်ဳိး (LSD) စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလုိေဆးမ်ဳိးကို ေသာက္သံုးရင္ ေဆးမူးေနတဲ့အခ်ိန္မွာ နားထဲမွာ အသံၾကားတာ၊ အေရာင္မ်ဳိးစံု ပံုသ႑ာန္မ်ဳိးစံု ျမင္ေတြ႕တာ၊ သံသယစိတ္လြန္ကဲလာတာ၊ အလြန္အမင္း ေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔တာ စတဲ့ လကၡဏာေတြ ျဖစ္ေပၚႏိုင္ပါတယ္။ ခင္ဗ်ားတင္ျပတဲ့ အမ်ဳိးသမီးက စိတ္ၾကြ႐ူးသြပ္မူးယစ္ေဆးတစ္မ်ဳိးမ်ဳိးကို သံုးစြဲမိလို႔ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္”
စာေရးသူစကားအဆံုးမွာ ေဆးေက်ာင္းသားတစ္ဦးက ၾကားျဖတ္ေမးပါတယ္။
“ေဆးေျခာက္သံုးစြဲရင္ လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့အာ႐ံုမွား လကၡဏာရရွိႏုိင္သလား ဆရာ။ ေဆးေျခာက္သံုးစြဲတာေၾကာင့္ စိတၱဇေရာဂါ(႐ူးသြပ္ျခင္း)လကၡဏာ မရရွိႏုိင္ဘူးလို႔ သူငယ္ခ်င္းတခ်ဳိ႕က ေျပာတယ္ဆရာ”
စာေရးသူက တိတိက်က်အေျဖေပးပါတယ္။
“ေဆးေျခာက္သံုးစြဲဖို႔ ခင္ဗ်ားကို တိုက္တြန္းတာျဖစ္မွာေပါ့။ အဲဒီအယူအဆက “မမွန္ကန္”ပါဘူး။ ေဆးေျခာက္ထဲမွာ ဓာတုပစၥည္းေပါင္း ၄၀၀ ေက်ာ္ပါရွိတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ THC လို႔ေခၚတဲ့ ကာနာဘီေနာလ္ (Canabiol)ဓာတ္နဲ႔ တျခားကာနာ ဘီေနာလ္ဓာတ္သံုးမ်ဳိးက အဓိကျဖစ္တယ္။ ကာနာဘီေနာလ္ဓာတ္ေၾကာင့္ စိတၱဇေရာဂါလကၡဏာေတြ ျဖစ္ပြားႏုိင္ပါတယ္။
ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံမွာ အသက္ ၁၄ ႏွစ္အထက္ လူငယ္ေတြထဲမွာ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက ေဆးေျခာက္သံုးစြဲဖူးေၾကာင္း သိရတယ္။ တခ်ဳိ႕က တစ္ႀကိမ္တစ္ခါသံုးစြဲတယ္၊ တခ်ဳိ႕က မၾကာခဏသံုးစြဲတယ္၊ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ အၿမဲလိုလို သံုးစြဲတဲ့အက်င့္ ရရွိလာပါတယ္။ ေဆးေျခာက္ေၾကာင့္ စိတၱဇေရာဂါလကၡဏာ ျဖစ္ပြားပံုအမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိႏုိင္ပါတယ္။ (က) ေဆးေျခာက္မူးေနခ်ိန္မွာ လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အၾကားအာ႐ံု၊ အျမင္အာ႐ံု မွားခံစားရတာ၊ (ခ) ေဆးေျခာက္ေရရွည္သံုးစြဲရင္ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ား စိတၱဇေရာဂါလို စိတ္ေရာဂါခံစားရတာ၊ (ဂ) ေရရွည္ေဆးေျခာက္သံုးစြဲသူေတြထဲမွာ စိတ္က်ေရာဂါနဲ႔ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း မ်ားျပားတာတို႔ျဖစ္တယ္”
စာေရးသူ စကားဆံုးေတာ့ ေဆးေက်ာင္းသားတစ္ဦးက ေကာက္ခ်က္ခ်ပါတယ္။
