ပါေမာကၡေဒၚသန္းသန္းေအး (ဆီးခ်ဳိႏွင့္ အေထြေထြေရာဂါအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီး)
– ယခင္တစ္ပတ္မွ အဆက္
အမ်ိဳးအစား (၁)ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိပဲျဖစ္ေစ၊ အမ်ဳိးအစား(၂)ပဲျဖစ္ေစ ဆီးခ်ဳိေကာင္းစြာ ထိန္းထားႏိုင္တာေတာင္ တုပ္ေကြးရာသီမွာ တုပ္ေကြးမိႏိုင္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိ႐ွိသူေတြဟာ ခုခံအားသိပ္မေကာင္းတဲ့အတြက္ ေရာဂါ ပိုးေတြကို တိုက္ထုတ္ႏိုင္စြမ္းနည္းပါတယ္။ တုပ္ေကြးျဖစ္ၿပီဆိုရင္လည္း ဆိုးရြားတဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲ ႐ႈပ္ေထြးမႈေတြပိုၿပီးျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေဆး႐ံုတက္ရတာပိုမ်ားၿပီး တစ္ခါတစ္ရံမွာ အသက္ ဆံုး႐ႈံးမႈအထိျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ တုပ္ေကြးေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္နမိုးနီးယား (အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ) အျပင္ ဘက္တီးရီယားပိုးၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ နမိုးနီးယား အဆုပ္ေရာင္ေရာဂါ၊ ေလျပြန္ေရာင္ၿပီး ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ ရင္က်ပ္ျခင္း၊ ႏွာေခါင္းေလအိတ္ေရာင္ျခင္း၊ နားျပည္တည္ျခင္းစတဲ့စတဲ့ တုပ္ေကြးရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲေတြ ပိုျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ကာကြယ္ျခင္း
အေထြေထြေန႔စဥ္ကာကြယ္ျခင္းကို အၿမဲျပဳလုပ္ပါ။ သူတပါးထံမွ မိမိထံ မကူးစက္ေအာင္ကာ ကြယ္ဖို႔အေရးႀကီးသလို မိမိကိုယ္တိုင္ တုပ္ေကြးျဖစ္ရင္လည္း သူမ်ားဆီမကူးစက္ေအာင္ ေနထိုင္သင့္ပါတယ္။ ႏွာေခါင္းနဲ႔ပါးစပ္ေတြ ႏွာေခါင္းစည္း (mask) တပ္ထားရန္၊ မၾကာခဏလက္ေဆးရန္၊ မ်က္စိ၊ ႏွာေခါင္းေတြကို လက္နဲ႔ ထိေတြ႕တာ၊ ပြတ္တာေ႐ွာင္ပါ။ မိမိကိုယ္တိုင္ ဖ်ားနာစဥ္ အိမ္တြင္းမွာပဲ အဖ်ားက်ၿပီး၂၄နာရီအထိ အနားယူသင့္ပါတယ္။
တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးထိုးျခင္း (vaccintion)
ကာကြယ္ေဆးထိုးတာကေတာ့ အထိေရာက္ဆံုးကာကြယ္ျခင္းဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အသက္ေျခာက္ လအထက္ရွိသူေတြအားလံုး ကာကြယ္ေဆးတစ္ႏွစ္ တစ္ခါ ထိုးသင့္တယ္။
အထူးထိုးသင့္သူေတြထဲမွာ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိလူနာေတြ ပါပါတယ္။ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးေတြက ဆိုးက်ိဳးမ႐ွိသေလာက္ လံုၿခံဳပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိလူနာေတြကို အနီးကပ္ျပဳစုေနသူေတြနဲ႔ အိမ္သားေတြကိုလည္း တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးကိုထိုးထားသင့္ပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆးက ဘယ္ေလာက္ကာကြယ္ႏိုင္ သလဲဆိုတာကေတာ့ အခုေပၚတဲ့ တုပ္ေကြးပိုးမ်ဳိးရင္း နဲ႔ ေဖာ္ထုတ္ၿပီး အသံုးျပဳေနတဲ့ ကာကြယ္ေဆးက ကိုက္ညီမယ္ဆိုမွသာ ကာကြယ္မႈအျပည့္ရ႐ွိမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆးရဲ႕ဆိုးက်ဳိးေတာ့ သိပ္မ႐ွိပါဘူး။ ႐ွား႐ွားပါးပါး G-B syndrome လို႔ေခၚတဲ့ အာ႐ံုေၾကာေရာဂါ ျဖစ္တတ္တဲ့သာဓကတခ်ဳိ႕ ႐ွိခဲ့ပါတယ္။ စိုးရိမ္စရာမ႐ွိပါဘူး။ ေဆးထိုးတာက အက်ဳိးေက်းဇူးပိုရႏိုင္လို႔ ထိုးဖို႔ တိုက္တြန္းလိုပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိလူနာေတြ တုပ္ေကြးျဖစ္ရင္ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ ေဆးထိုးတာ အားမေပးလိုပါဘူး။ ေသာက္ေဆးနဲ႔ပဲ ကုသင့္ပါတယ္။ ခ်က္ခ်င္း ေ၀ဒနာေပ်ာက္ေစတဲ့ေဆး တခ်ဳိ႕ (ဥပမာ စတီးရြိဳက္ေတြ၊ ဒက္ဆာမီသာစံုးေတြ၊ ပရက္နီစလံုးေတြ) သံုးစြဲမိရင္ ကိုယ္ခံအားက်ေစတဲ့ အျပင္ ေသြးခ်ဳိေတြအရမ္းတက္လာမယ့္ ဆိုးက်ဳိးေတြ ကိုျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္ . . .
ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိလူနာေတြအဖို႔ ေနာက္ထပ္ကာ ကြယ္ေဆး တစ္မ်ဳိးကိုလည္း ထိုးထားသင့္ပါေသးတယ္။ အဲဒါကေတာ့ pneumococcal vaccine မိုးနီးယားအဆုပ္ေရာင္ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ န႐ူမိုေကာ့ ကပ္စ္ pneumococcal ပိုးကိုတားဆီးတဲ့ ကာကြယ္ေဆးလည္းထိုးထားဖို႔လိုပါေသးတယ္။ အသက္၆၅ ႏွစ္ေက်ာ္ရင္ တစ္ႀကိမ္ပဲထိုးဖို႔လိုပါတယ္။ တုပ္ေကြးျဖစ္ၿပီးစမွာ ေနာက္မွလိုက္လာတတ္တဲ့ န႐ူမိုေကာကယ္လ္ နမိုးနီးယားကိုကာကြယ္ဖို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကုထံုးေတြဟာဆီးခ်ဳိလမ္းၫႊန္ေတြမွာ ပါ၀င္ၿပီးျဖစ္ပါတယ္။
ဘယ္လိုကုသရမလဲ
ဆီးခ်ဳိလူနာေတြေနမေကာင္းရင္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ေစာေစာျပရပါမယ္။ အိမ္မွာ အနားယူရပါမယ္။ ေမာရင္ ေဆး႐ံုသိုေစာေစာသြားျပရပါမယ္။
အေထြေထြကုထံုး ဒါမွမဟုတ္ ေ၀ဒနာသက္ သာေအာင္ကုတဲ့ ကုထံုးေတြကို အသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ ႏွာေစးတာအတြက္ စီထရင္း၊ ကိုယ္ပူရင္ ပါရာစီတေမာနဲ႔ ေခ်ာင္းဆိုးေပ်ာက္ေဆးေတြ လိုအပ္ရင္ ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္ေဆးေတြ ေပးရပါမယ္။ ျပင္းထန္တဲ့ တုပ္ေကြး ဥပမာ H1N1 2009pdm မ်ဳိးဆိုရင္ တုပ္ေကြးပိုးသတ္ေဆးကိုေပးရပါမယ္။ Osaltamivir (Talmiflu) ေဆးကို ကိုယ္အေလးခ်ိန္အလိုက္ တစ္လံုး တစ္ေန႔ႏွစ္ႀကိမ္ စုစုေပါင္း ၅ ရက္ေပးရပါမယ္။ ျဖစ္ခါစ ၄၈ နာရီအတြင္းေပးရင္ ပိုထိေရာက္ပါတယ္။ ျမန္ျမန္ေနေကာင္းေစပါတယ္၊ ေဆးေသာက္ထားရင္ ေ၀ဒနာ သိပ္မျပင္းေတာ့ပါဘူး။ အဆိုးရြားဆံုးျဖစ္တဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲ အဆုတ္ေရာင္ နမိုးနီးယားေရာဂါကို တားဆီးႏိုင္ပါတယ္။ ေသးဆံုးရတဲ့အဓိကအေၾကာင္း ရင္းမွာ အဆုတ္ေရာင္တာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက တမိလ္ဖလူးေဆးရဲ႕ အသံုး၀င္လွတဲ့ကုထံုးျဖစ္ပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိေရာဂါဆိုင္ရာ ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း
