ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
ေမး။ ။ ကြ်န္မအသက္က ၂၆ ပါရွင့္။ ပထမကေလးကို ခဲြေမြးထားပါတယ္ရွင့္။ ပထမကေလးက ၁ ႏွစ္ ၄လ ပါဆရာ။ ဒုတိယကိုယ္၀န္ရွိေနပါတယ္ ဆရာ။ ၆ လ ပါဆရာ။ ႐ိုး႐ိုးေမြးခ်င္တာရပါသလားဆရာ။ ကေလး ယူတာနီးလို႔ ႐ိုး႐ိုးေမြးရင္ ဘာအႏၲရာယ္ရွိႏိုင္ပါသလဲရွင့္။
ေျဖ။ ။ အေျဖကေတာ့ ရွင္းပါတယ္။ ဆန္းတာတိုင္းက ႐ိုးတာထက္ ေနရာတကာမွာ မသာပါ။ ကေလးမီးဖြား တာမွာ Normal Labor ဆိုတဲ့ Vaginal Canal ေမြးလမ္းေၾကာင္းကေန ဖြားတာက အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ေမြးလမ္းကေန ဘာမွအကူအညီ မပါဘဲ ဓမၼတာထံုးစံအတိုင္း ေမြးႏိုင္တာက ပါဖက္ျဖစ္တယ္။ Painless Childbirth တစ္ပုဒ္သပ္သပ္ ေရးပါရေစ။
ေမြးလမ္းေၾကာင္းကေန ေမြးရာမွာ တစ္ခါတေလ ကူရတာေတြ ရွိတယ္။ သားဦးေမြးရင္ ေမြးလမ္းကို Episiotomy ခ်ဲ႕ေပး-ျပန္ခ်ဳပ္ေပးရတာ၊ သားအိမ္ညႇစ္အားနည္းေနရင္ Oxytocin ေဆးကို Drip ထဲထည့္သြင္းေပးရတာ၊ မညႇစ္ႏိုင္လို႔ ဒါမွမဟုတ္ ကေလးေခါင္းထြက္တာ ၾကာမေနေစခ်င္လို႔ Forceps delivery ညႇပ္ဆြဲ၊ Vacuum extraction ေလစုပ္စက္နဲ႔ ဆြဲကူေမြးေပးရတာ၊ Artificial Rupture of membranes ေရႁမႊာကို ေစာေဖာက္ေပးတာေတြျဖစ္တယ္။
႐ိုး႐ိုးမဟုတ္ႏိုင္လို႔ ခြဲေမြးရတာမွာ မခြဲရင္လည္း ရႏိုင္တယ္ဆိုတာနဲ႔ ခြဲကိုခြဲရမွာ ႏွစ္မ်ဳိးရွိတယ္။ ဘာ လို႔ခြဲေမြးရသလဲ။ ေနာက္ကိုယ္၀န္လာအပ္ေတာ့ အရင္ကေလး ဘာလို႔ခြဲေမြးရသလဲ ေမးရင္ ေကာင္း ေကာင္းမေျဖတတ္ၾကပါ။ မခြဲရင္ မရဘူးလား။ လူနာရွင္ကဆရာ၀န္ကိုမေမးရဲၾကတာမ်ားတယ္။ တကယ္ကို မရဘူးလားဆိုတာေတြ သိရလိမ့္မယ္။ ေျပာခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားမွာ လူနာ-အခြင့္အေရး အျပည့္ အ၀မရၾကပါ။ အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြက ျပန္ေမးတာမႀကိဳက္သလို ေဆး႐ံုေတြကလည္း မႀကိဳက္ဘူး ျဖစ္ေနတယ္။
တခ်ဳိ႕က ေန႔ေကာင္းရက္သာ ေရြးေမြးခ်င္သူ ေတြလည္းရွိတယ္။ “ လူနာကလည္း မခံႏိုင္ေတာ့ဘူး ဆရာ၊ ခြဲေပးပါေတာ့” ေျပာလာသူလည္း မရွားပါ။ ဆရာ၀န္က စိတ္မရွည္၊ Risk ကို နည္းနည္းမွ မယူခ်င္လို႔ ခြဲတာလည္း ရွိပါမယ္။ ဒီလို ဆရာ၀န္မ်ဳိးကို အျပစ္မတင္ႏိုင္ပါ။
