ပါေမာကၡေဒၚသန္းသန္းေအး (ဆီးခ်ဳိႏွင့္ အေထြေထြေရာဂါ အထူးကုဆရာ၀န္ႀကီး)
ကင္ဆာဆိုတာ အေစာဆံုးမျပန္႔ႏွံ႔ခင္သိၿပီး ဖယ္ရွားပစ္မယ္၊ ကုသမႈခံယူခြင့္ရမယ္ဆိုရင္ သက္တမ္းအမ်ားႀကီး ပိုရွည္သြားႏိုင္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕သူေတြလံုး၀ေပ်ာက္ကင္းမႈကိုရရွိၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တီဘီေဆးေပးၿပီး ေႏွာင့္ေႏွးေစဖို႔ မသင့္ပါဘူး။ ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္စဥ္ကေတာ့ ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံေတြမွာ ကင္ဆာေတြကပဲမ်ားၿပီး တီဘီေရာဂါက ရွားပါးတဲ့အတြက္ တီဘီကို အဆုတ္ကင္ဆာထင္ၿပီးလည္း မွားယြင္းမိတတ္ၾကပါတယ္။ တီဘီေဆးမေပးမိဘဲ ေသဆံုးၾကတာကိုလည္း ေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံမွာ ေရာဂါႏွစ္မ်ဳိးစလံုး ရွိေနတာလည္း ႀကံဳေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။
ၿခံဳၿပီးျပန္ေျပာရရင္ေတာ့ အဆုတ္ကင္ဆာကို တီဘီနဲ႔မွားယြင္းတတ္တာက ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံအားလံုးမွာ ျဖစ္တတ္ၿပီး တီဘီကိုကင္ဆာထင္ၿပီး ကုမိတာက ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီးအေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြမွာ ဒီလိုမွားယြင္းတာကို ပိုျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိေစပါတယ္။ ေရာဂါကို တိတိက်က် သတ္မွတ္ရာမွာ ကြၽမ္းက်င္မႈလိုေနလို႔၊ ပစၥည္းကိရိယာမစံုလင္လို႔၊ အေသးစိတ္စစ္ဖို႔ စရိတ္မတတ္ႏိုင္လို႔ စသျဖင့္ အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေပၚ အေျခခံေနပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အမ်ားအားျဖင့္ ဒီေရာဂါႏွစ္ခုဟာ တစ္ခါတစ္ရံ ခြဲျခားရခက္ေအာင္ ဆင္တူေနလို႔ပါပဲ။
ဒီလိုမွားယြင္းေနရင္ ကင္ဆာကုသရာမွာေႏွာင့္ေႏွးၾကန္႔ၾကာၿပီး ဆိုးက်ဳိးေတြျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ကင္ဆာမွန္းမသိဘဲ တီဘီေဆးေသာက္ေနရရင္ အေျခအေနက တိုးတက္လာစရာမရွိဘဲ တီဘီေဆးဒဏ္နဲ႔ ေရာဂါဒဏ္ပူးေပါင္းၿပီး လူနာေနမေကာင္းတာ ပိုခံစားရကာ အေျခအေနပိုဆိုးလာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အေျဖမသိဘဲ ကင္ဆာေၾကာင့္ ေသဆံုးသြားခဲ့ရင္ တီဘီေဆးျပင္းလို႔ေသဆံုးရတယ္လို႔ ထင္ေယာင္ထင္မွားစရာလည္း ရွိတတ္ပါတယ္။
တီဘီေဆးေတြကို အစမ္းမေပးခင္ ေဆးရဲ႕ဆိုးက်ဳိးေတြကိုရွင္းျပဖို႔နဲ႔ ေရာဂါမေသခ်ာေပမယ့္လည္း အစမ္းသေဘာေပးၾကည့္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့အေၾကာင္းေတြကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာျပထားဖို႔ရာ ဆရာ၀န္ေတြမွာလည္း တာ၀န္ရွိလာပါတယ္ . . .