ဆီးခ်ဳိေရာဂါအတြက္ ကုထံုးကိုဘယ္လို ျပဳျပင္ ထိန္းသိမ္းရမလဲဆိုတာ ဆက္ေျပာပါမယ္။ဒီလိုေရာ ဂါေတြျဖစ္လာရင္ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိထိန္းသိမ္းတာပိုၿပီး ဆိုးေစႏိုင္ပါတယ္။ အဖ်ား႐ွိန္ေၾကာင့္ ေသြးခ်ဳိအ တက္ၾကမ္းတာ ျဖစ္ႏိုင္သလို ဆီးခ်ဳိေဆးေတြကို ယခင္အတိုင္းေသာက္ၿပီး အစာစားတာနည္းသြားလို႔ ေသြးခ်ဳိအက်လြန္တာလည္း ျဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ အစားနည္းေပမယ့္ အင္ဆူလင္လိုအပ္ခ်က္ပိုမ်ား ေလ့ရွိပါတယ္။ ေနမေကာင္းျဖစ္စဥ္ေဆာင္ရန္ေရွာင္ ရန္လမ္းၫႊန္မ်ား (sick day guidelines) အတိုင္း ေဆာင္ရြက္ဖို႔လိုပါတယ္။ မိမိဘာသာတိုင္းတဲ့ ေသြးခ်ဳိကို အႀကိမ္ေရပိုတိုင္းရပါမယ္။
အင္ဆူလင္ထိုးရတဲ့ အမ်ဳိးအစား(၁) ဒါမွမဟုတ္ အမ်ဳိးအစား(၂)ေတြမွာ တစ္ေန႔လွ်င္ ၄ႀကိမ္ထိတိုင္းသင့္ပါတယ္။ ေသြးခ်ဳိ ၃၀၀ မီလီဂရမ္ေက်ာ္သြားရင္ ဆီးထဲမွာ ကီတုန္းေဘာ္ဒီလို႔ေခၚတဲ့ ဓာတ္တစ္ခုကို တိုင္းၾကည့္ဖို႔လိုပါ တယ္။ ကီတုန္းေတြ ဆီးထဲမွာမ်ားလာရင္ ဆိုးရြားတဲ့ Diabetes ketoacidosis ျဖစ္ေနေၾကာင္း ေဖာ္ျပပါတယ္။ အာဟာရအေနနဲ႔ အစာေၾကလြယ္တာ စားျခင္း၊ အရည္ ဒါမွမဟုတ္ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ။ ကယ္လိုရီပမာဏ ျပည့္မွီၿပီး ကစီဓာတ္လည္းလံုေလာက္ေအာင္စားရပါမယ္။ နည္းနည္းစီ ခဏခဏ စားေပးသင့္ပါတယ္။
ေနာက္ဆံုးမွာၾကားလိုတာကေတာ့ ဆီးခ်ဳိလူ နာေတြ တုပ္ေကြးျဖစ္ရင္ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး ထိုးတာ အားမေပးလိုပါဘူး။ ေသာက္ေဆးနဲ႔ပဲ ကု သင့္ပါတယ္။ ခ်က္ခ်င္းေ၀ဒနာေပ်ာက္ေစတဲ့ေဆး တခ်ဳိ႕ (ဥပမာ စတီးရြိဳက္ေတြ၊ ဒက္ဆာမီသာစံုးေတြ၊ ပရက္နီစလံုးေတြ) သံုးစြဲမိရင္ ကိုယ္ခံအားက်ေစတဲ့ အျပင္ေသြးခ်ဳိေတြအရမ္းတက္လာမယ့္ ဆိုးက်ဳိးေတြ ကိုျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးခန္းသြားရင္ စတီးရြိဳက္နဲ႔ မတည့္ေၾကာင္း၊ လိုအပ္မွသံုးဖို႔ ေတာင္းဆိုသင့္ပါတယ္။ ဆရာ၀န္မ်ားကလည္း ေ၀ဒနာခ်က္ခ်င္း သက္သာတာကိုမၾကည့္ဘဲ မိမိဆီးခ်ဳိလူနာအတြက္ ပိုၿပီး လံုၿခံဳေဘးကင္းတဲ့ ေဆးေတြကိုသာေရြးခ်ယ္ၿပီး အသံုးျပဳေပးႏိုင္ဖို႔ အႀကံေပးအပ္ပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိလူနာမ်ား တုပ္ေကြးမိျခင္းမွ ကင္းေ၀းၿပီး ျဖစ္လာခဲ့ရင္လည္း အသက္ေဘးကင္းၾကပါေစလို႔ ဆုမြန္ေကာင္းေတာင္းလိုက္ပါတယ္။
See More
ဆီးခ်ဳိေရာဂါႏွင့္ တုပ္ေကြးေရာဂါ
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
