ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
ရပ္ကြက္တြင္း စိတ္က်န္းမာေရးေဆးခန္းမွာ မစၥတာဘီတီကိုစစ္ေဆးေတာ့ သူ႔ဇနီးဘင္ဒီလည္း တက္ေရာက္လာတယ္။ ဘင္ဒီက လူနာရွင္ေတြေမးျမန္းေလ့ရွိတဲ့ ေမးခြန္းနဲ႔ စကားစပါတယ္။
“ကိုဘီ ဘာေၾကာင့္ ေလာင္းကစားစြဲတဲ့အက်င့္ေပၚလာတာလဲ ေဒါက္တာ”
စာေရးသူကလည္း ထံုးစံအတိုင္း မမွားႏိုင္တဲ့အေျဖကိုေပးတယ္။
“အေၾကာင္းရင္းအမ်ဳိးမ်ဳိး စုစည္းလာလို႔၊ တိုက္ဆိုင္လာလို႔ျဖစ္ပြားတာပါ။ အေၾကာင္းရင္း တစ္ခုတည္းကို ေထာက္ျပႏိုင္တာေတာ့ မရွိေသးပါဘူး”
“အေၾကာင္းရင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေတြက ဘာလဲေဒါက္တာ”
“ေဆြမ်ဳိးရင္းခ်ာ၊ ညီအစ္ကိုေမာင္ႏွမေတြထဲမွာ တစ္ဦးေလာင္းကစားစြဲေရာဂါရွိရင္ တျခားတစ္ဦးမွာလည္း အလားတူေရာဂါျဖစ္ပြားဖို႔ အလားအလာမ်ားပါတယ္။ ဥပမာ သားဥတူအႁမႊာပူး (ဗီဇမ်ဳိးေစ့ပံုတူပါရွိတဲ့မႁမႊာပူး)ေတြထဲမွာ တစ္ဦးက ေလာင္းကစားတဲ့အက်င့္ရွိရင္ က်န္တစ္ဦးမွာ အလားတူေရာဂါျဖစ္ပြားဖို႔ ၄၅ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိပါတယ္”
“ ဒီလိုဆိုေတာ့ ပတ္၀န္းက်င္လႊမ္းမိုးမႈက အေရးမႀကီးဘူးေပါ့”
“မဟုတ္ပါဘူး။ ပတ္၀န္းက်င္လႊမ္းမိုးမႈကလည္း အေရးႀကီးတယ္။ ဘာသာေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံ၊ လူမႈပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ မိသားစုပတ္၀န္းက်င္တို႔ရဲ႕ လႊမ္းမိုးမႈကလည္း အေရးႀကီးပါတယ္။ ေလာင္းကစားတာကို တားျမစ္ခ်ဳပ္ျခယ္ျခင္းမရွိတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေနထိုင္ရရင္ ေလာင္းကစားစြဲတဲ့အက်င့္ ရရွိလာဖို႔အလားအလာမ်ားပါတယ္။
ေလာင္းကစား အေဆာက္အအံုအနီးအနားမွာ ေနထိုင္တာ၊ ေလာင္းကစားဖို႔ အခြင့္အေရးရရွိႏိုင္တဲ့ အလုပ္ကိုလုပ္ကိုင္တာ စတဲ့အခ်က္ေတြက ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါျဖစ္ဖို႔ အေထာက္အကူျပဳပါတယ္။ ကာစီႏိုေလာင္းကစား႐ံုနဲ႔ ေလာင္းကစားစက္ရွိတဲ့ ညကလပ္႐ံုလုပ္သားေတြထဲမွာ ေလာင္းကစားစြဲ ေရာဂါျဖစ္ပြားႏႈန္းဟာ လူထုထဲမွာျဖစ္ပြားႏႈန္းထက္ ေျခာက္ဆေလာက္ ပိုမိုမ်ားျပားပါတယ္ . . .