“ဒီလိုဆိုရင္ ပါတီပြဲေတြမွာ ကြၽန္ေတာ္ ေဆးေျခာက္မသံုးစြဲေတာ့ဘူး။ ဘီယာပဲေသာက္ေတာ့မယ္”
စာေရးသူက ၿပံဳးၿပီးရွင္းျပပါတယ္။
“အရက္ေၾကာင့္လည္း စိတၱဇေရာဂါရရွိႏုိင္တယ္ေနာ္”
“ဟုတ္လား ဆရာ”
“တစ္ခါတရံ အရက္မူးတာေၾကာင့္ေတာ့ လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့အာ႐ံုမွားကို မခံစားရပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ အရက္စြဲေရာဂါေၾကာင့္ ထပ္ဆင့္စိတၱဇေရာဂါတစ္မ်ဳိး ရရွိႏိုင္ပါတယ္။ “အရက္စြဲလႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့အာ႐ံုမွားေရာဂါ” (Alcoholic Hallucinosis)လို႔ ေခၚပါတယ္။ အရက္အလြန္အမင္းေသာက္တတ္ရင္ ၁၀ႏွစ္မွ ႏွစ္ ၂၀အတြင္း ဒီေရာဂါျဖစ္ပြားလာတတ္ပါတယ္။ အရက္စြဲေရာဂါရွိသူတစ္ေထာင္မွာ ၇ ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္ပြားတာေတြ႕ရွိရတယ္။ အရက္မူးေနခ်ိန္ ဒါမွမဟုတ္ အရက္ျပတ္ေနခ်ိန္မွာ ျဗဳန္းကနဲ နားထဲမွာ စကားေျပာသံေတြကို လူနာၾကားလာရတယ္။ သံသယစိတ္လြန္ကဲၿပီး အလြန္မင္း ထိတ္လန္႔ေၾကာက္ရြံ႕ေနတတ္တယ္”
ေဆးေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္က လက္ေထာင္ျပၿပီး ေမးျမန္းပါတယ္။ “ကြၽန္ေတာ္ နားမရွင္းဘူး ဆရာ။ ဒီေရာဂါက အရက္ျဖတ္လကၡဏာ (Alcohol withdrawal Symptom) လား”
စာေရးသူက ေဆးေက်ာင္းသားရဲ႕ေမးခြန္းကိုအ သိအမွတ္ျပဳၿပီး ေျဖၾကားေပးတယ္။
“အရက္ျဖတ္လို႔ျဖစ္ေပၚတတ္တဲ့ ‘အရက္ျဖတ္ ကေယာင္ကတမ္းေရာဂါ’ (Delirum Tremens)နဲ႔ မတူပါဘူး။ အရက္ျဖတ္ကေယာင္ကတမ္းေရာဂါ (ဒီတီ)က အရက္ျဖတ္ၿပီး တစ္ရက္ႏွစ္ရက္အတြင္း ျဖစ္ေပၚလာတယ္။ လူနာက အခ်ိန္၊ ေနရာနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္ကို အမွန္အတိုင္း မသိရွိႏိုင္ျဖစ္ေနတယ္။ နားထဲမွာ အသံၾကားတာအျပင္ မ်က္စိေရွ႕မွာ ျမင္ကြင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးကိုျမင္ေယာင္ေနတယ္။ ေျခလက္ေပၚမွာ ပိုးေကာင္ေတြ တြားသြားေနသလို ခံစားရတယ္၊ ျမင္ေနတယ္၊ ေျခလက္တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္ၿပီး ေခြၽးထြက္မ်ား ေခြၽးျပန္ေနတယ္။ ေသြးတိုးအတက္အက် လ်င္ျမန္တတ္တယ္။ အေျခအေနဆိုးရင္ တက္တာရွိတယ္။
ဒီတီေရာဂါဟာ အေရးေပၚကုသရမယ့္ ေရာဂါျဖစ္တယ္။ အရက္ေၾကာင့္ျဖစ္ပြားတဲ့ စိတၱဇေရာဂါတစ္မ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ “အရက္စြဲ လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အာ႐ံုမွားေရာဂါ” မဟုတ္ပါဘူး။ အရက္စြဲလႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အာ႐ံုမွားေရာဂါက အရက္စြဲသူတစ္ေထာင္မွာ ၇ေယာက္ႏႈန္းသာ ျဖစ္ပြားတတ္ေတာ့ အခုအခ်ိန္မွာ စိတ္ေရာဂါကုသေဆာင္ထဲမွာ ရွိမယ္မထင္ဘူး”
