ေမး။ အေၾကာက္လြန္စိတ္ေရာဂါအေၾကာင္း သိခ်င္ပါတယ္ဗ်။ ေရာဂါနဲ႔ပက္သက္ၿပီး ဘယ္လိုေနထိုင္ ျပဳမူသင့္ပါသလဲ။ ေနာက္ၿပီး Zosert ၅၀ ေဆးအေၾကာင္းလည္း သိခ်င္ပါတယ္။ ေျဖၾကားေပးေစခ်င္ ပါတယ္ဗ်။
ေကာင္ကေလး (FB)
ေဒါက္တာဦးအုန္းေက်ာ္ စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္ႀကီး(အၿငိမ္းစား)ေျဖႀကားသည္။
ေျဖ။ ကိုေကာင္ကေလးရဲ႕ ေမးခြန္းအတြက္ ေက်းဇူး တင္ပါတယ္။ ေၾကာက္စိတ္ဟာ လူတိုင္းခံစားရဖူးတဲ့ စိတ္ခံစားမႈျဖစ္ပါတယ္။ ေဘးအႏၲရာယ္နဲ႔ အမွန္တကယ္လက္ေတြ႕ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အခ်ိန္အခါမွာ ေပၚေပါက္လာတဲ့ စိတ္ခံစားတုန္႔ျပန္မႈ ျဖစ္ပါတယ္။ (ဥပမာ- က်ားနဲ႔ ရင္ဆိုင္ေတြ႕ေနခ်ိန္) အေၾကာက္လြန္စိတ္ေရာဂါမွာေတာ့ ေဘးအႏၲရာယ္မရွိတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေန၊ လူ၊ တိရစၦာန္ ဒါမွမဟုတ္ အရာ၀တၳဳတစ္ခုခုကို အလြန္အမင္းေၾကာက္တတ္ေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။
အေၾကာက္လြန္ကဲစိတ္ေရာဂါ (Phobic Disorder)ရွိသူေတြ ေၾကာက္ေလ့ရွိတဲ့ အေျခအေန ေတြကေတာ့ ေစ်းတန္း၊ လူစုလူေ၀း၊ အမ်ားသံုး ယာဥ္(ဘတ္စ္ကား၊ မီးရထား၊ ေလယာဥ္ပ်ံ)၊ ကြင္း ျပင္က်ယ္၊ ပရိသတ္ေရွ႕မွာ စကားေျပာရတာ၊ လူစိမ္းသူစိမ္းကို စတင္စကားေျပာရတာ၊ မိုးသက္မုန္ တိုင္း၊ လွ်ပ္စီးလက္တာ၊ ပင့္ကူ၊ ပိုးဟပ္၊ ေဆးထိုးအပ္၊ ေသြး၊ ဒဏ္ရာ၊ အနာ . . စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။
တခ်ဳိ႕ေ၀ဒနာရွင္ေတြကေတာ့ ကိုယ့္စိတ္ထဲမွာ ထပ္တလဲလဲေပၚလာတဲ့ အေတြးတစ္မ်ဳိးေၾကာင့္ ေၾကာက္စိတ္၊ စိုးရိမ္စိတ္ လြန္ကဲလာပါတယ္။ ဥပမာ ေျခေတြ၊ လက္ေတြဟာ ညစ္ေပေနတယ္၊ ေရာဂါပိုးေတြ တြယ္ကပ္ေနတယ္ . . စတဲ့ အေတြးေတြေၾကာင့္ ေၾကာက္စိတ္လြန္ကဲၿပီး မၾကာခဏ လက္ေဆးတဲ့အက်င့္ ေပၚလာပါတယ္။ အဲဒီလိုေ၀ဒနာကို “ အစြဲအလမ္းလြန္ကဲစိတ္ေရာဂါ ” ( Obsessional Disorder) လို႔ ေခၚပါတယ္။
အေၾကာက္လြန္ကဲစိတ္ေရာဂါရွိသူေတြမွာ ေၾကာက္စိတ္နဲ႔အတူ တျခား လကၡဏာေတြကို လည္းေတြ႕ရွိရပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ မိမိေၾကာက္တဲ့ အေျခအေန ဒါမွမဟုတ္ အရာ၀တၳဳကို တတ္ႏိုင္သမွ် ေရွာင္ၾကဥ္တယ္၊ ခပ္ေ၀းေ၀းက ေျပးလႊားသြားဖို႔ ႀကိဳးစားမယ္၊ ဆင္တူတဲ့ အရာေတြကိုလည္း ေၾကာက္လာတတ္တယ္။ (ဥပမာ ယုန္ကိုအေၾကာက္လြန္စိတ္ရွိသူဟာ အေမြးဖြား အက်ႌေတြကိုလည္း ေၾကာက္ေနတတ္တယ္၊ အဲဒီလို လြန္ကဲတဲ့ေၾကာက္စိတ္ေၾကာင့္ ေ၀ဒနာရွင္ဟာ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ခံရတယ္၊ လူမႈေရး၊ အလုပ္အကိုင္၊ စီးပြားေရးနဲ႔ မိသားစုဆက္ဆံေရးေတြကိုလည္း ထိခိုက္ေစပါတယ္။ ေၾကာက္စိတ္လြန္ကဲတဲ့ စိတ္ေရာဂါရွိသူေတြ ကို အႀကံေပးလိုပါတယ္။
