ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
ဆရာ တစ္ခုေလာက္ေမးခ်င္လုိ႔ပါ။ သမီးအသက္ ၂၈ပါ။ ကိုယ္၀န္ ၂၉ ပတ္ေျမာက္ စေနေန႔ညမွာ ဗိုက္ထဲက ကေလးေလးမလႈပ္တာ သတိထားမိၿပီး တနဂၤေႏြေန႔မွာ လစဥ္ျပေနၾကေဆးခန္းကပိတ္လုိ႔ တနလၤာေန႔ေဆးခန္းဖြင့္တာနဲ႔ ဖုန္းဆက္ၿပီးသြားခဲ့ပါတယ္။ စမ္းသပ္ၾကည့္လုိက္ေတာ့ ကေလးကအသက္ မရွိေတာ့ပါဘူး ဆရာ။ ပုံမွန္လစဥ္ျပေနၾကအတုိင္းသြားခဲ့တာ တစ္ပတ္အတိပဲရွိေသးၿပီး အဲ့တုန္းကအားလုံးက ပုံမွန္ပါပဲဆရာ (Low placenta ျဖစ္ေနလုိ႔ ခြဲေမြးရမယ္လုိ႔ေတာ့ လႏုကတည္းက အၿမဲေျပာပါတယ္)။ တနလၤာေန႔မွာ အသက္မရွိေတာ့တာသိေတာ့ အဂၤါေန႔မွာ ဗိုက္ခြဲၿပီးကေလးထုတ္ပါတယ္။ ကေလးထုတ္ေတာ့လဲ အျပစ္ေျပာစရာရယ္လုိ႔ ဘာမွမရွိပဲ Unexplained case နဲ႔ပဲ အဆုံးသတ္သြားပါတယ္။ အဲ့လုိမ်ိဳးအျဖစ္မ်ိဳးေတြ ေတြ႕ခဲ့ဖူးပါသလား ဆရာ။ အရမ္းခံစားခဲ့ရပါတယ္။ ေနာက္ကေလးယူဖုိ႔လည္း အရမ္းေၾကာက္ေနပါတယ္။ ဘာလုိ႔ ကေလးက ႐ုတ္တရက္ေသသြားရတာလဲဆရာ။ သမီးအေနအထုိင္ေတြမ်ားမွားခဲ့လုိ႔လား။ ပုံမွန္အေနအထားထက္ကို ဂ႐ုစိုက္ခဲ့ပါတယ္။ အလုပ္ကိုလည္းအသြားအျပန္ တကၠစီနဲ႔ပဲသြားခဲ့တာပါ။
ေမးတာကို အခုမွေတြ႕တယ္။ ေဆာရီး ႏွစ္ထပ္ကြမ္းဗ်ာ။ ဘယ္မွာေနတာလဲေတာ့ မသိပါ။ ေနာက္ကိုယ္၀န္ကို ပိုဂ႐ုစိုက္ရမယ္။ ဒါေပမဲ့ ႀကိဳတင္စိုးရိမ္စိတ္ မထားသင့္ပါ။ အျပဳသေဘာေဆာင္ပါ။ ဆရာ ဆုေတာင္းေပးပါမယ္။
မေမြးေသးခင္ ဗိုက္ထဲမွာတင္ သေႏၶသား ေသဆံုးသြားတာကို Fetal Death လည္းေခၚတယ္။ Fetal Demise လို႔လည္းေခၚတယ္။ သတ္မွတ္ခ်က္ေတြအမ်ဳိးမ်ဳိးရွိတယ္။ “တမင္တကာ ပ်က္စီးသြားေအာင္လုပ္တာမဟုတ္ဘဲ ကိုယ္၀န္ဘယ္ေလာက္ရင့္တာျဖစ္ျဖစ္ မေမြးရေသးခင္ သားအိမ္ထဲမွာတင္ သေႏၶသားဆံုးပါးတာမွန္သမွ်ကို ေခၚတယ္”လို႔ (အတၲလန္တာ) အေျခစိုက္ National Center for Health Statistics က အဓိပၸါယ္ဖြင့္ထားတယ္။
ေလ့လာဖို႔လြယ္ေအာင္ Gestational age ကိုယ္၀န္ဘယ္ေလာက္ရင့္တာလဲနဲ႔ ခြဲျခားတယ္။ ၂၀ ပတ္ထက္ေစာတာကို Spontaneous abortion အလိုအေလွ်ာက္ကိုယ္၀န္ပ်က္တယ္လို႔ သတ္မွတ္ၿပီး၊ ၂၀ ပတ္ ေက်ာ္တာကို Fetal demise ကေလးအထဲမွာေသျခင္းနဲ႔ Stillbirth အေသေမြးျခင္းစာရင္းမွာထည့္တယ္။ တခ်ဳိ႕က ကေလးအေလးခ်ိန္ ၃၅၀ gm နဲ႔ ေက်ာ္တာကို IUD သတ္မွတ္တယ္။