ေဆးေက်ာင္းသားတစ္ဦးက ၾကားျဖတ္ေမးပါတယ္။
“ဆရာ ဒီလိုလူနာမ်ဳိးကို ကုသခဲ့ဖူးသလား”
ေနာက္ေၾကာင္းဘ၀ကို ျပန္လည္စဥ္းစားၿပီး စာေရးသူက ခပ္ေလးေလး အေျဖေပးပါတယ္။
“ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေနထိုင္ခဲ့စဥ္က ဆရာေတြ႕ႀကံဳဖူးတဲ့ လူနာတစ္ေယာက္ရွိပါတယ္။ လူနာက အသက္ ၄၀ ေက်ာ္ အိမ္ေထာင္ရွင္တစ္ေယာက္ပါ။ သူအရက္အလြန္အကြၽံေသာက္တဲ့ အက်င့္ရွိေနတာ ၁၅ႏွစ္ေလာက္ရွိၿပီ။ ေဆး႐ံု မေရာက္ခင္ ၃-၄ ရက္ေလာက္က သူ႔နားထဲမွာ ထူးဆန္းတဲ့အသံေတြ ၾကားလာရတယ္။ ဒါေပမဲ့ အရက္ကို ဆက္လက္ေသာက္ေနပါတယ္။ သူၾကားေနတဲ့ စကားေျပာသံေတြက- “ခင္ဗ်ား ထမင္းပန္းကန္ျပားထဲမွာ အဆိပ္ခတ္ထားတယ္။ ခင္ဗ်ားကို ရန္မူခ်င္တဲ့ လူေတြအိမ္ထဲမွာရွိေနတယ္”စတာေတြ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီလို အသံေတြၾကားေနရတာကို လူနာက ဘယ္သူ႔ကိုမွ မေျပာဘူး။
တစ္ေန႔မွာ သူ႔ဇနီးက ထမင္းပြဲျပင္ၿပီးၿပီလို႔ ထမင္းစားဖို႔ ေခၚေျပာေပမယ့္ လူနာက ထိုင္ရာကထမလာဘူး။ မႈန္ကုပ္ကုပ္လုပ္ေနတယ္။ သူ႔ဇနီးက ေနာက္တစ္ႀကိမ္ထပ္ေခၚေတာ့ လူနာက ‘နင္ငါ့ကိုသတ္ခ်င္လို႔လား’လို႔ ေမးတယ္။ ေနာက္ၿပီး ထမင္းပန္းကန္ျပားကို ႐ိုက္ခြဲပစ္လိုက္တယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ေဆး႐ံုေရာက္လာတယ္ဆိုပါေတာ့။ ေဆး႐ံုက ဆင္းေတာ့ . . .
ေဆး႐ံုေရာက္လာတဲ့တစ္ေန႔မွာ သူ႔ဇနီးက ထမင္းပြဲျပင္ၿပီးၿပီလို႔ ထမင္းစားဖို႔ ေခၚေျပာေပမယ့္ လူနာက ထိုင္ရာက ထမလာဘူး။ မႈန္ကုပ္ကုပ္လုပ္ေနတယ္။ သူ႔ဇနီးက ေနာက္တစ္ႀကိမ္ ထပ္ေခၚေတာ့ လူနာက “နင္ ငါ့ကိုသတ္ခ်င္လို႔လား”လို႔ ေမးတယ္။ ေနာက္ၿပီး ထမင္းပန္းကန္ျပားကို ႐ိုက္ခြဲပစ္လိုက္တယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ေဆး႐ံုေရာက္လာတယ္ဆိုပါေတာ့။ ေဆး႐ံုကဆင္းေတာ့ လူနာက အရက္ျပန္မေသာက္ေတာ့ဘူး။ စိတၱဇေရာဂါကုသေဆးတစ္မ်ဳိးကို သံုးလေလာက္ၾကာေအာင္ မွီ၀ဲရပါတယ္။ ေရာဂါလံုး၀ေပ်ာက္ကင္းသြားတယ္ ဆိုပါေတာ့”
စာေရးသူ စကားဆံုးေတာ့ ေဆးေက်ာင္းသားတစ္ဦးနဲ႔ ေဆးေက်ာင္းသူတစ္ဦးက ၿပိဳင္တူလက္ေထာင္ျပၿပီး ေျပာပါတယ္။
“ကြၽန္ေတာ္/ကြၽန္မ ေလ့လာထားတဲ့ လူနာက်န္ေသးတယ္ဆရာ”
“ေကာင္းပါတယ္။ ခဏအနားယူၿပီး ဆက္လက္ေဆြးေႏြးၾကတာေပါ့”
See More
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
