ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
မိသားစုအတြင္း အၾကမ္းဖက္မႈေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးမႈခံစားေနရတဲ့ကေလးေတြကို ဘယ္လို ကူညီပ့ံပိုး ေပးႏိုင္သလဲ။ ကေလးကိုကူညီပံ့ပိုးေပးႏိုင္တဲ့ သူေတြကေတာ့-
(က) ကေလးနဲ႔အတူေနထိုင္တဲ့ အိမ္ေထာင္စု၀င္ တစ္ဦးဦး၊
(ခ) ခင္မင္စိတ္ခ်ရတဲ့ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္း တစ္ဦးဦး၊
(ဂ) မိသားစုနဲ႔ခင္မင္ရင္းႏွီးတဲ့ အိမ္နီးနားခ်င္း အေပါင္းအသင္းမိတ္ေဆြတစ္ဦးဦး၊
(ဃ) အတန္းပိုင္ ေက်ာင္းဆရာ၊ ဆရာမနဲ႔ ေက်ာင္းက်န္းမာေရး၊ လူမႈေရး၀န္ထမ္းတစ္ဦးဦး၊
(င) ပရဟိတလူမႈေရးအဖြဲ႕အစည္းမွ လုပ္အားေပး၀န္ထမ္းတစ္ဦးဦး၊
(စ) မိသားစုအတြင္း အၾကမ္းဖက္မႈ ကာကြယ္ေရး ဌာန ဒါမွမဟုတ္ ကေလးေတြကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ေရးဌာနမွ အမႈထမ္းတစ္ဦးဦး စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
_ _ _
အဲဒီလူပုဂၢိဳလ္နဲ႔ အဖြဲ႕အစည္းေတြက ဘယ္လို ကူညီႏိုင္သလဲ။
(၁) ကေလး စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ခံစားေနရတာကို အသိအမွတ္ျပဳရမယ္
မိသားစုထဲမွာ အၾကမ္းဖက္မႈရွိရင္ ဒီကိစၥကို မိသားစုထဲမွာပဲ လွ်ဳိ႕၀ွက္ထားတတ္ၾကတယ္။ ကေလးရဲ႕ စိတ္ထဲမွာ ဘယ္လို ခံစားေနရသလဲဆိုတာကို လည္း အေလးမထားဘူး။ ဖိစီးမႈလကၡဏာေတြကိုလည္း သတိမျပဳမိၾကဘူး။ ဒါေၾကာင့္ မိသားစုထဲမွာ အၾကမ္းဖက္မႈ ျဖစ္ပြားေနရင္ ကေလးမွာ စိတ္ဖိစီးမႈ လကၡဏာေတြ ရွိ၊ မရွိေလ့လာ ၾကည့္႐ႈဖို႔ လိုပါတယ္။
(၂) ကေလးကို အခ်ိန္ေပးပါ
တစ္ေန႔အနည္းဆံုး တစ္နာရီေလာက္ ကေလး နဲ႔တစ္ဦးခ်င္းေတြ႕ဆံုဆက္ဆံပါ၊ စကားေျပာပါ၊ စိတ္ ဓာတ္ပံ့ပိုးေပးပါ။ အဲဒီအခ်ိန္ဟာ ကေလးအတြက္ “ တန္ဖိုးရွိတဲ့အခ်ိန္” ျဖစ္ပါေစ။ ကေလးရဲ႕ စိတ္ထဲမွာ သူ႔ကိုနားလည္တဲ့ လူ၊ ကူညီပံ့ပိုးေပးတဲ့ လူ၊ ခ်စ္ခင္တဲ့လူ ရွိေနေသးတယ္လို႔ ခံယူမႈရွိေအာင္ေဆာင္ရြက္ေပးပါ။ ကေလးနဲ႔အတူ ပံုျပင္စာအုပ္ဖတ္တာ၊ ကေလးစိတ္၀င္စားတဲ့ အရာကို အတူတကြ ပူးေပါင္းလုပ္ကိုင္တာ၊ ကေလးနဲ႔အတူ ကစားတာစတဲ့ အျပဳအမူေတြက ကေလးခံစားေနရတဲ့ ဖိစီးမႈဒဏ္ကို သက္သာေစပါတယ္။
(၃) ကေလးေျပာခ်င္တာကို နားေထာင္ပါ
မိသားစုထဲမွာ အၾကမ္းဖက္မႈေၾကာင့္ ကေလးရဲ႕ စိတ္ထဲမွာ မေဖာ္ျပႏိုင္တဲ့ ပူေလာင္တင္းၾကပ္ေနတဲ့ အစိုင္အခဲေတြရွိပါတယ္။ ကေလးေျပာခ်င္တဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကို သူေျပာတတ္သလို ဖြင့္ဟ ေျပာဆိုႏိုင္ေအာင္အားေပးပါ။ သင့္ေတာ္သလို လမ္းေၾကာင္းေပးပါ။ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ကို သက္သာေစတဲ့ အေကာင္းဆံုးကုသနည္းတစ္မ်ဳိးက “ ရင္ဖြင့္ေျပာဆိုတာ” ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
