ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
မစၥတာဘီတီ ကံေကာင္းတယ္လုိ႔ဆိုႏိုင္တယ္။ အရက္မူးမူးနဲ႔ အိပ္ေဆးလက္တစ္ဆုပ္စာ ေသာက္လိုက္ေပမယ့္ အခ်ိန္မီကုသႏိုင္လို႔ အသက္ခ်မ္းသာရာရသြားတယ္။ အသက္ ၄၀ ေက်ာ္အရြယ္ဘီတီကို ေဆးကုသေဆာင္မွာ စာေရးသူေတြ႕ဆံုစစ္ေဆးေတာ့ သူသတိရေနၿပီ။ ဘီတီဘာေၾကာင့္ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္သတ္ေသဖို႔ ႀကိဳးစားသလဲ။ ဇနီးက သားသမီးႏွစ္ေယာက္ကိုေခၚၿပီး အိမ္ကဆင္းသြားလို႔။ လင္မယားကြာရွင္းျပတ္စဲဖို႔ ေတာင္းဆိုလာလို႔တဲ့။ ဘီတီ စိတ္က်ေရာဂါခံစားရလာၿပီး ဒီလိုလုပ္မိတာလို႔ေျပာပါတယ္။ စီးပြားပ်က္ၿပီး အိမ္ေထာင္ေရး အဆင္မေျပျဖစ္လာရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ဘီတီရဲ႕ ေလာင္းကစား၀ါသနာျဖစ္ပါတယ္။ ဆက္လက္စစ္ေဆးၾကည့္တဲ့အခါ ဘီတီဟာ အေပ်ာ္သေဘာ တစ္ခါတစ္ရံ ေလာင္းကစားမႈျပဳလုပ္သူမ်ဳိး မဟုတ္ဘူး။ အၿမဲလိုလို ေလာင္းကစားတဲ့အက်င့္ရွိတဲ့ ေလာင္းကစားစြဲသူျဖစ္ပါတယ္။
အေနာက္တိုင္းႏိုင္ငံေတြမွာ အရြယ္ေရာက္သူေတြအတြင္း ၃၉ မွ ၆၁ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ေလာင္းကစားနည္းတစ္မ်ဳိးမ်ဳိးကို တစ္ခါတစ္ရံ ျပဳလုပ္တတ္ေၾကာင္းေတြ႕ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ အရြယ္ေရာက္သူေတြထဲမွာ ၁ မွ ၃ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါ ရွိေနပါတယ္။ ေယာက်္ားေတြထဲမွာ မိန္းမေတြထက္ သံုးဆေလာက္ပိုမိုေတြ႕ရွိရတယ္။ ေလာင္းကစားလုပ္တာက အက်င့္ပ်က္တဲ့အျပဳအမူပဲ မဟုတ္လား။ ေရာဂါလို႔ေျပာလို႔ရသလား။ ေျပာလို႔ရပါတယ္။ ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါကို အရက္စြဲေရာဂါ၊ မူးယစ္ေဆးစြဲေရာဂါလို ‘အစြဲေရာဂါ’တစ္ခုအျဖစ္ လက္ခံထားပါတယ္။ “ေရာဂါဆန္တဲ့ ေလာင္းကစားမႈျပဳျခင္း” (Pathological Gambling)လို႔လည္း ေခၚဆိုပါတယ္။ ကမာၻ႕က်န္းမာေရးအဖြဲ႕နဲ႔ အေမရိကန္စိတ္က်န္းမာေရး ဆရာ၀န္မ်ားအဖြဲ႕က “ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါ”ကို စိတ္ေရာဂါမ်ားစာရင္းထဲမွာ တရား၀င္ထည့္သြင္းထားပါတယ္။
ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါ (Gambling Addition)ရဲ႕ သြင္ျပင္လကၡဏာေတြအေၾကာင္း ေဆြးေႏြးပါမယ္။ အေပါင္းအသင္းေတြနဲ႔ အေပ်ာ္သေဘာ ေလာင္းကစားမႈျပဳလုပ္တတ္သူနဲ႔ ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါရွိသူကို ခြဲျခားႏုိင္ဖို႔ ေလာင္းကစားတဲ့အက်င့္ရွိသူမွာ ေအာက္ပါလကၡဏာေတြ ရွိ၊ မရွိ စစ္ေဆးၾကည့္ပါတယ္။
– အ႐ႈံးကို ကာမိေအာင္၊ ေလာင္းေၾကးကို တိုးျမႇင့္ေလာင္းကစားလိုျခင္း။ “ေလွေမ်ာ ေလွနဲ႔လိုက္၊ ေငြေမ်ာ ေငြနဲ႔လိုက္”ဆိုတဲ့ ေဆာင္ပုဒ္ကို လက္ကိုင္ထားၿပီး ေလာင္းေၾကးကို ဆတိုးတင္တတ္ၾကတယ္။ အဲဒီလုိေလာင္းကစားေနတဲ့အခ်ိန္မွာ စိတ္တက္ၾကြမႈခံစားရတယ္။