ခြဲေမြးရတာမွာ တျခား ေရြးစရာလမ္း မရွိတာမို႔ ခြဲေမြးတာ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္တယ္။ မခြဲမျဖစ္ နံပါတ္ တစ္ကေတာ့ (CPD) ကေလးေခါင္းနဲ႔ မိခင္ေမြးလမ္း မတန္တဆျဖစ္တာ။ ဒါမွာလည္း (၂) မ်ဳိး။
မေအရဲ႕ အ႐ိုးကြင္းက်ဥ္းေနတာနဲ႔ ကေလးက ပံုမွန္ထက္ ေခါင္းကႀကီးေနတာ။ ဒီအေျခအေန ႏွစ္ရပ္လံုးက ခြဲကိုခြဲရပါမယ္။
ေနာက္တစ္မ်ဳိးက အခ်င္းဟာ ပံုမွန္ရွိရမယ့္ သားအိမ္အ၀နဲ႔ ေ၀းရာမွာ မဟုတ္ဘဲ ေအာက္ပိုင္း ေရာက္ေနတာ။
အခ်င္းက သားအိမ္အ၀ကို အျပည့္ျဖစ္ျဖစ္၊ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းျဖစ္ျဖစ္ လာဖံုးေနတာမ်ဳိး။ အခ်င္း ေရွ႕ေရာက္လို႔ ေခၚတယ္။Ultrasound (အာလ္ ထြာေဆာင္း) အေျဖမွာ Placenta low lying လို႔ပါမယ္။ Covering internal Os လို႔လည္း ေတြ႕ ႏိုင္တယ္။ အဲလိုျဖစ္ေနရင္ ေမြးခါနီးလို႔ သားအိမ္အ၀ က်ယ္လာတာနဲ႔ အခ်င္းကြာလာၿပီး ကေလးမေမြးခင္ ေသြးေတြဆင္းလာမယ္။ APH ေခၚတာေပါ့။ မေမြးမီ ေသြးဆင္းျခင္း အေၾကာင္းတရားေတြထဲက အေရး အႀကီးဆံုးျဖစ္တယ္။ ရက္ေရြးၿပီး ေအးေအးေဆးေဆး ခြဲေမြးပါေလ။
တစ္ခါ ဗိုက္ခြဲေမြးရတိုင္း ေနာက္လည္း ခြဲရမယ္လို႔ ေနရာတိုင္းမွာ ယူဆလို႔မရပါ။ အရင္တစ္ခါ ခြဲတုန္းက ဘာေၾကာင့္ ခြဲရလည္းအေပၚမွာ မူတည္တယ္။ အခ်င္း ေရွ႕ေရာက္လို႔ ခြဲထားရသူဟာ ေနာက္ကိုယ္၀န္က ပံုမွန္ျဖစ္ရင္ ႐ိုး႐ိုးေမြးလို႔ရတယ္။ ကေလးအေနအထား ဆိုတာလည္း တစ္ခါပံုမွန္မဟုတ္တိုင္း အၿမဲမွားမေန တတ္ပါ . . .
ဗိုက္ခြဲေမြးရေစတဲ့ မိခင္နဲ႔ဆိုင္တဲ့ အေၾကာင္း ရင္း ေတြကေတာ့ –
၁. အခ်င္းေရွ႕ေရာက္ျဖစ္ေနလို႔(Placenta praevia)၊
၂. အ႐ိုးကြင္းက်ဥ္းလို႔(CPD)၊
၃. ေမြးလမ္းကေန ႀကိဳးစားေမြးတာ မရေတာ့လို႔၊
၄. အရင္ ႏွစ္ခါ ဗိုက္ခြဲေမြးထားလို႔၊
၅. ဆီးခ်ဳိမိခင္တခ်ိဳ႕၊
၆. တင္ပါးဆံုတြင္းအဂၤါေတြ ေရာဂါရွိေနလို႔။
ဗိုက္ခြဲေမြးရေစတဲ့ကေလးနဲ႔ဆိုင္တဲ့ အေၾကာင္း ရင္းေတြကေတာ့ –
၁. ေမြးေနတုန္း ကေလးက်န္းမာေရး အေျခအေန မမွန္လို႔ (Fetal distress)
၂. ကေလးအေနအထား ပံုမမွန္လို႔၊ တင္ပါးဆံုျပဳျခင္း(Breech)၊ ပခံုး (Shoulder) ျပဳျခင္း၊ ကန္႔ လန္႔ျဖစ္ျခင္း(Transverse)
၃. အရင္က ေမြးရာဇ၀င္မေကာင္းလို႔၊ ဥပမာ IUD အထဲမွာကေလးေသတာ၊ ခဏခဏ ကေလး ပ်က္တာ၊
