ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
ေမး. ကန္ေတာ့ပါဆရာ . . ကြၽန္ေတာ့္အသက္က ၃၀ေက်ာ္ပါ။ အိမ္ေထာင္လည္းရွိပါတယ္။ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားေနတဲ့အခ်ိန္ေတြဆိုရင္ အတူေနဖို႔ အဆင္မေျပဘူးဆရာ။ တစ္ခါတေလ လပိုင္းေလာက္အထိၾကာတယ္၊ အလုပ္ထဲမွာပင္ပန္းေနရင္ ပိုဆိုးပါတယ္ဆရာ။ အဲဒါ ကြၽန္ေတာ္ပန္းေသပန္းညႇဳိးေရာဂါ ျဖစ္ေနတာလားဆရာ။ ကြၽန္ေတာ္အိမ္ေထာင္မႈသုခရေအာင္ ဘယ္လိုေနထိုင္စားေသာက္သင့္ပါသလဲ။ စိတ္ဖိစီးမႈေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္ဆိုရင္ ဘယ္လိုထိန္းခ်ဳပ္ရမလဲဆိုတာ သိခ်င္လို႔ပါဆရာ။
ကိုေက်ာ္ႀကီး၊ သာေကတ။
ေျဖ. ေအာင္ျမင္စြာ လိင္ဆက္ဆံႏိုင္ေလာက္ေအာင္ လိင္တံေတာင့္တင္းမႈမရွိတာ ဒါမွမဟုတ္ ေခတၱခဏသာ ေတာင့္တင္းမႈရွိၿပီး မၾကာခင္ျပန္လည္ေပ်ာ့ေပ်ာင္းသြားရင္ ပန္းေသပန္းညႇဳိးျခင္းလို႔ ေခၚပါတယ္။ ေယာက်္ားတိုင္းလိုလို တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ ဒီလိုျဖစ္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ လိင္ဆက္ဆံတိုင္းလိုလို အခက္အခဲရွိၿပီး လေပါင္းမ်ားစြာၾကာလာရင္ (သံုးလထက္ေက်ာ္လာရင္) ပန္းေသပန္းညႇဳိးေရာဂါလို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။
ကိုေက်ာ္ႀကီးရဲ႕ အခက္အခဲက စိတ္ပင္ပန္း လူပင္ပန္းျဖစ္တဲ့အခ်ိန္အခါမွာသာ ေပၚေပါက္တာဆိုရင္ “ေရာဂါ”လို႔ မေခၚႏိုင္ေသးပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ပန္းေသပန္းညႇဳိးျဖစ္မွာကို ႀကိဳတင္ပူပင္စိတ္မ်ားေနရင္ အဲဒီစိတ္ေၾကာင့္ လိင္ဆက္ဆံတဲ့အခါမွာ အခက္အခဲရရွိလာႏုိင္တယ္။ “ေအာင္ျမင္ဖို႔ စိတ္ေလာေနျခင္း” (Performance Anxiety) ေၾကာင့္ လိင္တံတင္းမာမႈကို အားနည္းေစပါတယ္။
တစ္ေယာက္တည္း မဟုတ္ပါ
ပန္းေသပန္းညႇဳိးေရာဂါရွိရင္ လူသိမခံခ်င္ေတာ့ ဖံုးကြယ္ထားတတ္ၾကပါတယ္။ ေလ့လာၾကည့္မွ အမွန္ကိုသိၾကရတယ္။ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံမွာ အမ်ဳိးသား ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ပန္းေသပန္းညႇဳိးေရာဂါ ခံစားရတယ္။ ၈ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္မွာ ေ၀ဒနာက ဆိုးရြားျပင္းထန္ပါတယ္။ အသက္အရြယ္ရလာရင္ ဒီေရာဂါ ပိုမိုျဖစ္ပြားတယ္။ အသက္ ၃၀ ေအာက္ အမ်ဳိးသားေတြမွာ ၉ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ အသက္ ၅၀ ေက်ာ္ ၆၀ အတြင္းမွာ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ အသက္ ၇၀ ေက်ာ္ေတြမွာ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ပန္းေသပန္းညႇဳိးေရာဂါရရွိႏုိင္ပါတယ္။
အသက္ငယ္ရြယ္သူေတြမွာ ပန္းေသပန္းညႇဳိးေရာဂါရွိရင္ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ အသက္အရြယ္အိုမင္း လာရင္ေတာ့ ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘယ္သူမဆို ပန္းေသပန္းညႇဳိးေရာဂါ ခံစားရရင္ ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ စိတ္က်န္းမာေရးအေျခအေနကို စစ္ေဆးသင့္ပါတယ္ . . .