အေမရိကားမွာ ၂၀၀၅ စစ္တမ္းအရ ေမြးဖြားမႈ ၁၀၀၀ ရွိတိုင္း ၆ ဒသမ ၂ ေယာက္က အေသေမြးျဖစ္တယ္။ တျခားႏိုင္ငံေတြမွာ ေနရာမတူရင္ ကိန္းဂဏန္းမတူဘူး။ ၂၀၀၉ စစ္တမ္းအရ တစ္ကမာၻလံုးမွာ ၂ ဒသမ ၆၄ သန္းရွိခဲ့တယ္။ ႏႈန္းေျပာရရင္ ၁၉၉၅ တံုးက ၂၂ ဒသမ ၁ ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိရာကေန ၂၀၀၉ မွာ ၁၈ ဒသမ ၉ ရာခိုင္ႏႈန္း က်လာတယ္။
အေၾကာင္းတရားေတြကို အၾကမ္းဖ်င္းေျပာရရင္ –
– ကိုယ္၀န္ ပဌမ (၃)လ = Genetic မ်ဳိးဗီဇေၾကာင့္၊
– ကိုယ္၀န္ ဒုတိယ (၃)လ = Infection ေရာဂါပိုး၀င္ျခင္းနဲ႔
– ကိုယ္၀န္ တတိယ (၃)လ = Cord accident အခ်င္း-ခ်က္ႀကိဳးျပႆနာ။
– ပဌမ ၃လ (၁၃ ပတ္)ဟာ စိုးရိမ္ဖို႔အလိုဆံုးျဖစ္တယ္။ ကိုယ္၀န္ႏုစဥ္ပ်က္ရတာရဲ႕ အေၾကာင္းခံေတြထဲမွာ Chromosomal anomalies (ခ႐ိုမိုဇုမ္း) မမွန္ျခင္းေၾကာင့္ ၃၀-၆၀ရာခိုင္ႏႈန္းရွိတယ္။
ဒီခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ရွိေနေပမယ့္ အရွင္ေမြးလာတာကလည္း ၇ရာခိုင္ႏႈန္းရွိတယ္။
ဘာလို႔ အထဲမွာ ကေလးေသရသလဲ အေသးစိတ္ေလ့လာရင္ –
၁။ Maternal မိခင္ေလာင္းခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္၊
၂။ Fetal ကေလးခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္၊
၃။ Placental pathology အခ်င္းျပႆနာေတြ၊
၄။ အႏၲရာယ္ရွိႏိုင္သူမ်ား၊
၅။ အခ်င္းနဲ႔ဆိုင္တာ ၆၄ ဒသမ ၉ ရာခုိင္ႏႈန္း၊ အေၾကာင္းရင္း မသိႏိုင္တာ ၂၅-၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္း။
မိခင္ဘက္က လိုအပ္ခ်က္ေတြ –
– ကိုယ္၀န္ ၄၂ ပတ္ရွိတဲ့အထိ မေမြးေသးတာ၊
– Diabetes ဆီးခ်ဳိမထိန္းႏိုင္တာ၊
– SLE ေရာဂါ၊
– Antiphospholipid syndrome ေရာဂါ၊
– Infection (Listeriosis, salmonella or toxoplasmosis) ေရာဂါပိုး၀င္ျခင္း၊
– ေသြးတိုး၊
– ကိုယ္၀န္ေသြးဆိပ္တက္ျခင္း၊
– ေသြးေရာဂါ၊
– age အသက္ႀကီးတာ၊
– Rh disease ေသြးအုပ္စု မတည့္ျခင္း၊ (မိခင္က Rh –ve၊ ကေလးက Rh +ve)
– သားအိမ္ကြဲျခင္း၊
– ထိခိုက္ဒဏ္ရာရျခင္းနဲ႔ မိခင္ေလာင္းေသဆံုးျခင္း၊
– ေမြးရာပါေရာဂါ။
Fetal သေႏၶသားရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ေတြ –
– အႁမႊာ၊
– သားအိမ္ထဲဖြံ႕ထြားမႈ မေကာင္းျခင္း၊
– ေမြးရာပါ ခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္၊