ေလာင္းကစားအေဆာက္အအံုအနီးအနားမွာ ေနထိုင္တာ၊ ေလာင္းကစားဖို႔ အခြင့္အေရးရရွိႏိုင္တဲ့ အလုပ္ကိုလုပ္ကိုင္တာ စတဲ့အခ်က္ေတြက ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါျဖစ္ဖို႔ အေထာက္အကူျပဳပါတယ္။ ကာစီႏိုေလာင္းကစား႐ံုနဲ႔ ေလာင္းကစားစက္ရွိတဲ့ ညကလပ္႐ံုလုပ္သားေတြထဲမွာ ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါျဖစ္ပြားႏႈန္းဟာ လူထုထဲမွာျဖစ္ပြားႏႈန္းထက္ ေျခာက္ဆေလာက္ ပိုမိုမ်ားျပားပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ေလာင္းကစားစက္ရွိတဲ့ အေဆာက္အအံုနဲ႔ မီတာ ၅၀၀အတြင္း ေနထိုင္သူေတြထဲမွာ ေလာင္းကစားစြဲတဲ့အက်င့္ ပိုမိုျဖစ္ပြားတာေတြ႕ရွိရတယ္။
“ဒီလိုဆိုရင္ ကိုဘီကို အိမ္ေျပာင္းခိုင္းရင္ ေကာင္းမလားဆရာ”
“တံငါနားနီးတံငါ၊ မုဆိုးနားနီးမုဆိုး ဆိုေပမယ့္ ဘယ္သူမျပဳ မိမိမႈပါ။ ကာယကံရွင္မွာ ေလာင္းကစားစြဲဖို႔ အေထာက္အကူျပဳတဲ့ စိတ္အေျခအေနေတြရွိေနရင္လည္း ေလာင္းကစားစြဲတဲ့အက်င့္ ေပၚလာႏိုင္ပါတယ္”
“ဘယ္လိုစိတ္အေျခအေနကို ေျပာတာလဲ”
“အစဥ္အၿမဲ ၿငီးေငြ႕သလိုခံစားေနရရင္ ေလာင္းကစားမႈနဲ႔ ထြက္ေပါက္ရွာတတ္ပါတယ္။ တစ္ေယာက္ထီးတည္းရွိေနသလို အထီးက်န္တဲ့စိတ္ေၾကာင့္ ကစား၀ိုင္းမွာအေဖာ္ရွာမိမယ္။ မိမိဘ၀ကို မေက်နပ္ဘဲ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားျပားေနရင္ ေလာင္းကစားလုပ္တာနဲ႔ ေျဖေဖ်ာက္တဲ့အက်င့္ ရရွိလာႏုိင္တယ္။ ေဘးဒုကၡႀကံဳႀကိဳက္ရလို႔ ဒဏ္မခံႏိုင္ေတာ့ဘဲ ေလာင္းကစားျခင္းမွာ ေပ်ာ္ေမြ႕သြားတတ္တယ္။ ေငြေရးေၾကးေရးျပႆနာရွိလို႔ လြယ္လြယ္နဲ႔ေငြရႏိုင္တဲ့နည္းကို လိုက္မိမယ္။
ဘယ္လိုအေၾကာင္းနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ ေလာင္းကစားမႈျပဳလုပ္တဲ့အခါ အႏိုင္ရတဲ့အႀကိမ္ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ေလာင္းကစားလုပ္လို႔ အႏိုင္ရရင္ ႏိုင္ေၾကးအျပင္ စိတ္ထဲမွာစြဲၿမဲတပ္မက္စရာ ခံစားရမႈတစ္မ်ဳိး ျဖစ္ေပၚလာတယ္။ ေအာင္ျမင္မႈရရွိတဲ့အခါ၊ ဆုရတဲ့အခါ ခံစားရတဲ့ေပ်ာ္ရႊင္မႈမ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္။ ဦးေႏွာက္ထဲမွာ စိတ္ေပ်ာ္ရႊင္တက္ၾကြမႈကို ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ အဂၤါပိုင္းတစ္ခုရွိတယ္။ ေလာင္းကစားေနစဥ္ အႏုိင္ရဖို႔ေမွ်ာ္ မွန္းေနတဲ့အခ်ိန္နဲ႔ အႏိုင္ရတဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီဦးေႏွာက္ပိုင္းမွာ လႈ႔ံေဆာ္မႈမ်ားျပားလာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္ေပ်ာ္ရႊင္တက္ၾကြမႈခံစားရတယ္။ ေလာင္းကစားစြဲတဲ့သူေတြဟာ အဲဒီစိတ္ခံစားမႈကို ေတာင့္တေနတတ္တယ္။ အဲဒီလိုစိတ္ခံစားမႈကို ေလာင္းကစားလုပ္တာနဲ႔ရယူဖို႔ အက်င့္ျဖစ္လာပါတယ္”
“ေလာင္းကစားေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ခံစားရတဲ့ ေပ်ာ္ရႊင္တက္ၾကြစိတ္ဟာ စိတ္ၾကြမူးယစ္ေဆးသံုးစြဲရင္ ရရွိတဲ့ခံစားရမႈမ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါဟာ မူးယစ္ေဆးစြဲေရာဂါနဲ႔ သဘာ၀ခ်င္းဆင္တူပါတယ္။ မူးယစ္ေဆးစြဲေရာဂါနဲ႔ ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါရရွိဖို႔ အလားအလာမ်ားတဲ့ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး လကၡဏာတစ္ခုရွိတယ္”