အသက္ငယ္ရြယ္သူေတြမွာ ပန္းေသပန္းညႇဳိးေရာဂါရွိရင္ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ အသက္အရြယ္အိုမင္းလာရင္ေတာ့ ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘယ္သူမဆို ပန္းေသပန္းညႇဳိးေရာဂါခံစားရရင္ ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ စိတ္က်န္းမာေရးအေျခအေနကို စစ္ေဆးသင့္ပါတယ္။ ပန္းေသပန္းညႇဳိးေရာဂါကို ျဖစ္ပြားေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကို မေဆြးေႏြးခင္ လိင္တံေတာင့္တင္းတာနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ ဇီ၀သဘာ၀ျဖစ္စဥ္ကို ရွင္းျပပါမယ္။ ကာမဆႏၵေစ့ေဆာ္မႈ (Libido) ရွိရမယ္။ လိင္ဆက္ဆံခ်င္စိတ္ရွိလာရမယ္။ လိင္ဆႏၵကို လႈံ႔ေဆာ္ႏႈိးဆြေပးတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္လည္း လိုအပ္ပါတယ္။
ဦးေႏွာက္ထဲမွာ ခံစားလာရတဲ့ လိင္ဆႏၵလႈံ႔ေဆာ္မႈက ဦးေႏွာက္မွတစ္ဆင့္ ေက်ာ႐ိုးအာ႐ံုေၾကာမႀကီးကို လႈံ႔ေဆာ္ေပးတယ္။ အဲဒီကတစ္ဆင့္ လိင္အဂၤါနဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ အာ႐ံုေၾကာမွ်င္ေတြကို တပ္လွန္႔ေပးတယ္။ အသိစိတ္နဲ႔ ထိန္းခ်ဳပ္လို႔မရတဲ့ “ပါရာဆင္ပသက္တစ္” (Para Sympathetic)နဲ႔ “ဆင္ပါသက္တစ္” (Sympathetic) အာ႐ံုေၾကာစုေတြျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအာ႐ံုေၾကာအဂၤါစုႏွစ္ခု ဟန္ခ်က္ညီညီအလုပ္လုပ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
အာ႐ံုေၾကာမွ်င္ေတြထဲမွာ လိင္လႈံ႔ေဆာ္မႈရွိလာရင္ ႏိုက္ထရစ္ေအာက္ဆိုက္ဓာတ္ (Nitric Oxide) (NO ဓာတ္) ထြက္လာပါတယ္။ NO ဓာတ္ရဲ႕ အာနိသင္ေၾကာင့္ ေသြးေၾကာနံရံေပ်ာ့ေပ်ာင္းၿပီး ေသြးေၾကာက်ယ္ေစပါတယ္။ လိင္တံအသားထဲမွာ ေရျမႇဳပ္နဲ႔တူတဲ့ ေသြးေၾကာမႊာေတြရွိတယ္။ အဲဒီအဂၤါပိုင္းထဲက ေသြးေၾကာမႊာေတြေဖာင္းပြလာရင္ လိင္တံအတြင္း ေသြးအမ်ားအျပား၀င္ေရာက္စုစည္းလာပါတယ္။ ေရအျပည့္သြင္းထားတဲ့ ပလတ္စတစ္ပိုက္လို တင္းမာလာပါတယ္။
အဲဒီဇီ၀သဘာ၀ျဖစ္စဥ္ တစ္ခုခုခ်ဳိ႕ယြင္းလာရင္ ကြင္းဆက္ျပတ္သြားၿပီး လိင္တံေတာင့္တင္းသန္မာလာမွာ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ “ကြင္းဆက္”ကို အားနည္းေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးရွိပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့-
– ေဟာ္မုန္းအဂၤါေရာဂါမ်ား – ဥပမာဖိုလိင္ ေဟာ္မုန္းေလ်ာ့နည္းေရာဂါ (Hypogonadism)၊ သိုင္း႐ြိဳက္ေဟာ္မုန္းလြန္ကဲျခင္း ဒါမွမဟုတ္ ေလ်ာ့နည္းျခင္း၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါ။ အဲဒီေရာဂါေတြရွိရင္ လိင္ဆႏၵေစ့ေဆာ္မႈ က်ဆင္းတတ္တယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါကို ၾကာရွည္စြာခံစားရရင္ ေသြးေၾကာက်ဥ္းေ၀ဒနာနဲ႔ အာ႐ံုေၾကာမွ်င္ေရာင္ရမ္းမႈကို ထပ္ဆင့္ျဖစ္ပြားတတ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပန္းေသပန္းညႇဳိးေရာဂါ ရရွိလာႏုိင္တယ္။
– ေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ – ေသြးေၾကာနံရံမွာ အဆီခဲအမာရြတ္ျဖစ္လာရင္ ေသြးေၾကာက်ဥ္းျခင္း၊ ေသြးေၾကာပိတ္ျခင္းျဖစ္တတ္တယ္။ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းျခင္း၊ ႏွလံုးေလျဖတ္ျခင္း၊ ဦးေႏွာက္ေလျဖတ္ျခင္းတို႔ကို ျဖစ္ေပၚေစတယ္။ လိင္တံကို ေသြးပို႔ေဆာင္ေပးတဲ့ ေသြးေၾကာက်ဥ္းလာရင္ ပန္းေသပန္းညႇဳိးျဖစ္တတ္ပါတယ္။
– ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာ႐ံုေၾကာေရာဂါရွိရင္ ပန္းေသပန္းညႇဳိးျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဥပမာ- အျပင္းအထန္ ဦးေႏွာက္ဒဏ္ရာရရွိျခင္း၊ ၾကြက္သားသိမ္ ၾကြက္သားေသေရာဂါ (Multiple Sclerosis)၊ ၾကြက္သားတင္း၊ စကားထစ္၊ ေျခလက္တုန္တုန္ယင္ယင္ လကၡဏာရွိတဲ့ ပါကင္ဆန္ေရာဂါ (Parkinson’s Disease)၊ ေျခလက္အာ႐ံုေၾကာထံုက်ဥ္ေရာဂါ (Peripheral Neuropathy) တို႔ျဖစ္ပါတယ္။
– ဖိုလိင္အဂၤါေရာဂါအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ပန္းေသပန္းညႇဳိးေ၀ဒနာ ရရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ-လိင္တံအမာရြတ္ျဖစ္ၿပီး ေကြးေကာက္ေရာဂါ (Peyronie’s Disease)၊ ကပၸာယ္အိတ္ေသြးျပန္ေၾကာထံုးေရာဂါ၊ ကပၸာယ္အိတ္ေရ၀င္ေရာဂါ၊ ဆီးက်ိတ္ခြဲစိတ္ခံရျခင္း စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။ လိင္တံေသြးျပန္ေၾကာထဲမွာရွိတဲ့ အဆို႔ရွင္အားနည္းရင္ လိင္တံထဲမွာ ေသြးၾကာၾကာမေနႏိုင္ဘဲ ပန္းညႇဳိးသြားတတ္ပါတယ္။
– စားေဆးအမ်ဳိးမ်ဳိးရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေၾကာင့္ ပန္းေသပန္းညႇဳိးေ၀ဒနာ ရရွိလာႏုိင္ပါတယ္။ ဆီးရႊင္ေဆး၊ ေသြးတိုးေရာဂါကုသေဆးအမ်ဳိးမ်ဳိး၊ ကိုလက္စထေရာ အဆီက်ေဆး၊ စိတၱဇေရာဂါကုသေဆး၊ စိတ္က်ေရာဂါကုသေဆး၊ ေကာ္တီစုန္းေဟာ္မုန္းေဆး၊ အစာအိမ္အနာေပါက္ေရာဂါကုသေဆးတစ္မ်ဳိး၊ အတက္ေရာဂါကုသေဆး၊ ႏွာေစးေခ်ာင္းဆိုးေ၀ဒနာကုသေဆး၊ အေရျပားယားနာေပ်ာက္ေဆး၊ ဖိုလိင္ေဟာ္မုန္းဆန္႔က်င္ေဆး၊ ကင္ဆာေရာဂါကုသေဆးစတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
အ၀လြန္ကဲတာ၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွား ေလ့က်င့္ခန္းမယူတာ၊ အရက္စြဲတာ၊ ေဆးလိပ္စြဲတာ၊ မူးယစ္ေဆး သံုးစြဲတာ စတဲ့ အေလ့အထေတြေၾကာင့္ ပန္းေသပန္းညႇဳိးျဖစ္ေပၚဖို႔ အလားအလာမ်ားပါတယ္ . . .