၄. အႁမႊာကိုယ္၀န္တခ်ဳိ႕ (Twins)၊
၅. ေသြးစစ္ေတာ့ Rh incompatibility မတူတဲ့ တခ်ဳိ႕၊
၆. မိခင္မွာ HIV positive ျဖစ္ေနတာ၊
၇. ခ်က္ႀကိဳးကြၽံက်ေနလို႔ (Umbilical cord prolapse)၊
ဗိုက္ခြဲရက္ ႏွစ္မ်ဳိးရွိတယ္။ Elective ရက္ေရြး ခြဲျခင္းနဲ႔ Emergency အေရးေပၚခြဲျခင္း။
ဗိုက္ခြဲနည္း ၂ မ်ိဳး
၁။ အစဥ္အလာခြဲနည္း Classical caesarean section (CS) ၊ သားအိမ္ အေပၚပိုင္းမွာ ေဒါင္လိုက္ခြဲတယ္။ ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္လာစရာေတြေၾကာင့္ မသံုးပါ။ ဒါေပမဲ့ သားအိမ္ ေအာက္ပိုင္းမွာ Fibroids အသားပို အလံုး ရွိေနရင္၊ သားအိမ္ပါထုတ္လိုက္ဖို႔ လိုရင္၊ သားအိမ္အ၀-ကင္ဆာရွိေနရင္ အခ်ိန္သိပ္အ လ်င္လိုရင္ေတာ့ ဒီနည္းသံုးပါမယ္။
၂။ သားအိမ္ေအာက္ပိုင္းက ကန္႔လန္႔ခြဲနည္း Lower segment caesarean section (LSCS)၊ အမ်ားဆံုးသံုးတယ္။ ေမ့ေဆး၊ ခါးထံုေဆးနဲ႔ ႐ိုး႐ိုးထံုေဆး တစ္ခုခုနဲ႔ ခြဲႏိုင္တယ္။
ဗိုက္ခြဲျခင္းရဲ႕ အားေကာင္းခ်က္ေတြ = ေသြးထြက္ နည္းမယ္၊ ဗိုက္ထဲမွာတြယ္ကပ္မႈ နည္းတယ္၊ သား အိမ္<ကက္သားကို သူ႔အေၾကာအတိုင္းသာ ခြဲလို႔ အထိနာသက္သာတယ္၊ ပိုး၀င္ဖို႔ အခြင့္နည္းတယ္၊ ခြဲၿပီး ဗိုက္ကယ္တာအျဖစ္နည္းတယ္၊ အဖိတ္အစင္ နည္းတယ္၊ ေနာက္ကိုယ္၀န္မွာ အခ်င္းက အထဲခ်ဳပ္ ႐ိုးေနရာလာမကပ္ႏိုင္ဘူး၊ သားအိမ္ကို လက္နဲ႔ ကိုင္ တြယ္ရတာနည္းတယ္၊ ခ်ဳပ္႐ိုး ပိုၿပီး ခိုင္မာတယ္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္မွာ HIV ပိုးရွိေနရင္ ကလးကို ကူးစက္ႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္း ၇ ပံု ၁ ပံုရွိလို႔ ဗိုက္ခြဲ ေမြးေပးရင္ ကူးႏိုင္တဲ့အခြင့္အလမ္း နည္းေစတယ္။ ရက္၊ အခ်ိန္၊ ေရြးေမြးႏိုင္တယ္။ တတိယကေလး ခြဲ ရရင္ တစ္ခါတည္း သားေၾကာျဖတ္ေပးႏိုင္တယ္။ ေမြးလမ္းေၾကာင္းဟာ ကေလးဖြားတဲ့ဒဏ္မရွိ ျဖစ္ေနပါမယ္။
ဗိုက္ခြဲျခင္းရဲ႕ အားနည္းခ်က္ေတြ = အနာေလးတစ္ခု ခြဲရတာျဖစ္ျဖစ္ ခြဲေမြးတာျဖစ္ျဖစ္ အနည္းနဲ႔အမ်ား သတိထားရတာေတြခ်ည္းပါပဲ။ ခြဲစိတ္ျခင္းအႏၲရာယ္ ေတြက ခြဲစိတ္မႈက ႀကီးႀကီးသလို၊ လုပ္တာကိုင္တာ ေပါ့ဆရင္ ေပါ့ဆသလိုရွိႏိုင္တယ္။ ေမ့ေဆး-ထံု ေဆးမွန္သမွ်လည္း သတိထားစရာေတြ ရွိပါမယ္။ ဆီးအိမ္နဲ႔ ဆီးဆင္းျပြန္ကို ထိခိုက္ႏိုင္တယ္၊ အထဲခြဲေၾကာင္းခ်ဲ႕ရရင္ ေသြးထြက္မ်ားမယ္၊ အခ်ိန္လုရတယ္၊ ပိုခက္တယ္၊ ကေလးက သိပ္ႀကီးေနရင္ ခက္မယ္။ ဗိုက္ခြဲေမြးတာမွာ သတိထားစရာေတြ ရွိတယ္။