“ေျပာျပပါ ေဒါက္တာ”
“စိတ္တက္ၾကြေပ်ာ္ရႊင္မႈရရွိေအာင္ စြန္႔စြန္႔စားစားျပဳလုပ္ဖို႔ ၀န္မေလးသူ၊ စိတ္ဆႏၵအတိုင္း တဇြတ္ထိုး ျပဳမူလုပ္ကိုင္တတ္သူမ်ဳိးျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္တက္ၾကြေပ်ာ္ရႊင္မႈကိုရရွိေစတဲ့ ေလာင္းကစားတာနဲ႔ မူးယစ္ေဆးသံုးစြဲတာကို မဆင္မျခင္ျပဳမူေဆာင္ရြက္ဖို႔ ၀န္မေလးဘူး”
“မစၥတာဘီတီမွာ တျခားစိတ္ေရာဂါရွိတဲ့ ရာဇ၀င္ရွိသလား”
“မရွိပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္ေမးတာလဲေဒါက္တာ”
“တခ်ဳိ႕စိတ္ေရာဂါေၾကာင့္ ေလာင္းကစားတဲ့အက်င့္ ေပၚေပါက္လာတတ္လို႔ စံုစမ္းၾကည့္တာပါ။ ဥပမာ-အစြဲအလန္းႀကီးၿပီး ထပ္တလဲလဲျပဳမူတတ္တဲ့ OCD ေရာဂါ၊ စိတ္ၾကြေရာဂါ၊ ေစ့ေဆာ္မႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္အားနည္းတဲ့ေရာဂါနဲ႔ အာ႐ံုစိုက္မႈခ်ဳိ႕ယြင္းလႈပ္ရွားမႈလြန္ကဲ (ADHD) ေရာဂါရွိသူေတြထဲမွာ ေလာင္းကစားတဲ့အက်င့္ရွိသူ ပိုမိုေတြ႕ရွိရပါတယ္”
“မစၥတာဘီတီ အၿမဲစားသံုးေနတဲ့ ေဆးရွိသလား”
“မရွိပါဘူး”
“ဒိုပါမင္း (Dopamine)ဓာတ္ ဦးေႏွာက္ထဲမွာ မ်ားျပားလာေစတဲ့ေဆးကို အၿမဲစားသံုးေနရင္လည္း ေလာင္းကစားတဲ့အက်င့္ ေပၚေပါက္လာတတ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ပါကင္ဆန္အေၾကာစြဲေရာဂါကုသေဆးမ်ဳိး (Pramipexole) ျဖစ္ပါတယ္။ သေဘာကေတာ့ ဦးေႏွာက္အဂၤါပိုင္းတခ်ဳိ႕မွာ ဒိုပါမင္းဓာတ္ လႈံ႔ေဆာ္မႈမ်ားေနရင္ ေလာင္ကစားလုပ္တာကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္ၾကြေရာဂါေရာဂါသူနဲ႔ စိတ္ၾကြမူးယစ္ေဆးသံုးစြဲသူေတြထဲမွာ ေလာင္းကစားလုပ္တဲ့အက်င့္ ေပၚေပါက္လာတာျဖစ္တယ္”
တစ္ခ်ိန္လံုးထိုင္ၿပီး နားေထာင္ေနတဲ့ မစၥတာဘီတီက ပါ၀င္ေဆြးေႏြးလာပါတယ္။
“ေဒါက္တာေျပာျပေနတဲ့ ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါျဖစ္ပြားေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြဟာ ကြၽန္ေတာ္နဲ႔သိပ္ၿပီး မသက္ဆိုင္ပါဘူး”
“မထူးဆန္းပါဘူး မစၥတာဘီ၊ စိတ္ေရာဂါ အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ သိသာထင္ရွားတဲ့အေၾကာင္းရင္းမရွိဘဲ ျဖစ္ပြားတာေတြ ရွိေနရတုန္းပါ။ ဒီေနရာမွာ စိတ္က်န္းမာေရးေဆးပညာရဲ႕တိုးတက္မႈက ထင္သေလာက္ ခရီးမေပါက္ေသးပါဘူး။ ဘယ္လိုလူမ်ဳိးေတြမွာျဖစ္ျဖစ္ ေလာင္းကစားလုပ္တဲ့အက်င့္ကိုစြဲေစတဲ့ အေတြ႕အႀကံဳရွိရင္ ေလာင္းကစားေရာဂါရရွိႏုိင္ပါတယ္”
“ဘယ္လို အေတြ႕အႀကံဳကိုေျပာတာလဲ ေဒါက္တာ”
“ေလာင္းကစား စတင္ျပဳလုပ္တဲ့အခါ အႏိုင္ရတဲ့အေတြ႕အႀကံဳ (Beginner Luck) ကိုေျပာတာပါ။ ပထမဆံုးအႏိုင္ရတဲ့အခါ တက္ၾကြေပ်ာ္ရႊင္စိတ္ အရွိန္ျပင္းျပင္းနဲ႔ ခံစားရတယ္။ စိတ္ၾကြမူးယစ္ေဆး ပထမဆံုးအႀကိမ္ေသာက္သံုးရင္လည္း အဲဒီလိုခံစားရတယ္။ တခ်ဳိ႕လူေတြဟာ အဲဒီလိုခံစားရမႈကို ျပန္လည္ေတာင့္တေနတတ္တယ္။ အဲဒီလိုခံစားရမႈေတြရရွိဖို႔ ေနာက္ထပ္ႀကိဳးစားၾကည့္ဖို႔ ၀န္မေလးဘူး။ ဒါေၾကာင့္ တျဖည္းျဖည္း ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါရရွိလာႏိုင္တာပါ။ မွန္ပါတယ္။ ေလာင္းကစားေရာဂါကို ကာကြယ္ခ်င္ရင္ ေလာင္းကစားလုပ္တာကို မစမိေအာင္ထိန္းခ်ဳပ္တာက အေကာင္းဆံုးပါပဲ။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