တစ္ခါတစ္ရံ တီဘီေဆးမတည့္လို႔ အသည္းေရာင္အသား၀ါၿပီး ေစာေစာေသဆံုးသြားၾက တာလည္းရွိပါတယ္။ အေျဖမွန္ မေပၚတဲ့အတြက္ ျပႆနာေတြ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ တီဘီေဆးေတြကို အစမ္းမေပးခင္ ေဆးရဲ႕ဆိုးက်ဳိးေတြကို ရွင္းျပဖို႔နဲ႔ ေရာဂါမေသခ်ာေပမယ့္လည္း အစမ္းသေဘာေပးၾကည့္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့ အေၾကာင္းေတြကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာျပထားဖို႔ရာ ဆရာ၀န္ေတြမွာလည္း တာ၀န္ရွိလာပါတယ္။
ဒီေရာဂါႏွစ္ခုမွာ ဆင္တူတဲ့ အခ်က္ေလးေတြကို အရင္ဆံုးရွင္းျပပါမယ္။ ပထမဆံုးက အေရွ႕မွာေဖာ္ျပထား သလို တီဘီေရာဂါေရာ အခုေနာက္ပိုင္းမွာ အဆုတ္ကင္ဆာပါ အေတြ႕မ်ားတဲ့ ေရာဂါေတြပဲ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြကလည္း အေတာ္ေလးဆင္ၾကပါတယ္။ ဥပမာ-ဖ်ားတာ၊ ေခ်ာင္းဆိုးတာ၊ သလိပ္ထဲ ေသြးပါတာ၊ ပိန္တာ၊ အစားပ်က္တာအျပင္ ဓာတ္မွန္မွာေပၚတဲ့ အရိပ္ကလည္း ဆင္တူယိုးမွား ျဖစ္ေနတတ္ ၾကပါတယ္။ ဒါေတြအားလံုးဟာ ဒီေရာဂါႏွစ္မ်ဳိးစလံုးမွာ ျဖစ္ေပၚေနက်လကၡဏာေတြပါပဲ။
ဓာတ္မွန္အေျဖ ဖတ္သူ၊ ဓာတ္မွန္ကြၽမ္းက်င္သူေတြကေတာ့ လူနာမျမင္ရဘဲ အရိပ္ကို ခန္႔မွန္းရတဲ့အတြက္မွတ္ခ်က္ကို တီဘီဘက္ ေစာင္းေပးေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဓာတ္မွန္အေျဖတစ္ခုတည္းကို စံထားၿပီး အတိက်ဆံုး မွန္ကန္တဲ့ အေျဖပဲလို႔ မွတ္ယူတတ္ၾကသူေတြ သတိျပဳဖို႔လိုပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာနဲ႔ ဓာတ္မွန္အေျဖ ကိုက္ညီမႈ ရွိ၊ မရွိ စံုစမ္းသင့္ပါတယ္။
ဒီေရာဂါႏွစ္ခု မတူျခားနားတာကေတာ့ တီဘီကကူးစက္ေရာဂါ၊ ကင္ဆာကမကူးစက္တဲ့ေရာဂါ၊ ေရွ႕မွာဆက္ၿပီး ျဖစ္ပ်က္လာမယ့္ အက်ဳိးဆက္ေတြ မတူၾကပါဘူး၊ ကုသရပံုခ်င္းကလည္း မတူျခားနားပါတယ္။ အသက္ႀကီးသူေတြ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြမွာ ကင္ဆာပိုေတြ႕ႏိုင္ေပမယ့္ အသက္သိပ္မႀကီးေသးဘဲ လူလတ္ပိုင္းအရြယ္မွာ ေဆးလိပ္မေသာက္ဘဲေတာင္ အဆုတ္ကင္ဆာ ျဖစ္တာေတြက အရင္ထက္ပိုၿပီး ေတြ႕လာရေတာ့ ခြဲျခားရတာ ပိုခက္ခဲေစျပန္ပါတယ္။ လူငယ္ေတြမွာကေတာ့ တီဘီပဲျဖစ္တတ္လို႔ မွားယြင္းမိတာ ရွားပါတယ္။