မိခင္ = တျခား ဘယ္လိုခြဲစိတ္နည္းမွာမဆို ျဖစ္ တတ္တဲ့ သတိထားစရာေတြသာမ်ားပါတယ္။ ဥပမာ ပိုး၀င္ျခင္း၊ ေရွာ့ခ္ရျခင္း၊ အဆုပ္ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း၊ စတာေတြျဖစ္တယ္။ ဒီေနရာမွာေတာ့ နည္းနည္း ထူး ႏိုင္တာက ေမြးၿပီး ဆီးမသြားႏိုင္ျခင္း။
ကေလး = အသက္ရွဴခက္ျခင္း၊ ကေလးကို ခြဲဓား ထိျခင္း၊ ေမ့ေဆးေၾကာင့္ ထိခိုက္ျခင္း။
ေနာက္ပိုင္း ဆက္ျဖစ္ႏိုင္တာေတြ = အရင္ခြဲေၾကာင္း က ေနာက္ကိုယ္၀န္မွာ ေပါက္ကြဲတာ၊ ေနာက္ကိုယ္ ၀န္မွာအရင္အမာရြတ္ေနရာကို အခ်င္းလာတြယ္တာ၊ ဗိုက္ခြဲေၾကာင္းက စူထြက္တာ (Incisional hernia)
ကိုယ့္ဘာသာ ဂ႐ုစိုက္ႏိုင္တာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ နားပါ၊ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီၫြတ္တဲ့ အစာစားပါ၊
အရည္မ်ားမ်ား ေသာက္ပါ၊ ၀မ္းမခ်ဳပ္ေစနဲ႔၊ ေလွ်ာက္ ႏိုင္တာနဲ႔ လမ္းေလွ်ာက္ပါ၊ အနာသက္သာေဆး နာ ရင္ေသာက္ပါ၊ အ၀တ္အစား ေခ်ာင္ခ်ိပါေစ၊ သန္႔ပါေစ။ ေျခာက္ေသြ႕ပါေစ၊ (ေကာ္တြန္)သာ ၀တ္ပါ။ အနာေနရာက ထူးၿပီး နာတာ၊ ေရာင္တာ၊ နီရဲတာ၊ မန္းရည္ထြက္တာ ခ်က္ခ်င္း သတိျပဳေနပါ။ ေလး ပင္တာ မယမနဲ႔၊ ၾကမ္းတမ္းတဲ့အလုပ္ မလုပ္ပါနဲ႔၊ လိင္ဆက္ဆံတာ ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။
တစ္ခုမွတ္ဖို႔က တစ္ခါဗိုက္ခြဲေမြးရတိုင္းေနာက္ လည္း ခြဲရမယ္လို႔ ေနရာတိုင္းမွာ ယူဆလို႔မရပါ။ အရင္တစ္ခါခြဲတုန္းက ဘာေၾကာင့္ခြဲရလည္း အေပၚ မွာမူတည္တယ္။ အခ်င္းေရွ႕ေရာက္လို႔ ခြဲထားရသူ ဟာ ေနာက္ကိုယ္၀န္က ပံုမွန္ျဖစ္ၿပီး ႐ိုး႐ိုးေမြးလို႔ ရ တယ္။ ကေလးအေနအထားဆိုတာလည္း တစ္ခါပံု မွန္မဟုတ္တိုင္း အၿမဲမွားမေနတတ္ပါ။
ဆယ္လီဘရက္တီေတြကို သိၾကမွာပါ။ ေဘးယြန္႔စ္၊ ဂ်က္ဆီကာ အယ္ဘာ၊ ပင္မတာ အင္ဒါဆင္၊ ဆင္ဒီကေလာဖို႔ဒ္၊ ဘရစ္တေနစပီးယား၊ အင္ဂ်လီ နာဂ်ီလီ၊ ကေလာ္ဒီယာရွစ္ဖာ၊ ကိတ္၀င္းစလက္။ သူ တို႔အားလံုးကေလးကို ႐ိုး႐ိုးလမ္းကေနသာ ေမြးခဲ့ၾက တယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