(၄) ကေလးနဲ႔ ဆက္ဆံတဲ့အခါ ပြင့္လင္းျမင္ သာ႐ိုးသားပါ
အၾကမ္းဖက္တဲ့ မိသားစုထဲမွာ ေနထိုင္ရတဲ့ ကေလးဟာ လူေတြကို ယံုၾကည္မႈ နည္းပါးလာတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကေလးနဲ႔ ဆက္ဆံေျပာဆိုတဲ့အခါ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာပါ၊ လြယ္လြယ္နဲ႔ ရွင္းရွင္းေျပာပါ၊ ကူညီသင့္တာကို ကူညီပါ၊ ေပးသင့္တာကိုေပးပါ။ ဒါေပမဲ့ ကေလးအႀကိဳက္လိုက္ၿပီး မျဖစ္သင့္၊ မျဖစ္ထိုက္တာကို အားမေပးမိဖို႔၊ မျဖစ္ႏိုင္တာကို ကတိမေပးမိဖို႔ သတိထားရမယ္။
(၅) ကေလးရဲ႕ လံုၿခံဳေရးကို အေရးထားပါ
အၾကမ္းဖက္တဲ့ မိသားစုထဲမွာ ေနထိုင္ရတဲ့ ကေလးဟာ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အႏၲရာယ္ေတြအျပင္ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အႏၲရာယ္ေတြနဲ႔လည္း ရင္ဆိုင္ေနရ ပါတယ္။ ဥပမာ-မေတာ္တဆ ဒဏ္ရာရရွိတာ၊ အၾကမ္းဖက္ ခံရတာ၊ အစားအေသာက္ အာဟာရခ်ဳိ႕တဲ့တာ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကေလးအတြက္ လံုၿခံဳမႈကိုလည္း ဂ႐ုစိုက္ရတယ္။ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံမွာ ကေလးကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေပးတဲ့ ဥပေဒရွိပါတယ္။ ဒီဥပေဒအရ သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရ ဌာနက ကေလးရဲ႕ လံုၿခံဳေရးအတြက္ သင့္ေတာ္သလို အေရးယူေဆာင္ရြက္ေပးႏိုင္တယ္။ မိသားစုနဲ႔ ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္းေတြက ကေလးရဲ႕လံုၿခံဳေရးကိုတာ ၀န္မယူႏိုင္ရင္ အစိုးရက တာ၀န္ယူပံ့ပိုးေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။
(၆) အျပင္ေလာကနဲ႔ ဆက္သြယ္ေပးပါ
မိသားစုထဲမွာ အၾကမ္းဖက္မႈရွိရင္ ကေလးရဲ႕ စိတ္ထဲမွာအားငယ္ေနမယ္၊ ရွက္စိတ္၀င္ေနမယ္၊ ဒါေၾကာင့္ အေပါင္းအသင္းေတြကို ေရွာင္ၾကဥ္လာမယ္။ အဲဒီအျပဳအမူက ကေလးရဲ႕ ဖိစီးမႈ လကၡဏာေတြကို ပိုမို ဆိုးရြားေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မိတ္ေဆြ သူငယ္ခ်င္း ကစားေဖာ္ကစားဖက္ေတြနဲ႔ ပံုမွန္အတိုင္း ေပါင္းသင္းဆက္ဆံဖို႔ တိုက္တြန္းရမယ္။ ရပ္ကြက္အတြင္း၊ ေက်ာင္းအတြင္းရွိ အားကစားအသင္း၊ အႏု ပညာအသင္း၊ လူမႈေရးအသင္း စတဲ့ အဖြဲ႕အစည္း ေတြထဲမွာ ပါ၀င္လႈပ္ရွားဖို႔ အားေပးရမယ္။ ပရဟိတ ေစတနာလုပ္အားေပးလုပ္ငန္းေတြမွာ ပါ၀င္လာေအာင္ အစပ်ဳိးေပးရမယ္။ အျပစ္ကင္းတဲ့ လုပ္ငန္းေတြမွာ ပါ၀င္လႈပ္ရွားတာက ကေလးရဲ႕ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ကို သက္သာေပ်ာက္ကင္းေစပါတယ္။