တီဘီကို အတိက်ဆံုးေျပာႏိုင္တဲ့ အေထာက္အထားက ဓာတ္မွန္ပံုရိပ္မဟုတ္ပါဘူး။ သလိပ္မွာ တီဘီပိုးေတြ႕ရွိတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သလိပ္စစ္တာ (Spu-tum for AFB)၊ သလိပ္ကို တီဘီပိုးေမြးတာ (Spu-tum for Mycobacterium culture) နဲ႔ တီဘီပိုးရဲ႕ မ်ဳိး႐ိုးဗီဇ (Gene)ကို စစ္တာ (PCR နဲ႔ gene expert) ဒါေတြအားလံုးဟာ တီဘီဟုတ္မွန္ေၾကာင္းေျပာျပတဲ့ အခိုင္လံုးဆံုးေသာ သက္ေသေတြျဖစ္ပါတယ္။
တီဘီပိုးေမြးတာက ေရာဂါရွာေဖြတာ ပိုထိေရာက္ေပမယ့္ တစ္လေက်ာ္ေလာက္ ပိုးေပါက္ဖုိ႔ေစာင့္ဆိုင္းရေတာ့ လူနာအတြက္ လက္ငင္းဆံုးျဖတ္ခ်က္မေပးႏိုင္ပါဘူး။ ေသြးကေနတီဘီရဲ႕ ပဋိပစၥည္း (Antibody) ရွာတဲ့ စစ္ေဆးမႈ၊ ဥပမာ -ICT Test နဲ႔ Quantiferon Gold Testေတြဟာ တီဘီပိုး ၀င္ဖူးတာကိုပဲ ေျပာျပႏိုင္ၿပီး အခုလက္ရွိ ျပႆနာက တီဘီျဖစ္ေနတယ္လို႔ မေျပာႏိုင္ပါဘူး။
ကင္ဆာအတြက္ အေသခ်ာဆံုးအေျဖကလည္း ပံုရိပ္မဟုတ္ပါဘူး။ Biopsy လို႔ေခၚတဲ့ အသား စကိုယူၿပီး Histology စစ္ေဆးၾကည့္တဲ့အခါ ကင္ဆာဆဲလ္ကလာပ္စည္း (Cancer Cell) ေတြ႕မွသာ ကင္ဆာရယ္လို႔ ရတိျပတ္ေသခ်ာတဲ့အေျဖကို ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ လက္ေတြ႕မွာေတာ့ တီဘီျဖစ္ၿပီး တီဘီပိုးရွာမရရင္ ဒါမွမဟုတ္ ကင္ဆာျဖစ္ၿပီး ကင္ဆာဆဲလ္ရွာမရရင္ ေဆးမကုဘဲ ဒီအတိုင္းထားလို႔လည္း မရျပန္ပါဘူး။
ဒီလိုအျဖစ္ေတြက ႀကံဳေတြ႕ရစၿမဲပါပဲ။ ဘာလုပ္သင့္သလဲဆိုေတာ့ အရင္ဆံုး ရင္ဘတ္ဓာတ္မွန္ထက္ပိုတိက်တဲ့ တျခားစစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္ရပါမယ္။ တီဘီပိုးမေတြ႕ဘဲ တီဘီေဆးေသာက္သင့္၊ မသင့္ကို အထူးကုေတြရဲ႕ အေတြ႕အႀကံဳနဲ႔ ဆံုးျဖတ္ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လူနာက တီဘီေဆးေသာက္ၿပီး ႏွစ္ပတ္-သံုးပတ္ေလာက္ မွာစၿပီးမသက္သာေသးဘဲ ပိုဆိုးလာရင္ ျပန္လည္ေမးျမန္းသင့္ပါတယ္။
တျခားလိုအပ္တဲ့ စစ္ေဆးမႈေတြ လုိအပ္ရင္ လုပ္ဖို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ပိုေသခ်ာတဲ့ အေထာက္အထားေတြ ထပ္ရွာေဖြဖို႔ ဆရာ၀န္နဲ႔ ေဆြးေႏြးသင့္ပါတယ္။ ဥပမာ- ဓာတ္မွန္ရဲ႕ ပံုရိပ္တစ္ခုကိုပဲမူတည္ၿပီး ဆံုးျဖတ္ခဲ့ရင္ ကြန္ပ်ဴတာဓာတ္မွန္ (CT Scan) ႐ိုက္ၾကည့္သင့္ ပါတယ္။ CTကေတာ့ ကင္ဆာအတြက္ အမ်ားႀကီးအေထာက္အကူရပါတယ္။ ႐ိုး႐ိုးရင္ဘတ္ဓာတ္မွန္ (Chest X-ray) မွာ မခြဲျခားႏိုင္ေပမယ့္ CT Scan ႐ိုက္ရင္ တီဘီလား၊ ကင္ဆာလားဆိုတာ ပိုၿပီးကြဲျပားသြားပါတယ္။