– မ်ဳိးဗီဇတခ်ဳိ႕ ပံုမွန္မဟုတ္ျခင္း၊
– ေရာဂါပိုး၀င္ျခင္း၊
– သေႏၶသားကိုယ္ေရာင္ျခင္း။
Placental အခ်င္းေရာဂါေတြ –
– Cord accident ခ်က္ႀကိဳးေရာဂါ၊
– အတြင္းထဲမွာ အခ်င္းကြာျခင္း၊
– ေရအိတ္ ေစာပီးေပါက္ျခင္း၊
– ေရအိတ္မွာ ေသြးေၾကာပံုမွန္မျဖစ္ျခင္း၊
– သေႏၶသားရဲ႕ေသြး မိခင္ရဲ႕အခ်င္းထဲယိုထြက္ျခင္း၊
– အခ်င္းက လံုေလာက္ေအာင္အလုပ္ လုပ္မေပးႏိုင္ျခင္း။
Risk factors အႏၲရာယ္ရွိႏိုင္သူမ်ား
– မိခင္ေလာင္း အသက္သိပ္ႀကီးေနျခင္း၊
– အရင္ကလည္း ကေလးအထဲမွာေသခဲ့ဖူးျခင္း၊
– မိခင္ေလာင္းက ေလးမေမြးရေသးခင္ ေသဆံုးသြားျခင္း၊
– အရင္က အေလးခ်ိန္မျပည့္တဲ့ကေလး၊ အခ်ိန္ေစာေမြးဖူးျခင္း၊
– ကိုယ္၀န္ပတ္ထက္ ကေလးကပိုေသးေနျခင္း၊
– မိခင္ေလာင္း အလြန္၀ေနျခင္း၊ မိဘႏွစ္ေယာက္လံုး အသက္ႀကီးၾကျခင္း၊
ေလ့လာမႈတခုရဲ႕ ရလဒ္ေတြ –
– ၃၇ပတ္အကုန္မွာ ကေလးေသတာ ၇၁% ရွိတယ္၊
– ၃၇% က ကေလးအေသဟာ ေပ်ာ့ဖတ္ေနၿပီ။ ဒီထဲက တ၀က္မွာ ေမြးရာပါခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ရွိတယ္။
– ၈၃% ေသာ ေမြးရာပါခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ရွိတဲ့ အေသေမြး ကေလးေတြဟာ ၃၇ပတ္မတိုင္ခင္မွာျဖစ္တယ္။ ကိုယ္၀န္ႏုတာမွာ ပိုမ်ားတယ္။
– အခ်င္းေသြးေၾကာနဲ႔ ခ်က္ႀကိဳးမွာ ေရာဂါရွိျခင္း ၇၅ ဒသမ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္း၊
– သားအိမ္နဲ႔ အခ်င္းေရာဂါေၾကာင့္ျဖစ္တာ ၆၁ ဒသမ ၁ရာခိုင္ႏႈန္း၊
– ေရာဂါပိုး၀င္ျခင္း ၂ ဒသမ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္း၊
– ထိခိုက္ဒဏ္ရာရျခင္း ၁ ဒသမ ၃ ရာခုိင္ႏႈန္း၊
– ၁၅ ဒသမ၂ရာခိုင္ႏႈန္း ဘာေၾကာင့္မွန္းမသိရဘူး။ သိပ္ဆိုး၀ါးေနလို႔ စမ္းသပ္လို႔မရတာလည္းပါတယ္။
ကိုယ္၀န္ ပဌမ (၃) လအတြင္း –
– ခ႐ိုမိုဇုမ္းမမွန္ျခင္း၊
– (ခ႐ိုမိုဇုမ္း) မမွန္ႏွဳန္းစစ္ေဆးျခင္း၊
ဒုတိယနဲ႔ တတိယ (၃) လအတြင္းျဖစ္ရင္ –
– ေရာဂါပိုး၀င္ျခင္း၊
– ဆီးခ်ဳိမထိန္းႏိုင္ျခင္း၊
– ကိုယ္၀န္မေဆာင္ခင္ကတည္းက ကိုယ္အေလးခ်ိန္၊
– ခ်က္ႀကိဳးေရာဂါ၊
– အခ်င္းေရာဂါ၊
– အေၾကာင္းရင္း ရွာမေတြ႕ျခင္း၊
ကိုယ္၀န္ရွိလာၿပီဆိုရင္ေတာ့ အမ်ားစုက ေကာင္းေကာင္းေမြးဖြားႏိုင္တဲ့အထိ ေရာက္ႏိုင္ၾကပါတယ္။