– ဆရာ၀န္နဲ႔ျပသတိုင္ပင္ပါ။ ေၾကာက္စိတ္ကို ျဖစ္ေစတဲ့ ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါနဲ႔ တျခားစိတ္ေရာဂါေတြ ရွိ၊ မရွိ စစ္ေဆးပါ။
-“ ေၾကာက္စိတ္ကို ေၾကာက္တဲ့ စိတ္ ”ေပၚမလာပါေစနဲ႔။ ေၾကာက္စိတ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ခႏၶာ ကိုယ္လကၡဏာေတြကို ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါလို႔ ယူဆ ၿပီး ေရာဂါေၾကာက္စိတ္၀င္မလာေစဖို႔ သတိျပဳပါ။
– “လာမယ့္ေဘးကို ေျပးေတြ႕”တဲ့ နည္းပရိယာယ္ကိုသံုးပါ။ ေၾကာက္တဲ့ အရာေတြကေန ေရွာင္မေျပးဘဲ တျဖည္းျဖည္းက်င့္သားရလာေအာင္ ထိေတြ႕ေပးဖို႔ႀကိဳးစားပါ။ ပင့္ကူေၾကာက္ရင္ ပထမ ပင့္ကူရဲ႕ဓာတ္ပံုကို ၾကည့္ပါ။ ႐ိုးလာရင္ ပင့္ကူ အေသကိုၾကည့္ပါ။ ကိုင္ၾကည့္ပါ။ ႐ိုးလာရင္ ပင့္ကူ အရွင္နားမွာ ေနၾကည့္ပါ၊ ခဲတံနဲ႔တို႔ၾကည့္ပါ၊ ပင့္ကူ ကို ေၾကာက္စိတ္ေလ်ာ့နည္းလာပါလိမ့္မယ္။ ေဆးပညာမွာ Exposure Therapyလို႔ ေခၚပါတယ္။
– စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကစိတ္ကို ေလ်ာ့နည္းေစတဲ့ ေလ့ က်င့္ခန္းေတြ- ၾကြက္သားေျပေလ်ာ့တဲ့ ေလ့က်င့္ခန္း၊ တရားထိုင္တာ၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွား ေလ့က်င့္ခန္း စတာေတြ ေလ့က်င့္ပါ။
က်န္းမာေရးပညာရွင္ေတြက ကူညီႏိုင္တာ ရွိပါတယ္။
၁။ စိတ္ကုထံုးကုနည္း
လာမယ့္ေဘးေျပးေတြ႕ကုနည္း (Exposure Therapy)နဲ႔ “အသိစိတ္၀င္လာေအာင္ ကုသနည္း” (Insight-oriented Psychotherapy) ကုထံုးေတြကို အသံုးျပဳတာမ်ားပါတယ္။
အေၾကာက္လြန္စိတ္ေရာဂါမွာ အသံုးျပဳတဲ့ စားေဆးေတြရွိပါတယ္။
စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကတာ သက္သာေစတဲ့ ေဆး (Anti-Anxiety)တခ်ဳိ႕ကို အသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေရရွည္မသံုးသင့္ပါ။ ေဆးစြဲေရာဂါကို ရရွိ ႏုိင္ပါတယ္။
စိတ္က်ကုသေဆး (Anti-depressant)တခ်ဳိ႕ကိုအေၾကာက္လြန္ကဲစိတ္ေရာဂါမွာ သံုးပါတယ္။
ဥပမာ ကိုေကာင္ကေလးေျပာတဲ့ Zosert ၅၀ (ဓာတုအမည္ Sertraline) ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါက စိတ္က်ကုသေဆးတစ္မ်ဳိး (SSRI မ်ဳိးႏြယ္၀င္) ျဖစ္ပါတယ္။ အျပင္က၀ယ္ၿပီး ကိုယ့္သေဘာနဲ႔ ကိုယ္ မေသာက္သံုးသင့္ပါ၊ ဆရာ၀န္နဲ႔ တိုင္ပင္ပါ။