အထက္မွာေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ေဆးတစ္မ်ဳိးမ်ဳိးကို ေရရွည္စားသံုးေနစဥ္ ပန္းေသပန္းညႇဳိးျဖစ္လာရင္ ဆရာ၀န္နဲ႔တိုင္ပင္ၾကည့္သင့္ပါတယ္။
– နာတာရွည္ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္ ေယာက်္ားအားမသန္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဥပမာ-အာဟာရခ်ဳိ႕တဲ့ေရာဂါ၊ နာတာရွည္ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ၊ အသည္းမာ အသည္းကြၽမ္းေရာဂါ၊ နာတာရွည္အဆုတ္ေရာဂါ အမ်ဳိးမ်ဳိးတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
– စားေသာက္ေနထိုင္မႈပံုစံ ခ်ဳိ႕ယြင္းမႈ ရွိ၊ မရွိ သတိျပဳသင့္ပါတယ္။ အ၀လြန္ကဲတာ၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွား ေလ့က်င့္ခန္းမယူတာ၊ အရက္စြဲတာ၊ ေဆးလိပ္စြဲတာ၊ မူးယစ္ေဆးသံုးစြဲတာ စတဲ့ အေလ့အထေတြေၾကာင့္ ပန္းေသပန္းညႇဳိးျဖစ္ေပၚဖို႔ အလားအလာမ်ားပါတယ္။
– ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အေၾကာင္းရင္းေတြမရွိရင္ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တာလားလို႔ စစ္ေဆးၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ စိတ္ပန္းကိုယ္ႏြမ္းျဖစ္ေနရင္ လိင္ဆႏၵေလ်ာ့နည္းလာႏိုင္ပါတယ္။ လူမႈေရးအခက္အခဲေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ေတြမ်ားေနရင္ စိတ္သြားတိုင္း ကိုယ္မပါျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အိမ္ေထာင္ေရးျပႆနာေတြေၾကာင့္ လင္နဲ႔မယားမၾကည္ျဖဴရင္ အိပ္ခန္းထဲမွာလည္း အဆင္ေျပမွာမဟုတ္ပါဘူး။
စိတ္က်ေရာဂါရွိရင္ ကာမဆႏၵက်ဆင္းလာႏုိင္ပါတယ္။ စိုးရိမ္ေသာကလြန္ကဲစိတ္ရွိေနရင္ ဆင္ပါသက္တစ္အာ႐ံုေၾကာအဂၤါစု အားသန္ေနလို႔ ပန္းေသပန္းညႇဳိးျဖစ္တတ္ပါတယ္။ စိုးရိမ္စိတ္ေတြထဲမွာ ပန္းေသပန္းညႇဳိးျဖစ္ေနမွာကို ႀကိဳတင္စိုးရိမ္ေနတာက ပိုၿပီးဆိုးပါတယ္။ ျဖစ္မလာမွာစိုးရိမ္လို႔ ႀကိဳးစားအားထုတ္ေလ “ျဖစ္မလာ” ေလ ရွိတတ္ပါတယ္။ ပန္းေသပန္းညႇဳိးေရာဂါကို ကုသတဲ့အခါ အဲဒီလို “မေအာင္ျမင္မွာကို စိုးရိမ္ေနတဲ့စိတ္”ကို ေရွးဦးစြာ အႏိုင္ယူဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။
See More
ပန္းေသပန္းညႇဳိးေ၀ဒနာရွိရင္ . . . (၂)
ပန္းေသပန္းညႇဳိးေ၀ဒနာရွိရင္ . . . (၃)
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