(၇) စိန္ေခၚတဲ့ အျပဳအမူေတြကို ထိန္းသိမ္းပါ
စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ခံရတဲ့ကေလးဟာ “ အျပစ္ ကင္းတဲ့အျပဳအမူ” ေတြအစား အျပစ္ျဖစ္ေစတဲ့ “ စိန္ေခၚတဲ့အျပဳအမူ” (Challenging Behaviour) ေတြနဲ႔ တုန္႔ျပန္တတ္ပါတယ္။ ေျပာစကားနား မေထာင္တာ၊ အၾကမ္းဖက္တတ္လာတာ၊ အိမ္ေျပးတာ၊ ေက်ာင္းေျပးတာ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္တာ၊ မူးယစ္ေဆး သံုးစြဲတာစတဲ့ အျပဳအမူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို အျပဳအမူေတြ အစပ်ဳိးလာရင္ အျမစ္တြယ္ မသြားေအာင္ ထိန္းေက်ာင္းေပးရမယ္။ အျပစ္မဖို႔နဲ႔၊ အလိုမလုိက္နဲ႔။ ဒါေပမဲ့ ကေလး နား၀င္သာေအာင္ အက်ဳိးအေၾကာင္း ရွင္းျပရမယ္။ စည္းကမ္းေဘာင္ သတ္မွတ္ေပးရမယ္။ ကိုယ့္အသိကို သူ႔အသိျဖစ္လာ ေအာင္ေဖ်ာင္းဖ်ရမယ္။ နားခ်ရမယ္။ အျပစ္ကင္းတဲ့ အျပဳအမူေတြနဲ႔ အစားထိုး လမ္းလႊဲေပးရမယ္။ ကေလးက ျပဳျပင္လာရင္ ေကာင္းတဲ့ အျပဳအမူအတြက္ ဆုေပးရမယ္။ ခ်က္ခ်င္းခ်ီးက်ဴးစကားေျပာရမယ္။ အျပဳအမူတစ္ခု ႀကီးထြားတိုးပြားလာေစခ်င္ရင္ အဲဒီအျပဳအမူကို ေဖာ္ျပတိုင္း ဆုခ်ရမယ္၊ ခ်ီးက်ဴးရမယ္လို႔ စိတ္ပညာရွင္ေတြက အဆိုျပဳထားပါတယ္။
(ဂ) အကူအညီရရွိေအာင္ ဆက္သြယ္ေပးပါ
အၾကမ္းဖက္မႈရွိတဲ့ မိသားစုနဲ႔ ဒဏ္ခံေနရတဲ့ ကေလးကိုကူညီႏိုင္တဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြ ရွိပါတယ္။ အဲဒီလို အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႔ ဆက္သြယ္ေပးႏုိင္ရင္ အက်ဳိးရွိပါတယ္။
(င) မိသားစုအတြင္း အၾကမ္းဖက္မႈကို ကာကြယ္ႏိုင္တဲ့ နည္းတစ္ခုကေတာ့ လူထုပညာေပးလုပ္ ငန္းျဖစ္ပါတယ္။
ဥပမာ-ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ၊ ဘုရင္မကုန္းေျမ ျပည္နယ္အစိုးရက “ ဘယ္ေနရာမွာမဆို၊ ဘယ္ေတာ့မွမျဖစ္ေစရ” (No more,no where)ဆိုတဲ့ ေဆာင္ပုဒ္နဲ႔မိသားစုအတြင္း အၾကမ္းဖက္မႈကို တိုက္ဖ်က္ေနတာမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ မိသားစုအတြင္း အၾကမ္းဖက္မႈကို “ လံုး၀လက္မခံတဲ့ အယူအဆမူ ၀ါဒ” ( Zero Tolerance) ျပည္သူလူထုထဲမွာ ပ်ံ႕ႏွံ႔ ေနဖို႔ပါပဲ။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