– ေလာင္းကစားမႈမျပဳလုပ္ရရင္ စိတ္တိုလာတာ၊ စိတ္ထဲမွာ ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္တာတို႔ကို ခံစားရတယ္။ အရက္ျဖတ္၊ ေဆးလိပ္ျဖတ္တဲ့အခါ ေပၚေပါက္လာတဲ့ ေဆးျဖတ္လကၡဏာမ်ဳိးျဖစ္တယ္။
– ေလာင္းကစားတဲ့ အျပဳအမူကိုေလွ်ာ့ခ်ဖို႔၊ ရပ္တန္႔ဖို႔ အႀကိမ္ႀကိမ္ႀကိဳးစားေပမယ့္ ေအာင္ျမင္မႈမရွိပါဘူး။
– ေလာင္းကစားျခင္း မျပဳလုပ္ေနတဲ့အခ်ိန္အခါမွာလည္း ေလာင္းကစားလုပ္တဲ့ ကိစၥနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး မၾကာခဏ စိတ္ကူးေနတတ္တယ္။
– အရင္က ႐ႈံးခဲ့တာ၊ အႏိုင္ရခဲ့တာေတြကို စားၿမံဳ႕ျပန္စဥ္းစားေနတတ္တယ္။
– ေလာင္းကစားဖို႔ အစီအစဥ္လုပ္တာ၊ ႏိုင္ကြက္ေတြကို စဥ္းစားေတြးေတာတာ၊ ေလာင္းကစားဖို႔ ေငြေၾကးရရွိႏုိင္တဲ့နည္းလမ္းေတြကို အႀကံထုတ္တာ စတဲ့ အလုပ္ေတြနဲ႔ ေန႔စဥ္ေန႔တိုင္း အခ်ိန္ကုန္ေနေလ့ရွိတယ္။
– စိုးရိမ္ေသာကစိတ္ေပၚေပါက္လာရင္၊ စိတ္ညစ္ညဴးလာရင္ ဒါမွမဟုတ္ အခက္အခဲျပႆနာနဲ႔ ရင္ဆိုင္လာရရင္ ေလာင္းကစားတာနဲ႔ စိတ္ေျဖတတ္ပါတယ္။
– မိမိေလာင္းကစားစြဲတဲ့အက်င့္ရွိေနတာကို လူသိမခံခ်င္ဘူး။ နည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးသံုးၿပီး ဖံုးကြယ္ထားတတ္တယ္။
– ေလာင္းကစားမႈေၾကာင့္ အလုပ္အကိုင္ကိုထိခိုက္တာ၊ ေငြေရးေၾကးေရး အခက္အခဲရွိလာတာ၊ အိမ္ေထာင္ေရးျပႆနာေတြ ျဖစ္ပြားလာတာ၊ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရးပ်က္ျပားတာ စတဲ့ျပႆနာေတြနဲ႔ ရင္ဆိုင္လာရတယ္။ တရားဥပေဒနဲ႔ၿငိစြန္းတဲ့ အျပဳအမူေတြကို ျပဳလုပ္မိလာမယ္။
– တစ္ႏွစ္အတြင္း အႀကိမ္ႀကိမ္ေလာင္းကစားတဲ့ အျပဳအမူရွိသူဟာ အထက္ေဖာ္ျပပါ ျပႆနာအခက္အခဲေတြနဲ႔ ခံစားလာရရင္ ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါ ရွိေနတယ္လုိ႔ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
မစၥတာဘီတီကို စစ္ေဆးၾကည့္တဲ့အခါ သူ႔မွာေလာင္းကစားစြဲေရာဂါရွိတယ္လုိ႔ သတ္မွတ္ႏိုင္တယ္။ ေလာင္းကစားတဲ့အက်င့္ေၾကာင့္ စီးပြားေရးပ်က္ျပားလာတယ္။ အိမ္ေထာင္ေရးဖ႐ိုဖရဲျဖစ္လာတယ္။ စိတ္က်န္းမာေရး ထိခိုက္လာတယ္။ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ေၾကာင့္ စိတ္က်ေရာဂါခံစားေနရတယ္။ ေလာကႀကီးကို အ႐ႈံးေပးခ်င္စိတ္ေတြ ေပၚေပါက္လာတယ္။
မစၥတာဘီတီကို စစ္ေဆးၾကည့္တဲ့အခါ သူ႔မွာေလာင္းကစားစြဲေရာဂါရွိတယ္လုိ႔ သတ္မွတ္ႏိုင္တယ္။ ေလာင္းကစားတဲ့အက်င့္ေၾကာင့္ စီးပြားေရးပ်က္ျပားလာတယ္။ အိမ္ေထာင္ေရးဖ႐ိုဖရဲျဖစ္လာတယ္။ စိတ္က်န္းမာေရးထိခိုက္လာတယ္။ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ေၾကာင့္ စိတ္က်ေရာဂါခံစားေနရတယ္။ ေလာကႀကီးကို အ႐ႈံးေပးခ်င္စိတ္ေတြ ေပၚေပါက္လာတယ္။
ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါရွိသူေတြကို စစ္ေဆးရင္ ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါနဲ႔အတူ ပူးတြဲျဖစ္ပြားႏိုင္တဲ့ စိတ္က်န္းမာေရးခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ေတြကို သတိျပဳမိရမယ္။ ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါရွိသူေတြထဲမွာ ၃၅ ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ “လူမႈဆန္႔က်င္ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး ခ်ဳိ႕ယြင္းျခင္း” (Antisocial Personality Disorder) ရွိတယ္ (လူထုအတြင္းမွာ ၅ရာခိုင္ႏႈန္း)။ အဲဒါအျပင္ ၂၅ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ “အလြန္အမင္းေၾကာက္လန္႔ေရာဂါ” (Panic Disorder) ခံစားရေၾကာင္း သိရတယ္။ (လူထုအတြင္းမွာ ၁ မွ ၂ရာခိုင္ႏႈန္း)။ “အရာ၀တၳဳ ဒါမွမဟုတ္ ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေနတစ္ခုခုကို အေၾကာက္လြန္ကဲေရာဂါ” (Phobia) ၁၅ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔ ရွိတာေတြ႕ရတယ္။ (လူထုအတြင္းမွာ ၁၀ရာခိုင္ႏႈန္း)။
ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါရွိသူထဲမွာ စိတ္က်ေရာဂါခံစားရတာ ၁၀ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ရွိတယ္ (လူထုအတြင္း ၅ ရာခိုင္ႏႈန္း)။ စိတ္ၾကြေရာဂါ (Manic Disorder) ျဖစ္ဖူးသူ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔ရွိတာလည္း ေတြ႕ရွိရတယ္။ (လူထုအတြင္းမွာ ၁ရာခိုင္ႏႈန္း)။ ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါသူေတြထဲမွာ မိမိကိုယ္ကိုယ္သတ္ေသဖို႔ ႀကိဳးစားတဲ့ႏႈန္းက ၁၃ မွ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိရွိပါတယ္။ အရက္စြဲ၊ ေဆးစြဲေရာဂါရွိသူေတြထဲမွာ ၁၀မွ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါရွိေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ေလာင္းကစားစြဲေရာဂါ ရွိသူေတြထဲမွာ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ဟာ ေဆးလိပ္စြဲသူေတြလည္းျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ မစၥတာဘီတီကို အဘက္ဘက္က စမ္းသပ္စစ္ေဆးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ အတြင္းလူနာအျဖစ္ စစ္ေဆးမလား၊ ရပ္ကြက္စိတ္က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ေအာက္မွာ အျပင္လူနာအျဖစ္ စစ္ေဆးကုသမလား။ ေဆး႐ံုကဆင္းေပးလိုက္ရင္ မစၥတာဘီတီ သူ႔ကိုယ္သူသတ္ေသဖို႔ ႀကိဳးစားဦးမွာလားဆိုတဲ့အခ်က္က အေရးႀကီးပါတယ္။ မစၥတာဘီတီဟာ စိတၱဇေရာဂါခံစားေနရသူ မဟုတ္ဘူး။ သူလုပ္မိတဲ့အမွားအတြက္ ေနာင္တရေနတယ္။ သူ႔ဇနီးကလည္း မစၥတာဘီတီ ေဆးကုသမႈခံယူရင္ သူနဲ႔အတူျပန္လာေနမယ္လုိ႔ သိရတယ္။ ဒီေတာ့ မစၥတာဘီတီကို ေဆး႐ံုကဆင္းခြင့္ေပးလိုက္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ပတ္မွာ သူ႔ဇနီးဘင္ဒီနဲ႔အတူ အျပင္ေဆးခန္းမွာ ေတြ႕ဆံုစစ္ေဆးဖို႔ စီစဥ္လိုက္ပါတယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