က်န္းမာၾကတဲ့ လင္-မယားေတြဟာ အကာအကြယ္၊ အတားအဆီးမပါဘဲ လင္-မယားဆက္ဆံမႈျပဳၾကရင္ ၂၅-၃၀% ကိုယ္၀န္ ရေစႏိုင္တယ္။ အဲဒီထဲက ၇၀-၇၅%ေသာ သေႏၶသားဟာ သားအိမ္နံရံမွာ လာတြယ္ႏိုင္ၾကတယ္။ သားအိမ္နံရံကို လာတြယ္ႏိုင္ၾကတာေတြထဲက ၅၈%ကသာ ကိုယ္၀န္ ၂ ပတ္အဆင့္ကေန ေက်ာ္လြန္ႏိုင္တယ္။
က်န္းမာၾကတဲ့ လင္-မယားေတြဟာ အကာအကြယ္၊ အတားအဆီးမပါဘဲ လင္-မယားဆက္ဆံမႈျပဳၾကရင္ ၂၅-၃၀% ကိုယ္၀န္ရေစႏိုင္တယ္။ အဲဒီထဲက ၇၀-၇၅%ေသာ သေႏၶသားဟာ သားအိမ္နံရံမွာ လာတြယ္ႏိုင္ၾကတယ္။ သားအိမ္နံရံကို လာတြယ္ႏိုင္ၾကတာေတြထဲက ၅၈%ကသာ ကိုယ္၀န္ ၂ ပတ္အဆင့္ကေန ေက်ာ္လြန္ႏိုင္တယ္။ ဒီေနာက္မွာလည္း အခက္အခဲအတားအဆီးေတြ ရွိျပန္ေသးတယ္။ ကိုယ္၀န္ရွိဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္ေနသူေတြထဲမွာ ၇၅% က ကိုယ္၀န္ႏုစဥ္မွာ ပ်က္ၾကတယ္။ အေမရိကားမွာ ကေလးအေသေမြးနဲ႔ ေမြးၿပီးမၾကာခင္ေသတာ ၁% ရွိတယ္။ ဒီ့ထက္ေစာတဲ့ ေလ့လာမႈမွာ ၂% ရွိခဲ့တယ္။ ကေန႔ ကာလမွာ ၁၀-၁၅% ေသာကိုယ္၀န္ေတြ မထင္မွတ္ဘဲ မဖ်က္ဘဲ ပ်က္ၾကတယ္။
အထဲမွာ ကေလးမေကာင္းေတာ့တာကို အျပင္ကစမ္းလို႔မေသခ်ာဘူး။ အာလ္ထြာေဆာင္းနဲ႔ ကေလး ႏွလံုးခုန္-မခုန္သာသိေစႏိုင္တယ္။ ကေလးေသတာ ျဖစ္သြားၿပီဆိုရင္ –
– ကိုယ္၀န္အေတာ္ႏုေသးတာအတြက္ Laminaria insertion + Dilatation and evacuation သားအိမ္၀ခ်ဲ႕ၿပီး ျခစ္ထုတ္နည္းကို သံုးတယ္။
– ၂၈ ပတ္ေအာက္ ျဖစ္သြားတာကို Prostaglandin E2 (Dinoprostone)vaginal suppositories (10-20 mg q4-6h), Prostaglandin E1(Misoprostol) vaginally or orally(400 mcg q4-6h) နည္းျဖစ္ျဖစ္ အရင္က ဗိုက္ခြဲဖူးထားသူေတြကို Oxytocin ေပးၿပီး ကုသေပးတယ္။
– ၂၈ ပတ္ေက်ာ္ေနရင္ ေဆးအဆ ေလွ်ာ့ေပးတယ္။ ၂၈ ပတ္ေက်ာ္ေနၿပီး အရင္က ဗိုက္မခြဲဖူးသူေတြကို Misoprostol (25 mcg q4-6h) ေပးၿပီး သားအိမ္၀ပြင့္ေအာင္ လုပ္ေပးတယ္။
– ဗိုက္ခြဲဖူးထားရင္ Foley catheter သံုးၿပီး သားအိမ္၀ က်ယ္ေစမယ္။ Oxytocin ေပးမယ္။
– American College of Obstetricians and Gynecologists ကေတာ့ ဗိုက္ခြဲဖူးသူေတြအတြက္ Prostaglandin E2 eJY Misoprostol ေဆး အသံုးမခိုင္းဘူး။
– ၂၀၀၃ စစ္တမ္းအရ ၃-၆ လ ကိုယ္၀န္အတြက္ Misoprostol at 400 mcg vaginally every 6 hours က အေကာင္းဆံုးနည္းလို႔ ေတြ႕ရတယ္။
– နာတာသက္သာေအာင္ Morphine (ေမာ္ဖိန္း)ျဖစ္ျဖစ္ Dilaudid PCA သံုးႏိုင္တယ္။ Epidural anesthesia ခါးထံုေဆးသြင္းနည္းလည္းသံုးတယ္။
တခါျဖစ္ဖူးသူ ေနာင္မျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ
– တခါျဖစ္တိုင္း ေနာက္လည္းျဖစ္မယ္ဆိုတာ မဟုတ္ပါ။ မိဘေလာင္းေတြ စိုးရိမ္စိတ္မ်ားေနမွာေတာ့ ေသခ်ာတယ္။ မိခင္ဘက္က ခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ျဖစ္ေနရင္ ကိုယ္၀န္မယူခင္ကတည္းက ကုသပါ။ ဥပမာ ဆီးခ်ဳိကို ထိန္းပါ။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ထိန္းပါ။ ေဆးလိပ္ေသာက္ရင္ ျဖတ္ပါ။
– ခ်က္ႀကိဳးေရာဂါ ေနာက္ကိုယ္၀န္မွာ ထပ္မျဖစ္တတ္ပါ။
– ဘာလို႔ျဖစ္သြားခဲ့မွန္း မသိတာအတြက္ ေျပာဖို႔ခက္တယ္။
– မ်ဳိးဗီဇစစ္ေဆးနည္းနဲ႔ အာလ္ထြာေဆာင္း အေသးစိတ္စစ္ေဆးျခင္း နည္းဆန္းေတြနဲ႔စစ္ေဆးပါ။
– စစ္ေဆးနည္းေတြေတာ့ ဆန္းျပားတာေတြလည္းရွိပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေစာေစာသိေအာင္လုပ္တာကမ်ားတယ္။ လြယ္တာက Ultrasound ျဖစ္တယ္။
– အပတ္စဥ္(အာလ္ထြာေဆာင္း) စစ္ေနျခင္း၊
– ကေလးႏွလံုးခုန္ႏႈန္း စစ္ေဆးျခင္း၊
– ကေလးလႈပ္ရွားမႈကို စစ္ေဆးနည္း၊
– ကိုယ္၀န္ေဆာင္ေနတံုးမွာ ဓာတ္မွန္႐ိုက္ရင္ ေခါင္း၊ လက္၊ ေျခေထာက္၊ ရင္ဘတ္မွာ႐ိုက္ရင္ အထဲကကိုယ္၀န္ကို မသက္ေရာက္ေစပါ။ တကယ္လို႔ ကိုယ္၀န္ကိုတိုက္႐ိုက္ ႐ိုက္ရတာဆိုရင္ ကေလးကို ခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ျဖစ္ေစဖို႔ အခြင့္အလမ္းမ်ားတာကိုေတာ့ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ကေလးပ်က္-ေသရျခင္းအေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ ဓာတ္မွန္ကို ထည့္ေရးမထားတာ ေတြ႕ပါလိမ့္မယ္။
– အစားထိုးထည့္ထားရတဲ့ ကေန႔ေခတ္သံုး သတၱဳပစၥည္းကို ကိုယ္ထဲမွာ ၾကာၾကာထားလို႔ရပါမယ္။ အမ်ဳိးအစားနဲ႔ေနရာကိုလိုက္ပါတယ္။ အ႐ိုးအထူးကုဆရာ၀န္က အေသအခ်ာေျပာႏိုင္ပါမယ္။ ေယဘုယ်ေျပာရရင္ ျပႆနာမျဖစ္သမွ် ထားလို႔ရပါတယ္။ ထည့္ထားတိုင္း ျပန္ထုတ္ရမယ္လို႔ သမား႐ိုးက် မသတ္မွတ္ပါ။
– ေနာက္ထပ္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္တာ သိပ္ေစာင့္စရာမလိုပါ။ ၆ပတ္ေနရင္ OG နဲ႔ စစ္ေဆးသင့္တယ္။ စိတ္ပိုင္း အဆင္သင့္ျဖစ္မႈေကာင္းလာေအာင္ ၆ လေစာင့္ရတာမ်ဳိးလည္းရွိတယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
